ส่วนทสี่าม
เอกสารจากการจัดศาสนเสวนาทบู ิงเงน
 
“ศาสนาอบั ราฮัมท้งั สาม: การเปลยี่ นแปลงขนานใหญ่ในประวตั ิศาสตร์ – ความท้าทายในปัจจุบัน 
วนั ที่ 7 – 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2550, เมืองทบู ิงเงิน, เยอรมณี 
 
ศาสนาอบัราฮัมท้งัสาม
การเปลยี่ นแปลงในอดีต – ความท้าทายในปัจจุบัน 

 

บรรยายโดยศาสตราจารย์ ฮันส์ คุง 
ศาสตราจารย์เกยี รติคุณ, มหาวทิ ยาลยั ทบู ิงเงน 

1.ศูนยก์ ลางและรากฐานแห่งการยดึ ถือ 
2.การเปลี่ยนแปลงคร้ังยงิ่ใหญ่ที่เปลี่ยนแปลงยคุสมยั
3. ความทา้ ทายในปัจจุบนั
4. ศาสนาท้งั สามที่มีส่วนสนบั สนุนต่อหลกั จริยธรรมโลก 

บทนา 
เรากาลงั เผชิญกบั ภยั ของ ความระแวงสงสัยแบบเหมารวม เพียงแต่คราวน้ีไม่ไดม้ ีต่อชาวยิวแต่เป็ นชาวมุสลิม พวกเขาดูเหมือนวา่ ถูกปลุกปั่นจากศาสนาและอาจเป็นพวกหวั รุนแรงไดท้ ้งั น้นั แต่ในทางกลบั กนั พวกคริส เตียน ถูกมองว่า เพราะพวกเขาไดร้ ับการสั่งสอนจากศาสนา จึงดูเหมือนเป็นพวกไม่นิยมความรุนแรง รัก ความสงบสนั ติและน่ารัก...ซ่ึงดูแลว้ ช่างดีเหลือเกิน! 
　　แน่นอนว่าจริงๆแลว้ มีปัญหาอยู่มากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทวีปยุโรปซ่ึงมีชนกลุ่มน้อยชาว มุสลิมขนาดใหญ่อาศยั อยู่ แต่ลองพิจารณากนั อยา่ งยตุ ิธรรมสักนิด แน่นอนวา่ พวกเราซ่ึงเป็ นพลเมืองของรัฐ ในระบอบการปกครองตามหลกั รัฐธรรมนูญแบบประชาธิปไตย ย่อมปฏิเสธการแต่งงานแบบคลุมถุงชน การกดข่ีผหู้ ญิง การฆ่าเพื่อรักษาเกียรติศกั ด์ิศรี (เช่น กรณีหญิงชายต่างวรรณะ ต่างศาสนา หรือแมแ้ ต่พวกที่ สืบสายเลือดใกลช้ิดเป็นเครือญาติแต่งงานกนั ซ่ึงเป็นสิ่งท่ีสังคมหรือคนส่วนใหญ่ไม่ยอมรับหากด้ือแพ่งก็ จะถูกทาโทษดว้ ยการสังหาร) และพฤติกรรมทารุณโหดร้ายไร้มนุษยธรรมที่พน้ สมยั ในนามของการรักษา ศกั ด์ิศรีความเป็นมนุษย์ แต่ชาวมุสลิมส่วนใหญ่ที่อยู่ร่วมกบั เรากลบั กระทาเช่นท่ีว่ามา พวกเขาตอ้ งทน ทุกข์จากความจริงที่ว่าคาตราหน้าน้ันเป็นกระทาอย่างเหมารวมต่อ“มุสลิม” ท้งัหลายและต่อ“ศาสนา อิสลาม” โดยรวม โดยไม่มีการแยกแยะ พวกเขาไม่ไดม้ องตวั เองในแบบท่ีเรามีต่อศาสนาอิสลาม เพราะ พวกเขาตอ้ งการท่ีจะเป็นพลเมืองผภู้ กั ดีต่อศาสนาอิสลาม 
　　ลองพิจารณากนั อยา่ งยตุ ิธรรมอีกสกั นิดผทู้ ่ีทาให้“อิสลาม”ตอ้ งกลายเป็นผรู้ ับผดิ ชอบต่อการลกั พา ตวั การโจมตีพลีชีพ คาร์บอมบแ์ ละการฆ่าตดั หวั ก็คือพวกหวั รุนแรงหูตามืดบอดเพียงไม่ก่ีคน ขณะเดียวกนั ควรจะตอ้ งประณาม“คริสตศ์ าสนา” หรือ“ศาสนายดู าย” ต่อการกระทาทารุณโหดร้ายป่าเถื่อนต่อนกั โทษ การโจมตีทางอากาศและการโจมตีดว้ ยรถถงั (ซ่ึงคร่าชีวิตพลเมืองเฉพาะในอิรักประเทศเดียวกว่า 10,000 คน ) โดยการกระทาของกองทพั สหรัฐ และประณามการก่อการร้ายของกองทพั อิสราเอลในการบุกเขา้ ยึด ครองปาเลสไตน์เช่นกนั หลงั จากสงครามสามปีผา่ นไปชาวอเมริกนั ส่วนใหญ่ก็ตระหนกั แลว้ วา่ ผทู้ ี่กาลงั ก่อ สงครามชิงน้ามนั และอานาจการปกครองในตะวนั ออกกลางและภูมิภาคอื่นๆ โดยอา้ งวา่ เป็น “สงครามเพ่ือ ประชาธิปไตย” และ “สงครามต่อตา้ นการก่อการร้าย” น้นั กาลงั พยายามหลอกลวงชาวโลก แมว้ ่าจะไม่ ประสบความสาเร็จก็ตาม 
　　ใน งานบรรยายหลักจริยธรรมสากล คร้ังท่ี 3 ณ เมืองทูบิงเงน ปี 2003 เลขาธิการใหญ่ สหประชาชาติ นายโคฟี อนั นาน เน้นย้าว่า “ไม่มีศาสนาหรือความเชื่อใดท้งั สิ้นท่ีสมควรถูกประณาม เนื่องจากความหลงผิดทางศีลธรรมของเหล่าผนู้ บั ถือ ยกตวั อย่างเช่น หากว่าผมซ่ึงเป็นชาวคริสเตียนคน หน่ึงไม่อยากจะถูกตดั สินจากการกระทาของเหล่านักรบครูเสดหรือศาลศาสนา ผมก็สมควรที่จะตอ้ งใช้ ความระมดั ระวงั อยา่ งท่ีสุด ในการลงความเห็นต่อความเช่ือของผอู้ ื่นจากการกระทาที่ผกู้ ่อการร้ายเพียงไม่ก่ี คนกระทาในนามของความเชื่อเหล่าน้นั ” 
　　ดงั น้นั ผมถึงอยากถามคุณวา่ เรายงั สมควรดารงแนวคิดแบบตาต่อตาฟันต่อฟัน ที่รังแต่จะพาเราให้ จมลึกลงในความทุกขย์ ากดงั กล่าวต่อไปหรือไม่? 
　　ไม่ควร ดงั น้นั จึงจาเป็นที่จะตอ้ งมีเจตคติพ้ืนฐานต่อความรุนแรงและสงครามเป็นอยา่ งอื่นซ่ึงส่วน ใหญ่คนทุกคนในทุกๆท่ีต่างก็ตอ้ งการเช่นกนั ยกเวน้ ก็แต่ ในอาหรับบางประเทศรวมท้งั ในสหรัฐอเมริกา ดว้ ย คนเหล่าน้นั ถูกชกั จงู ใหห้ ลงทางโดยรัฐบาลที่หมกมุ่นและมืดบอดในอานาจและจิตใจถูกปิ ดก้นั ดว้ ยสื่อ ท่ีเตม็ ไปดว้ ยคตินิยมและผปู้ ลุกระดมเท่าน้นั 
　　มีการใชค้ วามรุนแรงโดยอาศยั สัญลกั ษณ์พระจนั ทร์เส้ียว รวมท้งั สัญลกั ษณ์กางเขน โดยเหล่า “นกั รบครูเสด” ในช่วงยคุ กลางและยุคร่วมสมยั ผซู้ ่ึงบิดเบือนสัญลกั ษณ์แห่งความปรองดอง ให้กลายเป็น สัญลกั ษณ์แห่งสงครามต่อมุสลิมและชาวยิว (ในประเทศสเปน) ท้งั สองศาสนา ท้งั คริสต์และอิสลามน้นั ต่างก็ไดแ้ พร่ขยายออกไปอยา่ งกา้ วร้าวในหนา้ ประวตั ิศาสตร์ และปกป้ องเขตอานาจของตนดว้ ยความรุนแรง ส่วนในดินแดนของตนก็ทาการเผยแพร่อุดมการณ์ แต่ไม่ใช่เพ่ือสันติภาพแต่เป็นอุดมการณ์ของสงคราม ดงั น้นั ปัญหาที่เกิดข้ึนมีความซบั ซอ้ นมาก 
　　เราท้งั หลายต่างก็อยใู่ นความเส่ียงของการถูกท่วมทบั ดว้ ยขอ้ มูลข่าวสารมากมายมหาศาล จนอาจทา ให้เราสูญเสียแนวทางของเราได้ และบางคร้ังเราก็อาจจะเคยได้ยินผูร้ อบรู้ทางศาสนาบางคนแสดง ความเห็นตามหลกั คาสอนของพวกตนกนั บา้งแลว้ เป็นการยากที่จะมองไกลเกินกวา่ประเด็นปลีกยอ่ ยเพื่อ จะเห็นภาพรวมได้ ดงั น้นั ผรู้ อบรู้เหล่าน้นั บางคน ยกตวั อยา่ งเช่น ผรู้ อบรู้ทางดา้ นสังคมวิทยา – จึงมุ่งเนน้ ไปท่ีการศึกษาในระดบั จุลภาคเป็นหลกั จนไม่พร้อม หรือไร้ความสามารถ ที่จะคิดพิจารณาในบริบทที่กว้าง กว่าอีกต่อไป ณจุดน้ีผมเช่ือวา่ จาเป็นจะตอ้ งมีการจดั หมวดหมู่เสียใหม่เพื่อเปิดรับความเปลี่ยนแปลง 
　　ดงั น้นั ผมจึงขอนาเสนอพวกคุณ ดว้ ยการปฐมนิเทศพ้ืนฐาน เก่ียวกบั ศาสนาอิสลาม ศาสนาอบั ราฮมั ท้งั สามศาสนา ซ่ึงไดแ้ ก่ ศาสนายดู าย คริสตศ์ าสนาและศาสนาอิสลาม ดว้ ยระยะเวลาไม่มากไม่น้อยกว่า หน่ึงชวั่ โมง สาหรับประเด็นหลกั ของเรา ผมตอ้ งการที่จะตอบคาถามอนั สลบั ซับซ้อนสามขอ้ ต่อไปน้ี: 1. ศูนยก์ ลางและรากฐานแห่งการยึดถือ: สิ่งที่ตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไวโ้ ดยไม่มีขอ้ แมใ้ ดๆ ท้งั สิ้น; 2. การเปล่ียนคร้ังยิ่งใหญ่ท่ีเปลี่ยนแปลงยุคสมยั:อะไรบา้งท่ีสามารถเปลี่ยนแปลงได้; 3.ความทา้ทายใน ปัจจุบนั:ภาระหนา้ที่ที่เราตอ้งแบกรับ 

I.ศูนย์กลางและรากฐานแห่งการยดึ ถือ 
ขอ้ น้ีเป็นคาถามในทางปฏิบตั ิ อะไรบา้ งที่ควรจะไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไว้ อะไรบา้ งท่ีควรจะไดร้ ับการ สงวนรักษาเอาไวโ้ ดยปราศจากขอ้ แม้ ในศาสนาของเราเอง? ในศาสนาศาสดาพยากรณ์ท้งั สามน้ี ต่างก็มี จุดยนื สุดโต่งที่แตกต่างกนั บา้ งก็บอกวา่ “ไม่มีสิ่งอื่นสิ่งใดนอกจากสิ่งน้ีเท่าน้นั ท่ีตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษา เอาไว”้ ในขณะท่ีอีกคนบอกวา่ “ทุกสิ่งทุกอยา่ งเลย ทุกสิ่งทุกอยา่ งควรจะไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไว”้ 

- ชาวคริสเตยี นผ้ยู ึดหลกั ฆราวาสโดยสมบูรณ์ ระบุวา่ “ไม่มีส่ิงใดท้งั สิ้น” ท่ีสมควรจะไดร้ ับการสงวนรักษา เอาไว:้ พวกเขาไม่เช่ือท้งั ในพระเจา้ หรือในบุตรของพระเจา้ พวกเขาเพิกเฉยต่อคริสตจกั รและละทิ้งท้งั คา สอนและพิธีกรรม 
　　อยา่ งดีท่ีสุดพวกเขาก็เพียงแต่ช่ืนชมใฝ่รักษามหาวหิ ารในยุโรปหรือในตวั โยฮนั น์ เซบาสเตียน บาค คีตกวผี รู้ ังสรรคค์ วามสุนทรียบ์ ทเพลงสาหรับใชใ้ นโบสถข์ องนิกายออร์โธดอกซ์ รวมท้งั เพื่อองคส์ มเด็จพระ สันตะปาปา ผเู้ป็นเสาหลกั ของกฎระเบียบท่ีกาหนดไว้ แมว้ า่ คนของศาสนาจะไม่ยอมรับศีลธรรมทางเพศ และความเป็นเผด็จการของบาค ซ่ึงบางคร้ังก็เขา้ ข่ายผไู้ ม่นบั ถือศาสนาหรือผไู้ ม่เชื่อในพระเจา้ เลยก็ตาม 

- แต่ชาวยวิ ผู้ยึดถือหลกั ฆราวาส โดยสมบูรณ์ก็ยงั ระบุเช่นกนั วา่ “ไม่มีสิ่งใดท้ังสิ้นที่ควรจะได้รับการสงวน รักษาเอาไว้”พวกเขาไม่ฝักใฝ่ในพระเจา้ของศาสดาอบั ราฮมั และในตวั พระสังฆราชพวกเขาไม่เชื่อในคามนั่ สัญญา พวกเขาเพิกเฉยต่อเหล่าผูส้ วดภาวนาและบทสวดในโบสถ์ยิวและเยาะเยย้ ต่อลทั ธิอุลตร้าออร์โธ ดอกซ์ (เคร่งครัดมากกวา่ ออร์โธดอกซ์ทวั่ ไป) 
　　ส่วนใหญ่แลว้ พวกเขาจะมองหาศาสนาสมยั ใหม่มาทดแทนศาสนายดู ายเดิมที่ถูกผลกั ไสออกจาก ศาสนา เช่น รัฐอิสราเอล และการเรียกร้องความสนใจต่อกรณีของการฆ่าลา้ งเผ่าพนั ธุ์ชาวยิว ซ่ึงขอ้ น้ีได้ กลายเป็น อตั ลกั ษณ์ ของชาวยิวและความเป็นน้าหน่ึงใจเดียวกนั ของชาวยิวผยู้ ึดถือหลกั ฆราวาส แต่ก็มี บ่อยคร้ังท่ีเร่ืองน้ีถูกใช้เป็นขอ้ อา้ งต่อการก่อการร้ายโดยรัฐต่อชาวอาหรับซ่ึงถือเป็นการไม่เคารพต่อสิทธิ มนุษยชน 

- และชาวมุสลิมผู้ยึดถือหลักฆราวาส โดยสมบูรณ์ก็จะกล่าวว่า “ไม่มีสิ่งใดท้ังสิ้นท่ีควรจะได้รับการสงวน รักษาเอาไว้” พวกเขาไม่เช่ือในพระเจา้ พระองคเ์ ดียว พวกเขาไม่อ่านคมั ภรีกุรอ่าน และโมฮมั หมดั ก็ไม่ใช่ ศาสดาของพวกเขา พวกเขาไม่ยอมรับในชารีอะห์ เสาหลกั ท้งั หา้ ของศาสนาอิสลามน้นั ไม่มีบทบาทอะไรเลย สาหรับพวกเขา 
　　อย่างดีท่ีสุดศาสนาอิสลาม ก็จะถูกนาไปใช้เป็นเครื่องมือทางการเมืองเพื่อประโยชน์ของลทั ธิ อิสลาม ลทั ธิอาหรับและลทั ธิชาตินิยม โดยการตดั เน้ือหาสาระสาคญั ของศาสนาออกไป 

ใ น ต อ น น ้ ี ค ุ ณ น ่ า จ ะ เ ข า้ ใ จ แ ล ว้ ว า่ ป ฏ ิ ก ิ ร ิ ย า ต ร ง ก นั ข า้ ม ก บั ก า ร “ ไ ม ่ ส ง ว น ร ั ก ษ า ส ิ ่ ง ใ ด ท ้ งั ส ิ ้ น ” ค ื อ เ ส ี ย ง เ ร ี ย ก ร ้ อ ง ท่ีวา่ “สงวนไว้ทกุ ส่ิงทกุ อย่าง” ทุกสิ่งทุกอยา่ งจะตอ้ งคงอยดู่ งั ที่เป็นมาแต่ก่อน 
　　“อยา่ ไดเ้ คลื่อนยา้ ยศิลาแมแ้ ต่กอ้ นเดียวจากมหาวิหารแห่งคาสอนของคาธอลิก มิเช่นน้นั แลว้ อาคาร ท้งั หลงั จะคลอนแคลน”, เสียงป่ าวร้องจาก นักบูรณาการนิยมโรมนั [และนักประเพณนี ิยม] 
　“อยา่ ไดล้ ะเลยแมแ้ ต่คาพดู เดียวจากฮาลคั คา เจตจานงของพระเจา้ (อโดนาย) อยเู่ บ้ืองหลงั ทุกคาพูด เหล่าน้นั”,เสียงชาวยวินิกายอลุตร้าออร์โธดอกซ์ประทว้งข้ึนมา 
 　　“อยา่ ไดล้ ะเลยต่อคาสอนในคมั ภีร์กุรอานแมแ้ ต่คาเดียว เพราะแต่ละคาน้นั ลว้ นเป็นวจนะโดยตรง จากพระเจา้”ชาวมุสลมิแนวอสิลามนิยมหลายคนยนืยนั 

จะเห็นไดว้ า่ ความขดั แยง้ ในท่ีน้ีไดถ้ ูกวางแผนเอาไวแ้ ลว้ ก่อนหนา้ น้ีในทุกแห่งหน ไม่เพียงแต่ ระหวา่ ง ท้งั สามศาสนาเท่าน้นั แต่ยงั เกิดข้ึนภายในศาสนาเองดว้ ย ไม่วา่ ท่าทีเช่นน้ีจะไดร้ ับการสนบั สนุนดว้ ยมาตรการ ทางทหารหรือด้วยความกา้ วราวหรือไม่ก็ตาม แต่หลายคร้ังเป็นการแสดงท่าทีแบบสุดโต่งเพ่ือเป็นการยวั่ แหยอ่ ีกฝ่ายหน่ึงเสมอ 
　　แต่ขอใหม้นั่ใจวา่ความเป็นจริงมิไดม้ืดมนขนาดน้นั เพราะในประเทศส่วนใหญ่การแสดงทีท่า สุดโต่งเช่นน้ียากที่จะกลายเป็นเสียงส่วนใหญ่ข้ึนมาได้ ถ้าไม่ไดร้ ับปัจจยั สนบั สนุนทางการเมือง ทาง เศรษฐกิจและทางสังคม ถึงอยา่ งไรก็ะตอ้ งมีคนอยู่จานวนหน่ึง ไม่ว่าจะเป็นชาวยิว ชาวคริสเตียนและชาว มุสลิมซ่ึงแน่นอนว่าอยใู่ นระดบั แตกต่างกนั ไปข้ึนอยกู่ บั ประเทศและช่วงเวลาน้นั เป็นคนซ่ึงแมจ้ ะไม่ค่อย สนใจ ข้ีเกียจหรือไม่รู้ไม่ศึกษาศาสนาของตวั เอง แต่ก็ไม่ตอ้ งการท่ีจะเลิกนบั ถือทุกสิ่งทุกอยา่ งที่เกี่ยวขอ้ งกบั ชีวิตและความเชื่อตามแบบชาวยวิ คริสเตียนหรือมุสลิมทวั่ ไป แต่ในแง่หน่ึง พวกเขาก็ไม่พร้อมจะปฏิบตั ิ ตามทุกเรื่องดว้ ยเช่นกนั มีพวกคาธอลิกจานวนมากท่ีไม่ไดก้ ม้ หนา้ กม้ ตาปฏิบตั ิตามคาสอนและหลกั ธรรมคา สอนของกรุงโรมทุกขอ้ และชาวโปรเตสแตนตจ์ านวนมากก็ไม่ไดย้ ึดถือปฏิบตั ิตามคมั ภีร์ไบเบิ้ลชนิดตรง ตามตวัอกัษรชาวยวิหลายคนก็ไม่ไดอ้ิงกบัฮาลคัคาไปเสียทุกเร่ืองและชาวมุสลิมจานวนมากก็ไม่ไดอ้ิงตาม บทบญัญตัิของชารีอะห์อยา่งเขม้งวด 
　　แต่กระน้นั หากว่าเราไม่พิจารณารูปแบบทางประวตั ิศาสตร์และหลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ล่าสุด แต่ กลบัไปมองเอกสารท่ีเป็นรากฐานบทบญัญตัแิรกเริ่มผมหมายถึง“คมัภีร์ศกัด์ิสิทธ์ิ”ของแต่ละศาสนาถา้เรา พิจารณาแต่คมั ภีร์ฮิบรู คมั ภีร์พนั ธะสัญญาใหม่และคมั ภีร์กุรอ่าน ไม่ตอ้ งสงสัยเลยวา่ “ข้อยึดถือ” (ซ่ึงตอ้ ง ไดร้ ับการยดึ ถือ) ในศาสนาต่างๆ น้นั ไม่เพียงแต่คลา้ ยคลึงกนั กบั “ส่ิงทม่ี ีอย่”ู (สิ่งท่ีมีอยใู่ นหว้ งขณะน้นั ) และ สิ่งที่ก่อตวั ข้ึนเป็น “แกนกลาง”, “แก่นสาระ”, “ใจความ” ของศาสนาดงั กล่าวน้ีจะสามารถถูกนิยามไดโ้ ดย “คมัภีร์ศกัด์ิสิทธ์ิ” ของศาสนาดงักล่าว ดงัน้ันคาถามณที่น้ีจึงค่อนขา้งเป็นคาถามในทางปฏิบตัิคือมี องคป์ ระกอบใดบา้ งท่ีถือวา่ เป็ นส่ิงทช่ี อบด้วยหลักการและควรเป็ นส่ิงผูกมัดตลอดไป ในแต่ละศาสนา? แต่ ตอ้ งเขา้ ใจใหช้ ดั เจนวา่ ไม่จาเป็นตอ้ งสงวนรักษาทุกสิ่งทุกอยา่ งเอาไว้แต่สิ่งที่ตอ้ งรักษาไวค้ ือแก่นสาระของ ความเช่ือ ศูนยก์ ลางและรากฐานของศาสนา คมั ภีร์ศกั ด์ิสิทธ์ิของศาสนา ศรัทธาในศาสนาดงั กล่าว! ดงั ที่ สมเด็จพระสันตะปาปาจอห์นที่ 23 กล่าวไวใ้ นสุนทรพจน์อนั โด่งดงั ของพระองค์ในการเปิ ดสภาสังคายนา วาติกนั คร้ังท่ี 2 ซ่ึงคร้ังน้นั ผมไดเ้ ขา้ ร่วมในฐานะท่ีปรึกษาทางเทววิทยา ร่วมกนั กบั เพื่อนร่วมงานของผม โจเซฟ แรตซิงเกอร์ ซ่ึงตอนน้ีคือสมเด็จพระสันตะปาปา เบเนดิกตท์ ี่ 16 ในฐานะสองหนุ่มนกั เทววทิ ยา! แต่บงั เอิญวา่ คุณถามคาถามท่ีเป็นรูปธรรมมากกวา่ น้นั และผมจะใหค้ าตอบที่ค่อนขา้ งส้ันกระชบั แต่เป็นเร่ือง พ้ืนฐานอยา่ งยงิ่ : 

คุณอาจจะถามผมวา่ : 
1. อะไรบา้ งท่ีจะตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไวใ้ นคริสตศ์ าสนาเพ่ือไม่ใหส้ ูญเสีย “จิตวญิ ญาณ” ของมนั ไป? คาตอบของผมก็คือ ไม่วา่ กระบวนการวิจารณ์พระคมั ภีร์ในทางประวตั ิศาสตร์ ทางการรู้หนงั สือ หรือทาง สังคมวิทยาจะไดร้ ับการวิจารณ์, ตีความและตดั ทอนอยา่ งไร: [เมื่อพิจารณาถึงเอกสารรากฐานความศรัทธา ของชาวคริสเตียน ซ่ึงไดเ้ กณฑม์ าตรฐานและทรงอิทธิพลในประวตั ิศาสตร์] เมื่อพิจารณาถึงพระคมั ภีร์พนั ธะ สัญญาใหม่ (อนั พบไดใ้ นบริบทของคมั ภีร์ฮิบรู) เน้ือหาสาคญั ของความศรัทธาน้นั คือ พระเยซูคริสต์ ผมู้ ี ฐานะเป็นผไู้ถ่บาปและบุตรแห่งพระเจา้พระองคเ์ดียวของอบัราฮมั ผซู้่ึงวางคาสัง่สอนอนัตกทอดมาจนถึงทุก วนัน้ีผ่านจิตวญิญาณของพระเจา้พระองคเ์ดียวกนั ก็จะไม่มีศรัทธาในคริสต์ศาสนาจะไม่มีคริสตศ์าสนา หากปราศจากคาสารภาพที่วา่ “พระเยซูคือพระเมสสิยาห์, พระเจ้าและบุตรของพระเจ้า!” [1. Kor: Iltous kyrios] พระนามเยซู คริสตน์ ้นั เป็นเครื่องแสดงซ่ึงสภาพการเปลี่ยนแปลงของ “ศูนยก์ ลางของคมั ภีร์พนั ธะ สญั ญาใหม”่ (ซ่ึงไม่มีหนทางใดเลยท่ีจะทาความเขา้ ใจไดห้ ากมองในรูปของสิ่งคงที่) 

คุณถามผมวา่ 
2. อะไรบา้ งที่จะตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไวใ้ น ศาสนายูดาย หากว่าจะไม่ให้มนั สูญเสีย “แก่นสาระ” ของมนัไป?คาตอบของผมคือไม่วา่กระบวนการวจิารณ์พระคมัภีร์ในทางประวตัิศาสตร์ทางการรู้หนงัสือ หรือทางสังคมวิทยาจะไดร้ ับการวิจารณ์ตีความและตดั ทอนอยา่ งไร: [เมื่อพิจารณาถึงเอกสารรากฐานความ ศรัทธาของชาวคริสต์เตียนซ่ึงไดเ้กณฑ์มาตรฐานและทรงอิทธิพลในประวตั ิศาสตร์]เมื่อพิจารณาถึงพระ คมั ภีร์ฮิบรู เน้ือหาแก่นกลางของความศรัทธาน้นั คือพระเจ้าพระองคเ์ดียวและผคู้ นของประเทศอิสราเอล อาจจะไม่มีความศรัทธาของชาวยวิ อิสราเอล อาจจะไม่มีพระคมั ภีร์ฮิบรู อาจจะไม่มีศาสนายดู ายก็ได้ถา้ ปราศจากคาสารภาพที่วา่ : “พระยาห์เวห์ (อโดนาย) น้ันคือพระเจ้าของอิสราเอล และอิสราเอลคือประชาชน ของพระองค์!” 

และคุณถามผมวา่ 
3. และสุดทา้ ยแลว้ อะไรบา้ งท่ีจะตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไวใ้ นศาสนาอิสลาม หากวา่ มนั จะยงั คงเป็น “อิสลาม” ในแง่ตามตวั อกั ษรท่ีว่า “การสวามิภกั ด์ิต่อพระเจา้ ”? คาตอบของผมคือ ไม่ว่ากระบวนการ รวบรวม จดั เรียงลาดบั และแกไ้ ขซูเราะห์ฉบบั ต่างๆ ของคมั ภีร์กุรอานน้นั จะน่าเหน็ดเหนื่อยเพียงใด สาหรับ ชาวมุสลิมผศู้ รัทธาท้งั หลายแลว้ มนั ชดั เจนยงิ่ วา่ คมั ภีร์กรุ อานคือพระวจนะและหนงั สือของพระเจา้ และต่อ ใหช้ าวมุสลิมแลเห็นถึงความแตกต่างระหวา่ งซูเราะห์ของเมกกะ และซูเราะห์ของเมดินา และนาเอาปูมหลงั เร่ืองการแสดงอภินิหารเขา้ มาร่วมในการตีความหมายดว้ ยก็ตาม แก่นกลางของขอ้ ความของคมั ภีร์กุรอานน้นั ก็ค่อนขา้งชดัเจนยงิ่“ไม่มีพระเจา้อ่ืนใดนอกจากพระเจา้และมูฮมัหมดัคือศาสดาของพระองค”์ 

มนั คือความสัมพนั ธ์พิเศษของผูค้ นของประเทศอิสราเอลที่มีต่อพระเจา้ ของพวกเขา (ซ่ึงเป็ นแก่นสาระของ ศาสนายดู าย) และมนั คือความสัมพนั ธ์พิเศษกบั พระเยซู คริสต์ กบั พระเจา้ และพระบิดาของพระองค์ (ซ่ึง เป็นจุดเริ่มต้นของคริสต์ศาสนา) และมนั คือความสัมพนั ธ์พิเศษของคมั ภีร์กุรอ่านต่อพระเจา้ ซ่ึงเป็น แกนกลางของศาสนาอิสลาม ซ่ึงประกอบข้ึนรายลอ้ มและตกผลึกกลายเป็นศาสนาอิสลาม และแมว้ า่ จะมี การเปลี่ยนแปลงในหนา้ ประวตั ิศาสตร์ของผนู้ บั ถือศาสนาอิสลามอยา่ งไร ความสมั พนั ธ์พิเศษน้ีจะยงั คงเป็น ความเขา้ ใจพ้นื ฐานของศาสนาอิสลาม ซ่ึงจะไม่มีวนั ถูกละทิง้ ไป 
　　ค ุ ณ ล กั ษ ณ ะ อ นั เ ป ็ น ล กั ษ ณ ะ เ ฉ พ า ะ ข อ ง ศ า ส น า ท ี ่ ม ี ค ว า ม ศ ร ั ท ธ า ใ น พ ร ะ เ จ า้ อ ง ค เ ์ ด ี ย ว ท ้ งั ส า ม ศ า ส น า ซ ่ ึ ง จะตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษาเอาไว้คือสิ่งที่พวกเขามีอยรู่ ่วมกนั และในขณะเดียวกนั ก็เป็นสิ่งที่แบ่งแยกพวก เขาดว้ ยเช่นกนั 

-สิ่งท่ีที่ศาสนายดูายคริสตศ์าสนาและศาสนาอิสลามมรี่วมกนัคืออะไร? 

ความศรัทธาในพระเจา้พระองคเ์ดียวของอบัราฮมัพระผรู้ังสรรคผ์ทู้รงมหากรุณาและเมตตาผปู้กปักษร์ักษา และผพู้ ิพากษามนุษยท์ ุกชีวิต ไม่มุ่งเนน้ มุมมองอยา่ งเป็นวฏั จกั รของประวตั ิศาสตร์โลกและสิ่งมีชีวิต แต่ มุ่งเนน้ ไปท่ีจุดจบ ความสาคญั ของตวั ศาสดา คมั ภีร์ศกั ด์ิสิทธ์ิมาตรฐานเดียวกนั และมาตรฐานทางจริยธรรม ร่วมกนั 

- แลว้ อะไรบา้ งท่ี แบ่งแยก พวกเขาออกจากกนั ? 
สาหรับศาสนายูดายมนั คืออิสราเอลอนั เป็นประชาชนและผืนแผ่นดินของพระเจ้า(แก่นสาคญั ของ อิสราเอล) 
สาหรับคริสตศ์ าสนา พระเยซู คริสต์ อนั เป็นพระผไู้ ถ่บาปและบุตรของพระเจา้ 
สาหรับศาสนาอิสลาม คมั ภีร์กุรอานอนั เป็นพระวจนะและหนงั สือของพระเจา้ 

ในใจกลางของท้งั สามศาสนา ของศาสนายดู าย คริสตศ์ าสนา และศาสนาอิสลามน้นั เป็นที่ต้งั ของ


- ความเริ่มแรกจากหว้งเวลาแรกสุด


- ความต่อเนื่องในประวตัิศาสตร์อนัยาวนานหลายศตวรรษของศาสนา


- อตัลกัษณ์แมว้า่จะมีความแตกต่างท้งัหลายท้งัมวลในดา้นภาษาผคู้น,วฒันธรรมและชนชาติ 

อยา่ งไรก็ตาม ดว้ ยใจกลางน้ี รากฐานน้ี สาระสาคญั ของความศรัทธาอนั น้ี หาไดด้ ารงอยอู่ ยา่ งสันโดษ แต่ ดารงอยใู่ นประวตั ิศาสตร์ มนั ไดถ้ ูกตีความและทาความเขา้ ใจซ้า คร้ังแลว้ คร้ังเล่า ในการนาไปสู่การปฏิบตั ิ ตามความตอ้ งการที่เปล่ียนแปลงตามกาลเวลา ทอยน์บี: ทา้ ทายและตอบสนอง! สาหรับนกั เทววิทยา นกั ประวตั ิศาสตร์และบุคคลอื่นๆมนั เป็นเรื่องสาคญั ที่จะต้องผสมผสานหลักเทววิทยาระบบเข้ากับคาอธิบาย เชิงประวัติศาสตร์เชิงลาดับเวลา ซ่ึงหากปราศจากมนั แลว้ หลกั เทววิทยาย่อมไม่อาจนาเสนอหลกั ฐาน น่าเชื่อถือได้ 


II. การเปลยี่ นคร้ังยงิ่ ใหญ่ทเี่ ปลยี่ นแปลงยคุ สมัย 
เป็นเร่ืองปกติท่ีจะตอ้ งมีกล่มุ ความเชื่อใหม่ที่เป็นการเปล่ียนแปลงยุคสมัยของช่วงเวลาหรือของสังคมหน่ึง สงัคมใดกลุ่มชุมชนความศรัทธาคาประกาศแห่งศรัทธาและการไตร่ตรองถึงความศรัทธาไดป้รากฏข้ึนใน หนา้ ประวตั ิศาสตร์ของท้งั สามศาสนา และไดร้ ับการตีความใหม่และนาเขา้ มาเสริมรากฐานให้กบั แกนกลาง เดิมเดียวกนัน้ีของศาสนาเกิดข้ึนคร้ังคร้ังเล่าในศาสนายดูายคริสตศ์าสนาและศาสนาอิสลามประวตัิศาสตร์ ส่วนน้ีเป็นเรื่องราวอันน่าท่ึงอย่างยิ่ง ในการสนองตอบต่อความท้าทายใหม่ๆที่ยิ่งใหญ่ในหน้า ประวตั ิศาสตร์โลกของชุมชนแห่งความศรัทธา โดยตอนแรกเป็นการเริ่มตน้ จากจุดเล็กๆแล้วจากน้ัน โ ด ย เ ฉ พ า ะ อ ย า่ ง ย งิ ่ ใ น ก ร ณ ี ข อ ง ค ร ิ ส ต ศ์ า ส น า แ ล ะ ศ า ส น า อ ิ ส ล า ม ไ ด เ ้ จ ร ิ ญ เ ต ิ บ โ ต แ พ ร ่ ข ย า ย อ อ ก ไ ป อ ย า่ ง ร ว ด เ ร ็ ว ตอ้ งผา่ นพน้ การเปล่ียนแปลงทางศาสนาหลายช้นั ข้นั ตอนดว้ ยกนั ซ่ึงแน่นอนวา่ การเปลีย่ นแปลงววิ ัฒนาการ ของมโนทัศน์ ดังกล่าวน้ีเกิดข้ึนในระยะเวลาที่ยาวนานกว่า ผมได้เรียนรู้แนวคิดดังกล่าวจากนัก ประวตั ิศาสตร์ดา้ นวทิ ยาศาสตร์, โทมสั เอส คุนห์ “โครงสร้างของการปฏิวตั ิทางวิทยาศาสตร์” (2505): มี อะไรบา้ งท่ีเปล่ียนแปลงไปในช่วงการปฏิวตั ิของโคเปอร์นิคสั ? พระอาทิตย,์ พระจนั ทร์, ดวงดาวน้นั ยงั คง เป็นเช่นเดิม,แต่คนเราเปลี่ยนแปลงไป:แนวทางที่เรามองดูสิ่งเหล่าน้นั โลกทศัน์ของพวกเรา–มโนทัศน์: กลุ่มความเชื่อค่านิยมเทคนิคและสิ่งต่างๆอนั แบ่งปันโดยชุมชนหน่ึงชุมชนใดไดเ้ปล่ียนแปลงไป” อนั ดบั แรกผมจะไดป้ระยกุต์ทฤษฎีดงักล่าวเขา้กบัเหตุการณ์ในประวตัิศาสตร์ของคริสตจกัรก่อนแลว้จึงประยกุต์ เขา้ กบั ศาสนาต่างๆ มีอะไรบา้ งที่เปลี่ยนแปลง อยา่ งเช่น ในระหวา่ งการปฏิวตั ิศาสนา? พระเจา้ , พระ คริสต,์ จิตวญิ ญาณของชาวคริสเตียนน้นั ยงั คงเป็นเช่นเดิม แต่มุมมองของผศู้ รัทธาไดเ้ปลี่ยนแปลงไป:มโน ทศัน์แบบอยา่งไดเ้ปลี่ยนแปลงไป 
　　การวิเคราะห์ทางประวตั ิศาสตร์ของกรอบความคิดของศาสนา มโนทัศน์ระดับมหภาค หรือ กลุ่ม ความเชื่อโดยรวมอันเปลยี่ นแปลงยุคสมัย รองรับต่อการเปลี่ยนแปลงความรู้ การวิเคราะห์กรอบความคิด น้นั ทาให้มนั เป็นไปไดใ้ นการวิเคราะห์โครงสร้างและการเปลี่ยนแปลงเชิงประวตั ิศาสตร์คร้ังยิ่งใหญ่: โดย การมุ่งเน้นความสนใจไปต่อท้งั ส่วนคงที่ของส่วนรากฐานและส่วนแปรเปล่ียนอย่างฉับพลนั ในเวลา เดียวกนั ในแนวทางน้ี มนั จึงเป็นไปไดท้ ี่จะอธิบายการเปลี่ยนแปลงคร้ังใหญ่ในหน้าประวตั ิศาสตร์โลก และตวั แบบพ้ืนฐานท่ีก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงยุคสมยั ของศาสนาใดศาสนาหน่ึงซ่ึงถือกาเนิดข้ึนมาจาก ศาสนาเหล่าน้นั 
　　ดงั น้นั เราจึงตอ้ งพยายามกนั อีกคร้ังท่ีจะพิจารณาความเป็นมาของหนา้ ประวตั ิศาสตร์ดงั กล่าว การ วเิคราะห์ประวัติศาสตร์อย่างเป็นระบบของกลุ่มความเชื่อโดยรวมอนั เปลี่ยนแปลงยุคสมัย ในหนงัสือของ ผมคริสต์ศาสนา(Christianity)ผมไดอ้ภิปรายถึงมโนทศันร์ะดบัมหภาคในหนา้ประวตัิศาสตร์ของ
ก. คริสต์ศาสนา(ดูแผนภาพ): ตอนน้ีผมจะอธิบายตามแผนภาพที่อยตู่ รงหนา้ เห็น โดยเฉพาะในส่วนของ หวัขอ้ : 

I. กรอบมโนทศั น์เรื่องวนั สิ้นโลกของชาวยวิ ของคริสตศ์ าสนายคุ แรกเริ่ม

II. กรอบมโนทศั น์เรื่องสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาของชาวกรีกในคริสตศ์ าสนายคุ โบราณ 

III.กรอบมโนทศัน์ของโรมนัคาธอลิกในยคุกลาง 

IV.กรอบมโนทศัน์เรื่องการปฏิรูปศาสนาของนิกายโปรเตสแตนต์

V. กรอบมโนทศั น์ท่ีมุ่งเนน้ เหตุผลและความกา้ วหนา้ ในยคุ สมยั ใหม่

VI. กรอบมโนทศั น์เร่ืองสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาในหลงั ยคุ สมยั ใหม่? 

 

ฮานส์คุง:สถานการณ์ของศาสนาตามหว้งเวลา 

ลทัธิยดูาย,ลอนดอน(เอสซีเอม็เพรส)1992;นิวยอร์ค(ครอสโร้ด)1992 

ศาสนาคริสต์.สาระสาคญั และประวตัิศาสตร์,ลอนดอน(เอสซีเอ็มเพรส)1992;นิวยอร์ค(คอนตินุ่ม) 1992 

ศาสนาอิสลาม,ลอนดอน(วนัเวลิด)์2006(ในระหวา่งการจดัเตรียม) 

 

ความเข้าใจประการแรก: ศาสนาทุกศาสนาน้นั ไม่ไดป้ รากฏอยู่เป็นตวั ตนอนั คงที่ ตวั ตนซ่ึงทุกสิ่งทุกอยา่ ง ดารงอยู่เช่นเดิมดงั ที่เคยเป็นมา แต่ศาสนาทุกศาสนาน้นั เป็นความจริงที่มีชีวิตและมีการพฒั นาตลอดเวลา ผ ่ า น ก า ร เ ป ล ่ ี ย น แ ป ล ง ค ร ้ ั ง ส า ค ญั ท ่ ี เ ป ็ น ก า ร เ ป ิ ด ศ กั ร า ช ใ ห ม ่ ด งั น ้ นั ค ว า ม เ ข า้ ใ จ ท ี ่ เ ด ่ น ช ดั ป ร ะ ก า ร แ ร ก น นั ่ ค ื อ มโนทศัน์น้นัสามารถดารงอยู่จนถึงปัจจุบนั และขอ้น้ีถือวา่มีคุณค่าเช่นกนัสาหรับศาสนายดูายและศาสนา อิสลาม ซ่ึงขอ้ น้ีถูกนาเสนอเอาไวใ้ นแผนผงั ดว้ ยเส้นต่อเน่ือง อนั ตรงกนั ขา้ มกบั วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ “อย่างแทจ้ ริง”: กรอบมโนทศั น์แบบเก่า (ยกตวั อย่างเช่น ส่วนของ ปโตเลมี)) อนั สามารถไดร้ ับการตรวจ ยืนยนั หรือปลอมแปลงในเชิงประจกั ษ์ไดด้ ้วยความช่วยเหลือของกระบวนการทางคณิตศาสตร์และการ ทดลอง: การตดั สินใจท่ีเป็นการสนบั สนุนต่อมโนทศั น์ใหม่ (อย่างเช่น ของโคเปอร์นิคสั ) น้นั อาจจะถูก “บงั คบั ” ดว้ ยหลกั ฐานในระยะยาว แต่คุณจะเห็นวา่ ในกรอบขอบเขตของ ศาสนา (และรวมถึงศิลปะดว้ ย เช่นกนั ) สิ่งต่างๆน้นั ค่อนขา้ งแตกต่างออกไป ในส่วนของคาถามเกี่ยวกบั ความศรัทธา ศีลธรรมและศาสน พิธี (ยกตวั อยา่ งเช่น ระหว่างโรมกบั ศาสนจกั รของยโุ รปตะวนั ออก และระหวา่ งโรมกบั นิกายลูเทอร์) ไม่มี สิ่งใดท่ีจะสามารถตดั สินไดโ้ ดยกระบวนการคณิตศาสตร์หรือการทดลอง และเช่นกนั กบั มโนทศั น์ทาง ศาสนาแบบเก่าซ่ึงไม่มีทางท่ีจะทาใหจ้ างหายไปได้ เพียงแต่ว่ามโนทศั น์ดงั กล่าวสามารถดารงอยู่ร่วมกนั นานนบั ศตวรรษ ควบคู่ไปดว้ ยกนั มโนทศั น์แบบใหม่ กล่าวคือมโนทศั น์ใหม่ (การปฏิรูปหรือยุคสมยั ใหม่) ดารงอยคู่ ู่กบั มโนทศั น์เก่า (ของคริสตจกั รยคุ แรกหรือยคุ กลาง) 

ข. ในทานองเดียวกนั ในส่วนของศาสนายูดายน้นั ผมไดแ้ จกแจงมโนทศั น์มหภาคในประวตั ิศาสตร์ของ ศาสนายดู ายเอาไวเ้ช่นกนั (ดูแผนภาพ) 

I. มโนทศั น์ของชนเผา่ ช่วงก่อนการก่อต้งั รัฐ

II.มโนทศันข์องอาณาจกัรยคุราชาธิปไตย

III.มโนทศัน์ของเทวาธิปไตยศาสนายดูายยคุหลงัการเป็นเชลย

IV. มโนทศั น์ช่วงยคุ กลาง: แรบไบและโบสถย์ วิ

V. มโนทศั น์ยคุ สมยั ใหม่ การผสมกลมกลืน

VI. มโนทศั นเ์ ร่ืองสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาหลงั ยคุ สมยั ใหม่? 

ความเข้าใจประการที่สอง: การยืนหยดั และการแข่งขนั กนั ระหว่างมโนทศั น์ที่แตกต่างน้นั เป็นสิ่งท่ีสาคญั อย่างที่สุดในการประเมินสถานการณ์ของศาสนาต่างๆ ซ่ึงถือว่าเป็นความเข้าใจประการที่สองซ่ึงมี ความสาคญั ทาไม? เพราะตราบจนถึงปัจจุบนั ผู้คนจากศาสนาเดียวกันก็ดารงชีวิตภายใต้มโนทัศน์ที่ แตกต่างกนั ความคิดของพวกเขาถูกกาหนดโดยสภาวะพ้ืนฐานท่ีดาเนินไปอยา่ งต่อเนื่องและถูกกากบั ดว้ ย กลไกทางประวตั ิศาสตร์อยา่ งใดอยา่ งหน่ึง ยกตวั อยา่ งเช่น ยงั คงมีชาวคาธอลกิ ยคุ ปัจจุบนั ซ่ึงดารงชีวิตตาม หลกั ความเช่ือของตนเองที่ตกทอดมาต้งั แต่ศตวรรษที่ 13 (เป็นยุคสมยั เดียวกบั โทมสั อะไควนาส พระ สันตะปาปาในยุคกลางและผปู้ กครองคริสตจกั รในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช) มีตวั แทนของนิกายอีส เทริ ์น ออร์โธดอกซ์ ซ่ึงดารงชีวติ ตามหลกั ความเชื่อในยุคศตวรรษที่ 4/5 (ยุคเดียวกบั นกั บวชของคริสตจกั ร กรีก)และมีชาวโปรเตสแตนต์ส่วนหน่ึงในกลุ่มความเชื่อก่อนยุคโคเปอร์นิกสั ในช่วงศตวรรษที่16(ยุค เดียวกบั นกั ปฏิรูปศาสนาในช่องก่อนหนา้ ยคุ โคเปอร์นิคสั , แต่ก่อนยคุ ดาร์วนิ ) ซ่ึงถือเป็นเรื่องปกติ 

　　การยืนหยดั มั่นคงดังกล่าวน้ันเป็นสิ่งที่ได้รับการยืนยนั ว่ามีอยู่จริง ถ้าเราพิจารณาจากการ เปลี่ยนแปลงกรอบมโนทศั น์ของศาสนายดู ายและศาสนาอิสลามในปัจจุบนั ว่าแมแ้ ต่ในศาสนายูดายและ ศาสนาอิสลามเอง ผคู้ นต่างก็ดารงชีวติ อยใู่ นกรอบมโนทศั น์ท่ีแตกต่างกนั ดว้ ย 
　　เหมือนกนั กบั ที่ชาวอาหรับจานวนหน่ึงยงั คงวาดฝันถึงอาณาจกั รอาหรับอนั ยิง่ ใหญ่ และปรารถนาที่ จะใหเ้กิดการรวมตวั ของชาวอาหรับกลายเป็นชาติอาหรับชาติเดียว(แพน-อาหรับ) คนอีกกลุ่มหน่ึงชอบที่ จะมองในสิ่งท่ีผกู พนั ผคู้ นเขา้ ดว้ ยกนั ซ่ึงไม่ใช่ความเป็นชาวอาหรับแต่เป็นศาสนาอิสลาม และอยากให้เกิด “แพน-อิสลาม” ข้ึนมามากกวา่ ชาวยิวนิกายอุลตร้าออร์โธดอกซ์บางคน สนใจแต่แนวคิดของศาสนายวิ ใน ยคุ กลางและถึงข้นั ปฏิเสธรัฐอิสราเอลสมยั ใหม่ ในทางตรงกนั ขา้ ม ชาวไซออนนิสต์จานวนมากยงั คงต้งั หนา้ มองหารัฐท่ีต้งั อยใู่ นอาณาจกั รของกษตั ริยด์ าวดิ และโซโลมอน ซ่ึงดารงเพยี งไม่ก่ีทศวรรษเท่าน้นั 

ค. ประการสุดทา้ ยจากหนงั สือของผมเกี่ยวกบั ศาสนาอิสลาม ซ่ึงจะไดร้ ับการตีพิมพใ์ นเดือนตุลาคม ปี 2006 โดยสานกัพิมพ์วนัเวลิด์,ออกซ์ฟอร์ดผมไดแ้สดงใหเ้ห็นถึงกรอบมโนทศัน์ระดบัมหภาคในประวตัิศาสตร์ ของ ศาสนาอสิ ลาม (ดูแผนภาพ): 

I. มโนทศั น์ของชุมชนอิสลามด้งั เดิม

2. มโนทศั น์ของอาณาจกั รอาหรับ 

3.มโนทศัน์แบบคลาสสิกของศาสนาอิสลามในฐานะศาสนาของโลก 

4. มโนทศั น์ของอูลามะ และซูฟิ ส

5. มโนทศั นศ์ าสนาอิสลามของยคุ สมยั ใหม่

6. มโนทศั นเ์ ร่ืองสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาหลงั ยคุ สมยั ใหม่? 


ความเข้าใจประการทสี่ าม: เห็นไดช้ ดั วา่ เพราะคุณสมบตั ิอนั ยืนยงขอ้ น้ี หมายถึงการยืนหยดั และการแข่งขนั กนั ของมโนทศั น์ทางศาสนาแบบเก่าก่อนที่เกิดข้ึนมาจนถึงปัจจุบนั น้ีเองที่เป็นสาเหตุหลกั ของความขดั แยง้ ภายในศาสนาและระหวา่ งศาสนาเป็นสาเหตุหลกั ของแนวโนม้ ท่ีแตกต่างเกิดเป็นฝักฝ่ายความตึงเครียดขอ้ พิพาทและสงคราม ความเขา้ ใจที่สาคญั ประการท่ีสาม น้นั เป็นความเขา้ ใจสาหรับศาสนายูดาย, คริสต์ ศาสนาและศาสนาอิสลาม คาถามที่เป็นแก่นกลางน้นั ก็ไดแ้ ก่:ศาสนาดงั กล่าวตอบสนองต่อช่วงยุคกลาง อย่างไร (อย่างน้อยก็ในกรณีของคริสต์ศาสนาและศาสนาอิสลามซ่ึงไดร้ ับการพิจารณาว่าเป็น “ยุคสมยั ที่ รุ่งเรืองท่ีสุด”และศาสนาดงั กล่าวตอบสนองต่อช่วงยคุ สมยั ปัจจุบนั อยา่ งไรซ่ึงเป็นยุคท่ีเราไดเ้ห็นวา่ ศาสนา ท้งั สามถูกบีบบงั คบั ให้อยู่ในภาวะเน้นการป้องกนั เป็นหลกั ? หลงั จากการปฏิรูปศาสนา คริสตศ์ าสนา จาตอ้ งเผชิญกับการเปล่ียนแปลงมโนทศั น์อีกคร้ังหน่ึงเป็นมโนทศั น์ของยุคแห่งแสงสว่างทางปัญญา ศาสนาอิสลามตอ้ งเผชิญกบั การปฏิวตั ิฝรั่งเศส โดยท่ีนโปเลียนไดส้ ัมผสั ประสบการณ์ของยุคแห่งแสงสวา่ ง ท า ง ป ั ญ ญ า ก ่ อ น ใ ค ร แ ล ะ ส ่ ง ผ ล ใ ห เ ้ ก ิ ด ก า ร ป ฏ ิ ร ู ป ศ า ส น า ย ดู า ย ต า ม ม า อ ย า่ ง ไ ร ด ี ศ า ส น า อ ิ ส ล า ม น ้ นั ไ ม ่ เ ค ย ต อ้ ง เผชิญกบั การปฏิรูปศาสนาใดๆ และจนถึงปัจจุบนั น้ีก็ยงั คงมีปัญหากบั ยุคสมยั ใหม่และแนวคิดต่างๆ ของยคุ สมยั ใหม่เช่นกนั อยา่ งเช่น อิสรภาพทางความคิดและการนบั ถือศาสนา สิทธิมนุษยชน, ขนั ติธรรม และ ประชาธิปไตย 

 

III.ความท้าทายในยคุ ปัจจุบนั 

คุณอาจเคยมีประสบการณ์กบั เรื่องน้ีมาบา้ งแลว้ : 

ชาวยวิ คริสเตียนและมุสลิมจานวนมากผซู้ ่ึงยดึ ถือตามมโนทศั น์สมยั ใหม่ ยอ่ มเขา้ กนั กบั เหล่าผทู้ ี่มีมโนทศั น์ เดียวกนั ไดด้ ีกวา่ ผทู้ ี่นบั ถือศาสนาเดียวกนั แต่มีมโนทศั น์ต่างกนั ยกตวั อยา่ งเช่น ผนู้ บั ถือนิกายโรมนั คาธอ ลิก ท่ีแตกต่างกนั แต่ถูกจบั ขงั คุกร่วมกนั ในช่วงยุคกลาง จะสามารถยอมรับแนวคิดเรื่องศีลธรรมทางเพศ ภายใตม้ โนทศั น์แบบ “ยุคกลาง” ของศาสนาอิสลามและศาสนายูดายไดง้ ่ายกว่า (ขอ้ มูลจากการประชุม ประชากรสหประชาชาติในกรุงไคโร ในปี พ.ศ. 251994) 
　　ส่วนผูท้ ่ีตอ้ งการ การประนีประนอม และสันติภาพน้นั จะไม่สามารถหลีกเล่ียงการวิเคราะห์กรอบ มโนทศั นเ์ ชิงวพิ ากษแ์ ละเชิงวพิ ากษต์ นเอง เพราะดว้ ยการวเิ คราะห์แบบน้ีเท่าน้นั จึงจะทาให้เราสามารถตอบ คาถามเหล่าน้ีได:้ ณ จุดใดในหนา้ ประวตั ิศาสตร์ของคริสตศ์ าสนา (และแน่นอนว่ารวมถึงของศาสนาอ่ืน ดว้ ย) ที่ถือวา่ คงท่ี และส่วนใดที่มีความแปรผนั ส่วนไหนเป็ นความต่อเนื่องและส่วนไหนไม่ต่อเน่ือง ส่วน ใดเห็นพอ้ งกนั และส่วนใดต่อตา้ นกนั ? นี่คือ ความเข้าใจ ประการทสี่ ี่ สิ่งท่ีจะตอ้ งไดร้ ับการสงวนรักษา เอาไว้ เหนือสิ่งอื่นใด คือรากฐาน คือแก่นแทข้ องศาสนา และสิ่งท่ีก่อเกิดเป็นส่วนที่คงท่ี ความเช่ือที่ไม่ เปล่ียนแปลงในจิตวิญญาณของชาวคริสเตียนกฎแห่งพรหมจรรย:์สาหรับส่วนท่ีแปรผนั หมายถึงสิ่งที่ไม่ จาเป็นตอ้ งสงวนรักษาไว้ก็คือสิ่งที่ไม่ใช่สาระสาคญั นบั ต้งั แต่ช่วงแรกเริ่มสิ่งท่ีเป็นแค่เปลือกหาไดเ้ป็นแก่น แท้ สิ่งที่เป็นแค่โครงสร้างแต่หาไดเ้ป็นรากฐาน ส่วนที่แปรผนั ท้งั หลายท้งั ปวงน้ีสละทิ้งได้(หรือในทาง ต ร ง ก นั ข า ้ ม ส า ม า ร ถ พ ฒั น า ข ้ ึ น ม า ไ ด ) ้ ห า ก ว า ่ ม ี ค ว า ม จ า เ ป ็ น 
　　ดงั น้นั แมว้ า่ จะมีความสับสนทางศาสนาเกิดข้ึนมากมาย โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในยุคโลกาภิวัตน์ การ วเิ คราะห์มโนทศั นน์ ้นั มีส่วนช่วยใหก้ า้ วสู่การมุ่งเน้นระดบั โลก ในส่วนของคาถามต่อจากน้ี เราจะพบวา่ เรา ก า ล งั อ ย ่ ู ใ น ช ่ ว ง ป ิ ด ท า้ ย ข อ ง ก า ร จ ดั ร ู ป แ บ บ ค ว า ม ส ั ม พ นั ธ ์ ร ะ ห ว ่ า ง ป ร ะ เ ท ศ ใ ห ม ่ ค ว า ม ส ั ม พ นั ธ ์ ร ะ ห ว ่ า ง ช า ต ิ ตะวนั ตกและอิสลาม และรวมถึงความสัมพนั ธ์ระหว่างศาสนาอมั บราฮมั ท้งั สาม – ศาสนายดู าย, คริสต์ ศาสนาและศาสนาอิสลามที่ค่อนขา้ งพลิกแพลงอยสู่ กั หน่อย ตวั เลือกที่มีก็มีความชดั เจนยงิ่ ข้ึน ซ่ึงไดแ้ ก่การ แข่งขนั ระหวา่ งศาสนา การปะทะกนั ของอารยธรรม สงครามระหวา่ งประเทศ – หรือการสนทนาระหว่าง อารยธรรมต่างๆและสันติภาพระหว่างประเทศอันเป็นเครื่องแสดงความเชื่อพืน้ ฐานของสันติภาพระหว่าง ชาติต่างๆ แมว้ า่ จะมีภยั คุกคามร้ายแรงต่อมนุษยชาติ แทนที่เราจะสร้างเขื่อนที่สัง่ สมความเกลียดชงั การลา้ ง แคน้ และความเป็นอริ เราควรจะร้ือทาลายกาแพงแห่งอคติลงมาและสร้างสะพานเชื่อมโยงดว้ ยการสนทนา สะพานอนัเชื่อมโยงเขา้หาศาสนาอิสลาม 


IV. ศาสนาท้งั สามซึ่งมีส่วนร่วมสนับสนุนหลกั จริยธรรมโลก 

แมว้ ่าศาสนาท้งั สามจะมีความแตกต่างกนั มากแค่ไหน และมีการเปลี่ยนแปลงมโนทศั น์อย่างหลากหลาย ในช่วงระยะเวลาหลายร้อยหลายพนั ปี ที่ผ่านมา แต่ในการสร้างสะพานเชื่อมโยงดงั กล่าวน้นั สิ่งสาคญั ก็คือ ในระดบั ของจริยธรรมน้นั จะตอ้ งมีส่วน คงที่ จึงจะทาใหก้ ารสร้างสะพานเชื่อมดงั กล่าวมีความเป็นไปได้ 
　　นบั ต้งั แต่ที่มนุษยเ์ราไดเ้ริ่มพฒั นาพน้ จากอาณาจกั รของสัตวแ์ ละกลายเป็นมนุษย์เราก็ไดเ้รียนรู้การ ดารงตนใหส้ มกบั เป็นมนุษย์และเรียนรู้ที่จะไม่ดารงตนเยยี่ งสัตว์ แต่ถึงแมจ้ ะมีการใชเ้หตุผลต่างๆที่ไดร้ ับ การพฒั นาข้ึนมาจนถึงปัจจุบนั กระน้นั แรงผลกั ดนั ของความเป็นสัตวป์ ่าในตวั มนุษยก์ ็ยงั คงมีอยู่และหลาย คร้ังมนุษยต์ อ้ งพยายามตวั รอดในฐานะท่ีเป็มนุษยไ์ ม่ใช่สตั ว์ 
　　ดงั น้นั ในประเพณีทางศาสนา ปรัชญา และอุดมการณ์ท้งั หลาย จึงมีกฎเกณฑ์ทางจริยธรรมต่อความ เป็ นมนุษย์ ซ่ึงยงั คงมีความสาคญั ยงิ่ ยวดจวบจนถึงปัจจุบนั : 

- “เจา้ จะตอ้ งไม่ฆ่า – หรือทรมาน ทาร้าย ข่มขืน” หรือหากจะกล่าวในเชิงบวก: “เจา้ จะตอ้ งเคารพใน ชีวติ”นี่คือพนัธะสัญญาทางวฒันธรรมของการไม่ใช้ความรุนแรงและการเคารพต่อทกุชีวติ 

- “เจา้ จะตอ้ งไม่ขโมย หรือหาประโยชน์ ติดสินบน ทุจริต”, หรือหากจะกล่าวในเชิงบวกก็คือ “เจา้ จะตอ้ งปฏิบตั ิดว้ ยความซื่อสัตยแ์ ละยุติธรรม” นี่คือพนั ธะสัญญาทางวฒั นธรรมของ ความเป็ นน้าหนึ่งใจ เดียว และ ระเบียบทางเศรษฐกจิ ทยี่ ตุ ิธรรม 

- “เจา้ จะตอ้ งไม่โกหก หรือหลอกลวง ปลอมแปลง ฉ้อโกง” หรือหากจะกล่าวในเชิงบวก: “พึงพูด และกระทาดว้ ยความสัตยจ์ ริง” นี่คือพนั ธะสัญญาทางวัฒนธรรมของการมีขันติธรรม และการดารงชีวิต อย่างซื่อสัตย์ 

- และประการสุดทา้ย“เจา้จะตอ้ งไม่กระทาเรื่องอนั ฝ่าฝืนศีลธรรมทางเพศ–หรือกระทาทารุณ,สร้าง ความอบั อายหรือทาให้คู่ครองของเจา้ ตอ้ งเส่ือมเสีย”, หรือจะกล่าวในเชิงบวก: “ใหค้ วามเคารพและรักใน ผอู้ ื่น” นี่คือพนั ธะสัญญาทางวฒั นธรรมของการมีสิทธิเสมอภาคกนั และการเป็นหุ้นส่วนระหว่างชายและ หญงิ 

คาสงั่ สอนทางจริยธรรมท้งั สี่ประการน้ี, ซ่ึงปรากฏอยใู่ นมหาโยคีปตญั ชลี ผกู้ ่อต้งั โยคะสูตร ในพระวนิ ยั ของ พระพุทธศาสนา ในคมั ภีร์ฮิบรู ในคมั ภีร์พนั ธะสัญญาใหม่ และคมั ภีร์กุรอาน น้นั อิงอยกู่ บั หลกั การพ้ืนฐาน ทางจริยธรรมสองประการดงั น้ี 

- กฎทองคา ซ่ึงมีมานานก่อนยคุ ของคริสตศ์ าสนานานหลายศตวรรษโดยขงจ๊ือ และเป็นท่ีรู้จกั กนั ใน ศาสนาสาคญั และประเพณีทางปรัชญาท้งั หลาย แมว้ า่ อาจจะไม่ใช่สาระหลกั ของศาสนาเหล่าน้นั ก็ตาม: “จง อยา่ ปฏิบตั ิต่อผอู้ ื่นในสิ่งท่ีท่านไม่ปรารถนาจะใหผ้ อู้ ่ืนปฏิบตั ิต่อท่าน” แมว้ า่ กฎน้ีจะเป็นเรื่องพ้ืนฐาน แต่ก็มี ประโยชนต์ ่อการตดั สินใจในสถานการณ์ต่างๆอยา่ งมาก 

- กฎทองคาน้ีได้รับการสนับสนุนโดย กฎแห่งมนุษยธรรม ซ่ึงไม่ใช่หลกั เฉพาะของลทั ธิเต๋าแต่ ประการใด“มนุษยท์ ุกคนไม่วา่หนุ่มหรือแก่ชายหรือหญิงพิการหรือปกติชาวคริสต์ชาวยิวหรือชาวมุสลิม ต่างไดร้ับการปฏิบตัิอยา่งมีมนุษยธรรมและมิใช่ไร้มนุษยธรรม” มนุษยธรรมหรือฮิวมานุม(humanum) เป็นสิ่งที่แบ่งแยกมิได้ 

จ า ก ท ่ ี ก ล ่ า ว ม า ท ้ งั ห ม ด น ้ ี เ ห ็ น ไ ด ช้ ดั เ จ น ว า่ ห ล กั จ ร ิ ย ธ ร ร ม ข อ ง ม น ุ ษ ย ์ ห ร ื อ ห ล กั จ ร ิ ย ธ ร ร ม ส า ก ล น ้ นั ม ิ ใ ช ่ ร ะ บ บ จริยธรรมของอริสโตเติล,โทมสั อะไควนาสหรือคานต์(จริยศาสตร์-หลกัการ)แต่เป็นค่านิยมหลกัเกณฑ์ และเจตคติทางจริยธรรมมูลฐาน ซ่ึงก่อตวั ข้ึนเป็นความเชื่อทางศีลธรรมเกี่ยวกบั บุคคลและสังคมของคนๆ หน่ึง (จริยธรรม-การกระทา) 
　　แน่นอนว่า จริยธรรมน้ีขดั แยง้ กบั ขอ้ เท็จจริง กล่าวคือ ความจาเป็นของมนุษยธรรมน้นั จะตอ้ งไม่ ดารงอยู่เหนือการอา้ งเหตุผล แต่จะตอ้ งพิจารณาและปฏิบตั ิตามคร้ังแล้วคร้ังเล่า แต่ก็อย่างที่โคฟี อนั นนั กล่าวไวใ้ นงานบรรยายหลกั จริยธรรมโลก คร้ังที่ 3 ณ เมืองทูบิงเงน ในปี พ.ศ. 2003: “แต่ถา้ การประณาม ความศรัทธาหรือชุดของค่านิยมใดเพียงเพราะการกระทาหรือคาพูดของผนู้ บั ถือเพียงไม่ก่ีคนเป็นสิ่งที่ผิด แล้วละก็ การละเลยต่อแนวคิดท่ีว่าค่านิยมบางอย่างเป็นสากล มนุษยบ์ างคนไม่ยอมรับมนั ก็เป็นสิ่งที่ผิด เช่นกนั ” 
　　ขอใหผ้ มไดส้ รุปการบรรยาย ดว้ ยคาพดู ท่ีเลขาธิการใหญ่สหประชาชาติใชส้ รุปการบรรยายของเขา: “เรายงัคงมีค่านิยมสากลอยหู่รือไม่?ใช่เรายงัมีแต่เราไม่ควรทาเหมือนมนัไม่มีความสาคญั 

• • มนั จะตอ้ งไดร้ ับการพจิ ารณาอยา่ งละเอียดถี่ถว้ น 
  • มนัจะตอ้งไดร้ับการปกป้อง
  • มนัจะตอ้งไดร้ับการสนบัสนุน” 

และเราจะตอ้ งคน้ หาภายในตวั เราเอง คน้ หาความมุ่งมนั่ ที่จะดารงชีวิตตามค่านิยมที่เราเอ่ยอา้ ง ค่านิยมใน ชีวติของเราเองในสังคมระดบัทอ้งถิ่นและระดบัชาติและในโลกของเรา 

คริสต์ศาสนาในฐานะทเี่ป็นปัจจัยหนึ่งในการเมืองโลก 

รายงานโดย ศาสตราจารย์ ฮันส์ คุง

ศาสตราจารย์เกยี รติคุณ มหาวทิ ยาลยั ทบู ิงเงน, พฤษภาคม ปี 2007 

มีคริสตศ์ าสนามากกวา่ หน่ึงนิกาย เช่นเดียวกบั มีศาสนายดู ายมากกวา่ หน่ึงนิกาย และมีศาสนาอิสลามมากกวา่ หน่ึงนิกายเช่นกนั “คริสตศ์าสนา”นิกายต่างๆน้นัถือกาเนิดข้ึนมาจากกลุ่มความเชื่อทางประวตัิศาสตร์ซ่ึงมี รูปแบบและมีผลกระทบทางการเมืองที่แตกต่างกนั ไปอย่างมาก: นิกายโรมนั คาธอลิก, นิกายออร์โธดอกซ์ และ นิกายรีฟอร์เมชนั่ คริสเตียนนิต้ี น่ีแค่นิกายหลกั ๆ เท่าน้นั แต่คริสตศ์ าสนาน้นั ตอ้ งพิจารณาในบริบทของ ศาสนาอ่ืนดว้ยเน่ืองจากมีหลกัการบางอยา่งที่ประยกุตไ์ดก้บัทุกศาสนา 

I. ข้อสังเกตเบือ้ งต้นเกยี่ วกบั ศาสนาในฐานะปัจจัยหนึ่งในการเมืองโลก 

1.จะตอ้ งแยกความแตกต่างกนั ระหว่างศาสนาและความเชื่อเช่นมาร์กซิสต์วจิ ารณ์ศาสนาท้งั หลายว่าเป็น ความเช่ืออนั งมงาย แต่ ศาสนาก็ไม่ไดถ้ ูกมองวา่ เป็นอานาจอนั สมบูรณ์ เป็นเรื่องของสัมพนั ธภาพ เงื่อนไข และเก่ียวขอ้ งกบั มนุษย์แต่เป็นสิ่งสมบูรณ์ในตวั เองซ่ึงในประเพณีของเรานบั ต้งั แต่กาลก่อนน้นั เราเรียกวา่ “พระเจา้ ” อนั วา่ พระเจา้ น้นั ผมหมายถึงความจริงอนั ซ่อนเร้น ตวั ตนแรกสุดและตวั ตนทา้ ยสุด ซ่ึงไดร้ ับการ เคารพสักการะไม่เพียงแต่โดยชาวยิวและชาวคริสตเ์ท่าน้นั แต่ยงัรวมถึงมุสลิมและฮินดูที่มุ่งหาพระพรหม ในชาวพุทธผเู้ ชื่อในสิ่งสมบูรณ์ และในผนู้ บั ถือศาสนาอื่นๆ ท้งั ปวงในรูปแบบแนวคิดและหลกั การของพวก เขาเอง 
　　ในทางตรงกนั ขา้ม ความเชื่องมงายน้นั ไดร้ับการพิจารณาว่าเป็นอานาจอนั สมบูรณ์เป็นสิ่งซ่ึงมี ความเกี่ยวโยงและไม่ใช่สิ่งสมบูรณ์ (และตอ้ งการการเชื่อฟังโดยไม่มีเงื่อนไข) ความเชื่องมงายน้นั ทาให้ วตั ถุบางอยา่ ง (เงินตรา, อานาจ, เพศกาม) หรือคนบางคน (เช่นสตาลิน, ฮิตเลอร์, เหมา, ประมุขผปู้ กครองรัฐ และพระสนัตะปาปา)หรือองคก์รของมนุษย์(พรรค,ศาสนจกัร)กลายเป็นพระเจา้ ในแง่น้ีกลุ่มลทัธิใดๆก็ ต่างแสดงตนเองเป็นเสมือนหน่ึงความเช่ืองมงายอยา่ งหน่ึงดว้ ย! ผลก็คือ ไม่ใช่วา่ ทุกความเช่ือน้นั จะนบั เป็น ศาสนาท้งัมนัยงัมีความเช่ือรูปแบบสมยัใหม่ท่ีไม่ใช่ในเชิงศาสนาอยเู่ช่นกนั ในทางตรงกนัขา้มใช่วา่ทุก ศ า ส น า น ้ นั จ ะ เ ป ็ น ค ว า ม เ ช ื ่ อ อ นั ง ม ง า ย ม นั ย งั ม ี ศ า ส น า ท ี ่ แ ท จ้ ร ิ ง อ ย ่ ู แ ต ่ ศ า ส น า ใ ด ๆ น ้ นั จ ะ ส า ม า ร ถ ก ล า ย เ ป ็ น ความเชื่องมงายได้ก็ต่อเม่ือมนั ทาให้สิ่งอนั ไม่จาเป็นกลายเป็นสิ่งสาคญั เปลี่ยนแปลงสัมพนั ธภาพให้ กลายเป็นสิ่งอนั สมบูรณ์ 

2.อิสรภาพทางศาสนาน้ันเป็นของสาหรับท้ังผู้ที่มีศรัทธาและผู้ที่ไม่มีศรัทธา: ไม่มีมนุษยค์ นไหนท่ีจะตอ้ ง ถูกบงั คบั ไม่ว่าจะโดยทางกายภาพหรือโดยทางจิตใจให้ยอมรับนบั ถือในศาสนาใดศาสนาหน่ึงหรือในคติ นิยมใดคตินิยมหน่ึง มนุษยท์ ุกคนจะตอ้ งไดร้ ับอนุญาตให้ละทิ้งหรือเปล่ียนศาสนาของตนเองได้ มาตราท่ี 18 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ได้ระบุถึงขอ้ ดงั กล่าวเอาไวใ้ นแนวทางที่ส่งผลผูกพนั มนั อาจจะไม่มีเสรีภาพสาหรับผยู้ ึดหลกั อเทวนิยม: แต่ผูย้ ึดหลกั อเทวนิยมจะตอ้ งมีเสรีภาพในการคิด พูดและ เผยแพร่ แมแ้ ต่ในประเทศซ่ึงรัฐธรรมนูญน้นั อิงตามแนวทางศาสนา และมนั ก็หาไดม้ ีเสรีภาพสาหรับกลุ่มผู้ นบั ถือศาสนาเสมอไป แต่ผศู้ รัทธาของทุกศาสนาจะตอ้ งมีเสรีภาพทางความคิด การพดู และเผยแพร่ในทุก ประเทศ ไม่วา่ ประเทศน้นั จะเป็นแบบฆราวาส สังคมนิยม อิสลามหรือประเทศท่ีมีแนวทางอิงตามหลกั การ ใดๆก็ตาม 

3.ศาสนาใดๆก็ถูกแสวงหาประโยชน์ทางการเมืองและนาไปใช้ในทางที่ผิดได้ท้ังน้ัน:ในยคุ ปัจจุบนั ศาสนา ไดก้ ลายมาเป็นตวั แทนในการเมืองโลกอีกคร้ัง เป็นความจริงที่ว่าศาสนาน้นั ไดถ้ ูกแสดงออกดา้ นของการ ทาลายลา้ งอย่บู ่อยคร้ังเกินไปในหน้าประวตั ิศาสตร์ ศาสนาน้นั ไดก้ ระตุน้ และยอมให้เกิดความเกลียดชงั ค ว า ม เ ป ็ น ศ ตั ร ู ค ว า ม ร ุ น แ ร ง แ ล ะ แ น ่ น อ น ส ง ค ร า ม แ ต ่ ใ น ห ล า ย ๆ ก ร ณ ี แ ล ว้ ศ า ส น า ก ็ ไ ด ก้ ่ อ ก ร ะ ต ุ น้ แ ล ะ ย อ ม ให้เกิดความเขา้ ใจ การประนีการประนอม ความร่วมมือและสันติภาพ ในหนงั สือของเขาในหวั ขอ้ ความ เป็นไปได้ของศาสนาสาหรับสันติภาพ ดร.มาร์คสั ไวน์การ์ธ แห่งมูลนิธิจริยธรรมโลก ได้อภิปรายถึง กรณีศึกษาแกนกลางหกรายการและตวั อย่างประกอบอีกกว่า 30 รายการ ของการเขา้ ประนีประนอมเหตุ ความขดั แยง้ อนั มีตน้ เหตุมาจากศาสนา และในหนงั สือซ่ึงตีพิมพใ์ นทศวรรษ 90 ดร.กุนเทอร์ เอ็บฮาร์ด ได้ เน้นถึงความเน้นเป็ นไปได้ของการให้การศึกษาเพื่อมุ่งเน้นสันติภาพ ในความพยายามเคลื่อนไหวเพื่อ สันติภาพของศาสนา ในช่วงทศวรรษหลงั ๆ การริเริ่มการเสวนาและความร่วมมือระหวา่ งศาสนาน้นั ไดร้ ับ การริเริ่มข้ึนทวั่ ทุกมุมโลก ในงานเสวานาคร้ังน้ี ศาสนาต่างๆ ของโลกไดค้ น้ พบวา่ ถอ้ ยแถลงทางจริยธรรม พ้ืนฐานของศาสนาของตนเองน้นั มีส่วนสนบั สนุนและส่งเสริมคุณค่าทางจริยธรรมอนั เป็นส่วนหน่ึงของ ปฏิญญาสากลวา่ ดว้ ยสิทธิมนุษยชน ในการประชุมสภาศาสนาโลก ประจาปี 1999 ในชิคาโก้ มีตวั แทนกวา่ 200คนจากศาสนาต่างๆทวั่ โลกร่วมประชุมกนั เป็นคร้ังแรกในประวตั ิศาสตร์ประกาศฉันทามติที่มีต่อ คุณค่าทางจริยธรรม มาตรฐานและเจตคติที่พวกเขามีร่วมกนั อนั เป็นพ้นื ฐานสาหรับหลกั จริยธรรมสากล 

4.ศาสนาทนี่ ับถือในพระเจ้าพระองค์เดียวท้ังสามศาสนามีความเสี่ยงต่อการถูกยั่วยุให้มีการใช้ความรุนแรง เป็นพเิศษ:ในศาสนาศาสดาพยากรณ์ท้งั สาม– ศาสนายดู าย, คริสตศ์ าสนาและศาสนาอิสลาม– ต่างมอง ตวั เองในปัจจุบนั วา่ กาลงั เผชิญหนา้ กบั ขอ้ กล่าวหาวา่ ในฐานะที่เป็น“ศาสนาผนู้ บั ถือพระเจา้ พระองคเ์ดียว” แลว้ พวกเขาต่างมีความเส่ียงมากเป็นพิเศษต่อการถูกยวั่ ยุให้ใช้ความรุนแรง เม่ือเทียบ “ลทั ธินอกศาสนา” หรือศาสนา “อเทวนิยม” (ศาสนาพุทธ) เป็นไปไดห้ รือไม่วา่ ในขณะท่ีทุกศาสนาเหล่าน้นั ต่างก็มีแง่มุมของ ความรุนแรงอยบู่ า้ งแลว้ แต่เน่ืองจากพวกเขาผกู พนั อยกู่ บั พระเจา้ เพียงพระองคเ์ ดียว ศาสนาผนู้ บั ถือในพระ เจา้ พระองคเ์ ดียวจึงเป็นศาสนาท่ีไม่มีความอดทน ไร้ซ่ึงสันติภาพและพร้อมใช้ความรุนแรงอยู่แลว้ เป็น พิเศษ? 
  แต่เราก็ตอ้ งสงั เกตดว้ ยเช่นกนั วา่ นบั ต้งั แต่เกิดมีมนุษยข์ ้ึนมา ก็มีศาสนาเกิดข้ึนตามมา และนบั ต้งั แต่ มีมนุษยเ์ กิดข้ึนมา มนั ก็มีความรุนแรงตามมา สังคมที่เปรียบไดด้ งั่ สวรรคซ์ ่ึงปราศจากความรุนแรงน้นั ไม่เคย ปรากฏมาก่อนบนโลกมนุษยใ์ บน้ี ซ่ึงเจริญเติบโตข้ึนมาดว้ ยการวิวฒั นาการมาจากโลกของสัตวเ์ดรัจฉาน ตลอดหลายต่อหลายชวั่ อายุคน มนุษยไ์ ดพ้ ยายามทดลองและทดสอบบรรทดั ฐานทางจริยธรรมพ้ืนฐานเพื่อ พิสูจน์ตวั เอง – ซ่ึงบรรทดั ฐานเหล่าน้ีก็รวมถึงการใหค้ วามเคารพในชีวิตของบุคคลอื่น การไม่สังหารผอู้ ่ืน อยา่ งจงใจ หรือกล่าวอีกอยา่ งหน่ึงคือ ไม่ก่อการฆาตกรรม 
  แต่ก็มีหลายคร้ังที่ศาสนาไดย้ อมให้เกิดและจุดชนวนสงคราม และแมแ้ ต่ถึงข้นั ประกาศ “สงคราม ศกั ด์ิสิทธ์ิ” อนั “สงครามศกั ด์ิสิทธ์ิ” น้นั ผมหมายถึงสงครามท่ีกระทาโดยการกล่าวอา้ งถึงภารกิจที่ทาใน นามของพระผเู้ป็นเจา้ ไมว่ า่ สงครามน้ีจะกระทาในนามของพระเจา้ องคเ์ดียวหรือพระเจา้ หลายองคน์ ้นั เป็น เรื่องที่สาคญั รองลงไป แน่นอนว่า เป็นเร่ืองไม่ถูกตอ้ งที่จะกล่าวว่า ทุกสงครามที่ก่อข้ึนโดย “ชาวคริส เตียน” ในช่วงศตวรรษท่ีผ่านมาน้นั เกิดจากแรงจูงใจทางดา้ นศาสนา ในขณะที่นกั ล่าอาณานิคมในทวีป อเมริกาเหนือและอเมริกาใตแ้ ละออสเตรเลียสังหารชาวอินเดียนและชาวอะบอริจินไปนบั พนั คน ในขณะที่ เจา้อาณานิคมชาวเยอรมนัในประเทศนามิเบียสังหารชาวเฮอเรโรไปนบัพนันบัหมื่นคนในขณะที่ทหารชาว องั กฤษยิงผปู้ ระทว้ งชาวอินเดียไปเป็นจานวนมาก ในขณะที่กองทพั อิสราเอลในเลบานอนหรือปาเลสไตน์ สังหารประชาชนนบั ร้อยนบั พนั คนหรือในขณะที่ทหารชาวเติร์กสังหารชาวอาร์เมเนียนบั พนั นบั หมื่นคน เหตุการณ์ เหล่าน้ีไม่ควรจะกล่าวอา้ งในนามของพระเจา้ องคเ์ ดียว – นี่ยงั ไม่พูดถึงเรื่องสงครามโลกอีกสอง คร้ ังนะ 

5. ศาสนาทุกศาสนาจะต้องพิจารณาอย่างลึกซึ้งถึงประเพณีทางศาสนาของตน: ในยุคซ่ึงแตกต่างจากยุค โบราณและยุคกลาง มนุษยชาติสามารถลา้ งผลาญเผา่ พนั ธุ์ตวั เองไดโ้ ดยเทคโนโลยีสมยั ใหม่ ศาสนาทุก ศาสนา โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ศาสนาศาสดาพยากรณ์ท้งั สามซ่ึงเป็นขาประจาดา้ นการใชค้ วามรุนแรง จะตอ้ งใส่ ใจหลีกเล่ียงสงครามและสนบั สนุนสันติภาพ การย้อนทบทวนประเพณีทางศาสนาของตัวเอง ซ่ึงมีแต่จะ สร้างความแตกแยกจึงเป็นสิ่งท่ีพึงหลีกเลี่ยงในท่ีน้ี โดยมีสองประเด็นหลกั ดงั น้ี 
  ประการแรก:ถ้อยคาและเหตุการณ์อนั เก่ียวข้องกับสงครามในขนบธรรมเนียมของศาสนาหน่ึงน้นั ควรจะไดร้ ับการตีความในทางประวตั ิศาสตร์โดยอิงตามสถานการณ์ในช่วงเวลาดงั กล่าว แต่ไม่ใช่เป็นการ กล่าวหา ซ่ึงเร่ืองน้ีสามารถประยกุ ตไ์ ดก้ บั ท้งั สามศาสนา: 

- “สงครามพระยาห์เวห์” อนั โหดร้ายและบทสวดแห่งการลา้ งแคน้ โดยไร้ซ่ึงความเมตตาในพระคมั ภีร์ฮิบรู น้นั สามารถทาความเขา้ ใจไดใ้ นสถานการณ์ของการก่อต้งั ถิ่นฐาน และจากสถานการณ์ช่วงหลงั จากน้นั ใน การปกป้ องถิ่นฐานจากกองทพั ศตั รูผมู้ ีกาลงั เหนือกวา่ มาก 

- สงครามประกาศศาสนาของคริสตศ์ าสนา และ “สงครามครูเสด” น้นั มีพ้ืนฐานอยใู่ นสถานการณ์ตามหลกั อุดมการณ์ของคริสตจกั รในช่วงยคุ แรกและช่วงยคุ กลาง 

-การเรียกร้องให้มีการทาสงครามในคมั ภีร์กุรอานน้นั สะทอ้ นถึงสถานการณ์ที่เกิดข้ึนจริงกบั พระศาสดา โมฮมั หมดั ในช่วงยุคเมดินาและคุณลกั ษณะพิเศษของซูเราะห์ซ่ึงไดถ้ ูกเปิดเผยออกมาที่เมืองเมดินา การ เรียกร้องให้ต่อสู้กบั ลทั ธินอกศาสนาชาวเมืองเมกกะน้นั ไม่อาจจะอา้ งอิงมาสู่สถานการณ์ในยุคปัจจุบนั เพื่อใหค้ วามเป็นธรรมต่อการใชค้ วามรุนแรงในหลกั การได้ 

ประการที่สอง: คาพูดและการกระทาทกี่ ่อให้เกิดสันติภาพ ในแต่ละระบบขนบธรรมเนียมน้นั ควรจะไดร้ ับ การพิจารณาเป็นแรงกระตุน้ สาหรับยุคปัจจุบนั หลกั การทางจริยธรรมในเรื่องของสงครามและสันติภาพ เหล่าน้ีควรจะไดร้ ับการเอาใจใส่เพื่อความสงบเรียบร้อยของโลก 

-ในช่วงศตวรรษที่ยสี่ ิบเอด็ สงครามน้นั ไม่ใช่การกระทาอนั ศกั ด์ิสิทธ์ิและไม่ใช่ท้งั การกระทาอนั สะอาดหมด จดดว้ ยเช่นกนั เมื่อมองถึงการเสียสละชีวติ มนุษยไ์ ปเป็นจานวนมาก, การทาลายลา้ งโครงสร้างพ้ืนฐานและ มรดกทางวฒั นธรรมและความเสียหายต่อระบบนิเวณ, แมแ้ ต่ “สงครามของพระยาห์เวห์” (ชารอน), “ ส ง ค ร า ม ค ร ู เ ส ด ” ( บ ุ ช ” แ ล ะ “ ญ ิ ฮ า ด ” ( อ ลั ก อ อ ิ ด ะ ห ์ ) ใ น ย ุ ค ส ม ยั ใ ห ม ่ น ้ นั ต ่ า ง เ ป ็ น ส ิ ่ ง ท ่ ี ไ ร ้ ซ ่ ึ ง ค ว า ม ร ั บ ผ ดิ ช อ บ อยา่ งยงิ่ 

-สงครามน้นั ไม่อาจอา้งได้วา่เป็นสิ่งที่ไม่อาจหลีกเล่ียงได:้แนวทางการทูตที่ประสานความร่วมมือกนัมาก ข้ึน ซ่ึงไดร้ ับการสนบั สนุนดว้ ยการควบคุมอาวธุ ท่ีมีประสิทธิภาพมากกวา่ น้ี สามารถป้ องกนั ไดม้ ้งั สงคราม ในยโู กสลาเวยี และสงครามอ่าวท้งั สองคร้ัง 

-นโยบายท่ีไม่ชอบดว้ ยจริยธรรมท่ีมุ่งเน้นแต่ผลประโยชน์ของประเทศ อย่างเช่น เพื่อครอบครองแหล่ง น้ามนั หรือเพื่ออานาจการปกครองในตะวนั ออกกลาง ยงิ่ ทาใหส้ งครามทวคี วามซบั ซอ้ นมากข้ึน 

-ลทัธิสนัตินิยมโดยสมบูรณ์สาหรับลทัธิดงักล่าวแลว้สันติภาพน้นัคือความดีงามข้นัสูงสุดและจะตอ้งสละ ทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อบรรลุซ่ึงสันติภาพ สันติภาพเป็นสิ่งที่ไม่อาจบรรลุไดใ้ นทางการเมือง และการกาหนด สนั ติภาพเป็นหลกั การทางการเมืองน้นั เป็นเรื่องท่ีไร้ความรับผิดชอบอยา่ งยงิ่ สิทธิในการปกป้องตวั เองน้นั ไดร้ ับการยืนยนั เอาไวโ้ ดยชดั เจน ในมาตรฐานท่ี 51 ของกฎบตั รสหประชาชาติ ดงั น้นั การจะบอกว่าเพื่อ ส ั น ต ิ ภ า พ แ ล ว้ ย อ ม แ ล ก ไ ด ท้ ุ ก ส ิ ่ ง อ ย า่ ง ก า ร ฆ ่ า ล า้ ง เ ผ า่ พ นั ธ ุ ์ น ้ นั เ ป ็ น เ ร ื ่ อ ง ท ี ่ ข า ด ค ว า ม ร ั บ ผ ิ ด ช อ บ อ ย ่ า ง ย ิ ่ ง เ ผ ด ็ จ การผหู้ ลงผิดในอานาจของตวั เองและฆาตกรผสู้ ังหารผคู้ นจานวนมาก(สตาลิน,ฮิตเลอร์)น้นั จึงเป็นบุคคล ซ่ึงจะตอ้ งถูกต่อตา้ น 

-อาชญากรรมต่อมนุษยชาติน้นั เป็นเรื่องภายใตเ้ขตอานาจของศาลยตุ ิธรรมนานาชาติซ่ึงก็หวงั วา่ คณะรัฐบาล ของประเทศอเมริกา หลงั จากยุคของจอร์จ ดบั เบิลยู บุช เป็นตน้ มา จะได้หันมาสนบั สนุนในประเพณีที่ดี ที่สุดของประเทศอเมริกาเสียที 

ในหัวขอ้ ต่อจากน้ี ผมจะไดล้ งลึกไปท่ีบทบาทของคริสตจกั รโรมนั คาธอลิก และบทบาทของนิกายอีสเทิร์ นออร์โธดอกซ์และทา้ยสุดบทบาทของคริสตจกัรโปรเตสแตนท์ในทางดา้นการเมือง 


II.บทบาทของคริสตจักรโรมันคอธอลกิในฐานะปัจจัยทางการเมอืง 

มุมมองของชาวโรมต่อคริสตศ์ าสนา (ซ่ึงค่อนขา้ งติดอกติดใจกบั การอา้ งวา่ เป็นทศั นะของชาวคาธอลิก) น้นั ไดถ้ ือกาเนิดข้ึนมาในช่วงศตวรรษที่4/5 อนั เป็นทศั นะทางศาสนาโดยออกุสตีนและมุมมองทางการเมือง โดยสมเด็จพระสันตะปาปาของกรุงโรมหลงัจากที่ประชาชนของอาณาจกัรถูกโยกยา้ยไปยงักรุงคอนสแตนติ โนเปิล มีเพยี งแต่ในช่วงศตวรรษที่สิบเอด็ เท่าน้นั ท่ีมุมมองดงั กล่าวไดถ้ ูกนาไปใช้ในการปฏิรูปศาสนาของ สมเดจ็ พระสันตะปาปาเกรกอเรียน (พาราไดม์ เดอะ เติร์ด) ดว้ ยความช่วยเหลือของนกั ปลอมลายมือชาวซู โด-อิสิโดราน ณ ศูนยก์ ลางของวสิ ัยทศั น์ของกรุงโรม น้นั ดารงไวซ้ ่ึงบิชอปแห่งโรม พระสันตะปาปา ซ่ึง อาศยั อานาจในพระเจา้ และพระเยซู คริสต์ อา้ งอานาจสากลอยา่ งเป็นสิทธิขาดต่อคริสตจกั รท้งั ปวง (และถึง ข้นั อา้ งอานาจปกครองเหนือสังคมท้งั ปวงเป็ นช่วงระยะเวลาหน่ึง) ท้งั อานาจในการตีความหลกั คาสอน และ อานาจในการบญั ญตั ิกฎหมาย การปกครองและตดั สินคดีความท้งั หลาย ต่างอยู่ใตอ้ านาจของคริสตจกั ร ท้งั หมด 
  พอถึงช่วงตน้ ศตวรรษที่สิบเอ็ด การอา้ งสิทธิสมบูรณ์ในอานาจดงั กล่าว (และแน่นอนว่ารวมถึง ปัจจยั อ่ืนๆ) นาไปสู่ความขดั แยง้ (เหตุการณ์ “ขอ้ ขดั แยง้ เร่ืองการสถาปนาสมณศกั ด์ิ”) กบั จกั รพรรดิของ เยอรมนี และก่อให้เกิดความแตกแยกระหว่างคริสตจกั รละตินทางฝั่งตะวนั ตก และคริสตจกั รไบเซนไทน์- ออร์โธดอกซ์ทางฝั่งตะวนั ออก จากน้นั ในช่วงศตวรรษที่สิบหกก็นาไปสู่การแตกแยกของคริสตจกั รทางฝั่ง ตะวนั ตก กลายเป็นคริสตจกั รของกลุ่มปฏิรูป และคริสตจกั รของกลุ่มต่อตา้ นการปฏิรูป คริสตจกั รโรมนั และในที่สุด ในช่วงยคุ ศตวรรษที่ สิบเกา้ /ยส่ี ิบ เกิดการแบ่งข้วั เกิดการแบ่งแยก และแน่นอนวา่ นาไปสู่ความ ขดั แยง้ ระหวา่ งแนวทางของผคู้ นและคณะสงฆข์ องนิกายแห่งกรุงโรมและของนิกายคาธอลิก ซ่ึงเหตุการณ์ ท้งั หลายท้งั ปวงน้ี ต่างถูกหยบิ ยกมาพิจารณาในวชิ าเทววทิ ยา 
  ในช่วงคร่ึงหลงัของยุคศตวรรษท่ีย่สีิบสภาสังคายนาวาติกนั คร้ังที่2ไดร้ับเอาแนวคิดแกนกลาง ต่างๆจานวนมากของท้งั ยุคการปฏิรูปศาสนา(พาราไดม์โฟร์ท)และยุคสมยั ใหม่(พาราไดม์ฟิฟ) แต่ผลท่ี ไดจ้ ากการประนีประนอมและการก่ึงบงั คบั ข่มข่ขู องกลุ่มโรมนั คูเรีย ในหลายๆ ดา้ น ทาให้เกิดความลม้ เหลว ท่ีจะบรรลุซ่ึงวสิ ัยทศั นค์ าธอลิกต่อคริสตจกั ร.คา 
เป็นที่เห็นพอ้ งตอ้ งกนั สาหรับยุคศตวรรษท่ียสี่ ิบ ความร่วมมือร่วมแรงของสมเด็จพระสันตะปาปากบั เหล่า บิชอป อนั ให้ผลการลงมติในปี 1965 ให้มีการถ่วงดุลของคานิยามต่อตาแหน่งสังฆราชโดยสภาสังคายนา วาติกนั คร้ังแรก (ปี 1870) น้นั กลบั ถูกเพิกเฉยโดยกลุ่มโรมนั คูเรีย หลงั จากเสร็จสภาสังคายนาวาติกนั คร้ังท่ี สองและหลกั อานาจตามหลกั สมบรู ณาญาสิทธิราชของสมเดจ็ พระสันตะปาปาก็ไดร้ ับการฟ้ืนฟูกลบั มาและ ป่าวประกาศอยา่ งยงิ่ ใหญ่ดว้ ยความช่วยเหลือของสื่อมวลชน 
  เกือบจะทวั่ ทุกมุมโลกคริสตจกั รคาธอลิกดารงอานาจทางจิตวิญญาณซ่ึงแน่นอนวา่ เป็นพลงั อานาจ อนัยงิ่ใหญm่ujท้งัลทัธินาซีหรือลทัธิสตาลินหรือลทัธิเหมาน้นัไม่อาจลบลา้งได้คริสตจกัรค่อนขา้งแยกตวั เองออกจากองคก์ รตน้ สังกดั อนั ยิ่งใหญ่ของตวั เอง คริสตจกั รน้นั ยงั มีฐานอยู่ในทุกแนวหน้าของโลกใบน้ี ในรูปของกอ้ นขนมปัง ชุมชน โรงพยาบาล โรงเรียนและสถาบนั ทางสังคม ซ่ึงในฐานที่มนั่ เหล่าน้ี ไดม้ ีการ ทุ่มเทกระทาคุณงามความดีจานวนไม่จากดั แมว้ ่าจะตอ้ งเผชิญกบั ความยากลาบากท้งั หลาย ซ่ึงนกั บวช จานวนมากต่างทุ่มเทแรงกายอยา่ งไม่เหน็ดเหนื่อย ในการใหค้ วามช่วยเหลือแก่ผคู้ น ซ่ึงผคู้ นจานวนมากต่าง อุทิศตนเองใหก้ บั เหล่าเด็กเล็กและผชู้ ราผปู้ ่วยผดู้ อ้ ยโอกาสและผยู้ ากไร้และผลู้ ม้ เหลว คริสตจกั รถือเป็น ชุมชนระดบั โลกของเหล่าผมู้ ีศรัทธาและผอู้ ุทิศตน หลายต่อหลายคร้ังท่ีการอุทิศตนดงั กล่าวน้นั ส่งผลลพั ธ์ ทางการเมืองอย่างมากในหลายๆสถานการณ์ของการกดขี่และความอยุติธรรมที่การอุทิศตนอนั เป็น รากฐานความศรัทธาของชาวคริสเตียน โดยบางคร้ังต้องอุทิศด้วยชีวิตของพวกเขา ได้นามาซ่ึงการ เปลี่ยนแปลง กลุ่มและบุคคลต่างๆของนิกายคาธอลิกน้นั มีบทบาทที่สาคญั ในการลม้ ระบอบเผด็จการใน ทวปีอเมริกาใตแ้ละประเทศฟิลิปปินส์ 
  อย่างไรก็ตาม ประวตั ิศาสตร์ของคริสตจกั รคาธอลิก ก็เหมือนกบั สถาบนั อื่นๆ น้นั กลบั มีความ คลุมเครือ เราต่างรู้กนั ดีวา่ เบ้ืองหลงั องคก์ รอนั ทรงประสิทธิภาพน้นั มกั จะแฝงไวด้ ว้ ยเครื่องมือแห่งอานาจ และการเงิน อนั ปฏิบตั ิการตามแนวทางปกติของโลก เบ้ืองหลงั ขอ้ มูลสถิติที่ถูกยดั เยียด วาระโอกาสอนั ยงิ่ ใหญ่และพธิ ีสวดมนตร์ที่เกี่ยวขอ้ งกบั ผคู้ นจานวนมากของชาวคาธอลิก มนั ยงั มีขนมธรรมเนียมอนั ต้ืนเขิน แบบด้งั เดิมของคริสตศ์ าสนาซ่ึงหาสาระใดๆ ไดย้ าก โดยมากแลว้ กลุ่มหน่ึงของนกั บวชเจา้ พนกั งาน ซ่ึงมีหู มีตาอยใู่ นกรุงโรม ซ่ึงเป็นผรู้ ับใชข้ องเหล่าผทู้ ี่ “อยเู่ หนือกวา่ ” และเป็นผชู้ ่วงใชข้ องเหล่าผทู้ ี่ “อยตู่ ่ากวา่ ” ซ่ึง เป็นผูแ้ สดงตวั ตนในโครงสร้างตามลาดบั ช้นั ของหลกั วินัย เผด็จการผูล้ ้าสมยั ผูร้ ู้ในหลกั เทววิทยาที่ไม่ เก่ียวขอ้งกบัพระธรรมคมัภีร์น้นัมกัจะดารงอยใู่นระบบตามหลกัการอนัปราศจากขอ้พิสูจน์ในวงอนัคบัแคบ และความสาเร็จทางวฒั นธรรมของโลกตะวนั ตกท่ีไดร้ ับการสรรเสริญเป็นอย่างมาก น้นั ก็มาพร้อมกนั กบั การดาเนินการในทางโลกต่างๆ จานวนมากท่ีเบี่ยงเบนจากภาระงานทางจิตวญิ ญาณที่แทจ้ ริง 
  การปกครองโดยบิชอปจากกรุงโรมท่ีมีเหนือคริสตจกั รท้งั มวล ตามแนวทางที่เป็นตวั อย่างของ นกั บุญปีเตอร์ผเู้ผยแพร่ศาสนา น้นั จะเป็นเร่ืองที่ทรงความหมายอย่างยิ่งหากว่ามนั กระทาโดยปราศจาก ความเห็นแก่ตวั ตามหลกั คาสอนของพระเยซู เช่นเดียวกบั การอวดอา้ งไดว้ า่ พระสันตะปาปาน้นั ไดอ้ ุทิศตน อยา่ งใหญ่หลวงในการทานุบารุงความสามคั คี เอกภาพและเสรีภาพของคริสตจกั รฝั่งตะวนั ตกเอาไว้ และ ระบบการปกครองของกรุงโรมน้นั ก็ไดม้ ีการพสิ ูจนต์ นเองอยบู่ ่อยคร้ังวา่ มีประสิทธิภาพมากกวา่ เม่ือเทียบกบั กลุ่มพนั ธมิตรคริสตจกั รของคริสตจกั รฝั่งตะวนั ออก จนถึงปัจจุบนั ไม่วา่ ที่ใดก็ตามท่ีพระสันตะปาปาไดร้ ับ ความเชื่อถือ พระองคส์ ามารถอภิปรายถึงความรู้สึกผิดชอบของโลกท้งั ใบในฐานะผปู้ กครองทางจริยธรรม ได้ แต่ว่าบทบาทสองส่วน ระหว่างทางดา้ นจิตวิญญาณและทางการเมืองของกรุงวาติกนั ในฐานะที่เป็น คณะปกครองคริสตจกั รและรัฐเอกราช น้นั กลบั ค่อนขา้ งคลุมเครืออยา่ งมาก ส่วนผสมอนั เป็นผลร้ายของ บทบาทท้งั สองดา้ นน้นั จะปรากฏข้ึนชดั เจนเม่ือนครวาติกนั พยายามที่จะบงั คบั ใชแ้ นวคิดทางจริยธรรมของ ตนเองในรูปของนโยบายยกตวัอยา่งเช่นปัญหาโรคเอดส์และการคุมกาเนิด การประชุมประชากรโลกของ สหประชาชาติในกรุงไคโร ในปี 1994 น้นั ก็เป็นตวั อยา่ งหน่ึงของการกระทาดงั กล่าว 
  ดงั น้นั จุดอ่อนและขอ้ ดอ้ ยของระบบกรุงโรมน้นั จึงเป็นปรปักษต์ ่อ และค่อนขา้ งจากดั อิทธิพลของ สมเดจ็พระสนัตะปาปาแมแ้ต่ภายใน“ขอบเขตพระราชอานาจ”ของพระองคเ์องชาวคาธอลิกจานวนมาก ต่างไดต้ าหนิการอา้ งสิทธิอานาจของกรุงโรม ระบุวา่ ระบบการปกครองของกรุงโรมน้นั ผา่ นพน้ ไปแลว้ และ ไดพ้ ฒั นาตีห่างจากแนวทางด้งั เดิมของชาวคริสเตียนและแบบแผนของคริสตจกั ร นบั ต้งั แต่ยุคสมยั กลางยคุ รุ่งโรจน์เป็นตน้ มา ดา้ นลบของกรุงโรมก็ยิง่ ปรากฏชดั นบั ต้งั แต่ยุคดงั กล่าวเป็นตน้ มา ไดม้ ีเสียงร้องเรียน เกี่ยวกบั : 

-พฤติกรรมของผเู้ ผด็จการ ที่ไม่เคยปรากฏความผดิ ท้งั ในหลกั คาสอนและหลกั ศีลธรรม  

-การบีบบงัคบัฆราวาสคณะสงฆแ์ละคริสตจกัรทอ้งถิ่นจนถึงรายละเอียดระดบัที่เล็กยอ่ยที่สุด 

-ระบบอานาจสมบูรณาญาสิทธิราชอนั เก่าพน้ สมยั ซ่ึงปฏิบตั ิตามแนวทางของจกั รพรรดิของกรุงโรมมากกวา่ แนวทางของนกับุญปีเตอร์ชาวประมงผถู้่อมตนแห่งกาลิลี่ 

โอกาสสาหรับคริสตจักรคาธอลิก: จากมุมมองของกรุงโรม มนั ไม่อาจจะปฏิเสธไดว้ า่ บ่อยคร้ังที่คริสตจกั ร อนั ง่อนแง่นน้นั แอบซ่อนอยเู่บ้ืองหลงั ดา้ นหนา้ อนั งามผอ่ งใสของคาธอลิก กลุ่มคนจานวนมากมหาศาลซ่ึง รวมตวั กนั อย่หู น้าคริสตจกั รน้นั บ่อยคร้ังสามารถสร้างความประทบั ใจ ซ่ึงมกั จะเป็นภาพลวงตาไดอ้ ย่าง ง่ายดาย ถึงอานาจภายในของความศรัทธา ซ่ึงผนึกรวมเหล่าคริสตจกั รคาธอลิกเขา้ ดว้ ยกนั เป็นองคก์ รศาสนา นานาชาติท่ีทรงความสาคญั มากท่ีสุดในโลก ในกรุงโรม มีความคิดกนั ว่าการปฏิรูปกนั ภายในคริสตจกั ร อนั เป็นข้อท่ีเรียกร้องโดยผูค้ นจานวนมากน้ันจะไม่ทาให้คริสตจกั รคาธอลิกก้าวหน้าไปได้มากกว่า คริสตจกั รโปรเตสแตนต์ ซ่ึงต่างก็มีคุณลกั ษณะเหมาะสมต่อการปฏิรูปแต่ผลลพั ธ์ที่ไดก้ ลบั ไม่ดีกวา่ เดิมสัก เท่าไหร่ แต่วา่ คริสตจกั รน้นั มีการเจริญเติบโตโดยดึงเอาจากแหล่งกาเนิดชีวิตเชิงบวกของตนเอง ในส่วนท่ี เป็นแรงกระตุน้ อนั ยงิ่ ใหญ่ของตนน้นั ไดร้ ับสัมผสั วา่ เป็นอานาจปัจจุบนั ท่ีถ่ายทอดต่อมาจากการมุ่งมองหา พระเจา้ และจากการพบปะกบั พระเยซู คริสต์ 
  เมื่อพจิ ารณาจากมุมมองสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาต่างๆ แลว้ แน่นอนวา่ มนั เป็นสิ่งสาคญั ที่จะตอ้ ง ให้การยืนยนั ถึงความจาเป็นต่อการมุ่งเน้นไปที่แก่นสาระสาคญั ของคริสต์ศาสนา พระเจา้ และพระเยซู คริสต์ แต่เน่ืองจากโครงการเผยแพร่คาสอนของพระเยซูซ่ึงริเริ่มข้ึนโดยสมเด็จพระสันตะปาปาจอห์นพอล ท่ี 2 เม่ือหลายทศวรรษก่อน น้นั เกิดไปพนั ผูกเขา้ กบั แนวการกาหนดฐานะอนั ดนั ทุรังและความจาเป็นทาง ศีลธรรมท่ีพน้ สมยั ไปนานมากแลว้ และเคยถูกนามาใชใ้ นโครงการเปล่ียนความศรัทธาอื่นๆ เขา้ มาสู่ลทั ธิ คาธอลิกมนั จึงลม้ เหลวแมว้ า่ จะมีเอกสารสุนทรพจน์และการเดินทางต่างๆเป็นจานวนมากและแมว้ า่ จะมี การโฆษณาชวนเช่ือผา่ นส่ือเป็นจานวนมากมายมหาศาล สมเด็จพระสันตะปาปาก็ไม่ประสบความสาเร็จ ในการชักชวนให้ชาวคาธอลิกส่วนใหญ่ของกรุงโรม หันมาสนับสนุนท่าที ต่อคาถามท่ีมีการโตแ้ ยง้ กัน โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ คาถามเก่ียวกบั ศีลธรรมทางเพศ (การคุมกาเนิด, การมีเพศสัมพนั ธ์ก่อนการแต่งงาน, การ ทาแทง้) 
  ดงั น้นั มนั จึงควรมีคาเตือนต่อ ความหวงั ปลอมๆ กลุ่มคนจานวนมากที่เขา้ ร่วมกิจกรรมที่คริสตจกั ร น้นั ไม่ควรจะไปปิดปลอมขอ้ เท็จจริงท่ีว่า ณ ที่น้ี หาไดม้ ีเพียงผคู้ นไม่กี่คนเท่าน้นั ท่ีมีความสงสัยใคร่รู้และ กาลงั มองหาความหมาย แต่หากคือทุกผทู้ ุกคนจากกลุ่มลทั ธิคาธอลิกแบบด้งั เดิมต่างหาก คนหนุ่มสาวที่มา จากกลุ่ม “โมวเีมนตี” (movimenti) หวั อนุรักษ์อนั เป็นชนพ้ืนเมืองจากประเทศสเปน อิตาลีและโปแลนด์ ซ่ึง มีความโดดเด่นในแง่ของความเคารพท่ีพวกเขามีต่อสมเด็จพระสันตะปาปา แต่ไม่โดดเด่นในแง่ของการ ยึดถือปฏิบตั ิตามคาสั่งสอนทางศีลธรรมของพระองค์และโดดเด่นในดา้ นการอุทิศตนอย่างใหญ่หลวงใน ชุมชนถิ่นกาเนิดของตนเอง แมว้ ่าจะไดร้ ับการสอนสั่งนานนบั ทศวรรษ มีเพียงส่วนนอ้ ยในหมู่พวกเขา เท่าน้นั ที่ปฏิบตั ิขอ้ หา้ มเกี่ยวกบั การใชย้ าคุมกาเนิดและถุงยางอนามยั ตวั เลขการทาแทง้ น้นั อยใู่ นอนั ดบั ท่ีสูง อยา่งยงิ่โดยเฉพาะในประเทศที่คริสตจกัรหา้มการใชย้าคุมกาเนิด 
  ลทั ธิคาสอนตามหลกั ของยุคกรีกโบราณ จากยุคศตวรรษท่ีส่ี/ท่ีห้า อย่างเช่น ลทั ธิคาสอนต่อตา้ น การปฏิรูปศาสนาของช่วงยคุ ศตวรรษท่ีสิบหก น้นั เสมือนวา่ จะไม่เป็นที่รู้จกั โดยสิ้นเชิงสาหรับชาวคาธอลิก โดยส่วนใหญ่ ยิง่ ไปกวา่ น้นั หลกั คาสอนใหม่ท้งั สี่ของนครวาติกนั การต้งั ครรภ์โดยปราศจากมลทิน (ปี 1854), การครองความบริสุทธ์ิ (ปี 1870) ของพระแม่มารี, เอกภาพของเขตอานาจปกครองและความไม่ ผิดพลาดของสมเด็นพระสันตะปาปา(ปี1870)น้นั ก็ยงัไดร้ับการเพิกเฉยโดยคนส่วนใหญ่เช่นหรือไม่ก็ถูก ต้งั คาถาม ในคริสตจกั รคาธอลิก ดงั น้ันการอพยพโยกยา้ ยคร้ังใหญ่จากภายนอกและจากภายในของ คริสตจกัรคาธอลิกก็ไดเ้กิดข้ึน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศคาธอลิกด้งัเดิมท้งัหลาย ยิ่งไปกว่าน้ัน เน่ืองจากการปฏิเสธการแต่งงานสาหรับบาทหลวงและการรับผูห้ ญิงเขา้เป็นพระและเนื่องจากระบบการ ปกครองอยา่ งเผด็จการของกรุงโรม ในไม่ชา้ เขตการปกครองทางศาสนากวา่ คร่ึงหน่ึงของโลกจะปราศจาก บาทหลวง และการให้ความดูแลโดยบาทหลวงที่สั่งสมสร้างมานานหลายศตวรรษจะพงั ทลายลงในท่ีสุด ในประเทศละติน อเมริกา ชาวคาธอลิกจานวนหลายลา้ นคนไดอ้ พยพไปสู่คริสตจกั รของกลุ่มคริสตจกั รเพน เตคอสทลั (Pentecostal)(ซ่ึงใช่วา่ลทัธิเหล่าน้ีจะสามารถตดับทวา่เป็น“นิกาย”ไดเ้สียท้งัหมด)เน่ืองจากพวก เขาไดพ้ บกบั บาทหลวงนกั เทศผสู้ ร้างแรงบนั ดาลใจ และชุมชนท่ีอยอู่ าศยั ท่ีพร้อมใหก้ ารช่วยเหลือ 
  โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ขอ้ บกพร่องรากฐานท่ีสาคญั ของระบบกรุงโรม ซ่ึงจะตอ้ งไดร้ ับการจาแนกออก จากคริสตจกั รคาธอลิก อย่างเช่น การหันไปปรองดองกบั คริสต์จกั รออ์โธดอกซ์ของฝั่งตะวนั ออกและ คริสตจกั รในช่วงของการปฏิรูปศาสนาน้นั ดูเป็นเรื่องยากลาบากยงิ่ 


III.คริสตจักรออร์โธดอกซ์ของฝั่งตะวนัออกในฐานะทเี่ป็นปัจจัยทางการเมือง 

ไม่ตอ้ งสงสยั เลยวา่ คริสตจกั รออร์โธดอกซ์ของฝั่งตะวนั ออกน้นั มีความใกลเ้ คียงมากกวา่ กบั คริสตศ์ าสนายคุ แรกเริ่มในหลายๆ ดา้ น การก่อต้งั มโนทศั น์กรีก-เฮลเลนนิสติกของคริสตจกั รของราชอาณาจกั รโรมนั (II) น้นั ไดม้ ีการวางรากฐานเอาไวแ้ ลว้ โดยนกั บุญพอลผูเ้ ผยแพร่ศาสนาหลงั จากมโนทศั น์คริสเตียนชาวยิว (I) คริสตจกั รในช่วงยุคแรกเริ่มน้ียงั ไม่มีองคก์ รปกครองศูนยก์ ลาง อย่างเช่นคริสตจกั รโรมนั คาธอลิกของฝั่ง ตะวนั ตก (III) ซ่ึงขอ้ น้ีทาให้บาทหลวงสามารถแต่งงานได้ แต่ยกเวน้ นกั บวชในตาแหน่งบิชอปข้ึนไป และ ดงั น้นั จึงไดร้ ับการสืบทอดไปโดยอารามส่วนใหญ่ ในคริสตจกั รออร์โธดอกซ์ ผมู้ ีศรัทธายงั จะไดร้ ับศีล มหาสนิทในสองรูปแบบ ขนมปังและไวน์ และคริสตจกั รออร์โธดอกซ์น้นั ก็ดารงอยู่ได้ภายใตร้ ะบบ การเมืองทุกรูปแบบ แมแ้ ต่ในรัสเซียระหว่างช่วงการกวาดลา้ งคร้ังล่าสุด ในยุคการปกครองของระบอบ คอมมิวนิสต์ซ่ึงดาเนินไปต่อเนื่องนานกว่าเจ็ดปี กบั ผสู้ ละชีพเพ่ือศาสนานบั พนั คน ซ่ึงก็เนื่องมาจากพิธี สวดและเพลงสวดอนั งดงาม ซ่ึงท้งั หลายท้งั ปวงน้ีจบั ใจแมแ้ ต่ผนู้ บั ถือจากฟากตะวนั ตก 
  อย่างไรก็ตาม เราก็ไม่อาจจะมองขา้ มขอ้ เทจ็ จริงที่ว่า ในอีกทางดา้ นหน่ึงน้นั ระยะห่างจากคริสต์ ศาสนายุคแรกเริ่มน้นั มีระยะห่างอย่างยิ่ง ผูศ้ รัทธาโดยทวั่ ไปน้ันประสบกบั ความยากลาบากในการรับรู้ เรื่องราวม้ือสุดท้ายของพระเยซู ในคาสั่งสอนของคริสตจกั รไบเซนไทน์และรัสเซีย กระน้ันอนั ตราย เฉพาะตวั ประการหน่ึงของคริสตจกั รออร์โธดอกซ์น้นั อยใู่ นขอ้ เท็จจริงที่วา่ มนั เป็น คริสตจกั รของรัฐ ซ่ึงอยู่ ภายใตส้มเดจ็พระจกัรพรรดิซาร์และเลขาธิการใหญ่ของคริสตจกัรน้นัสามารถกลายเป็นเคร่ืองมืออนัวา่ง่าย ของรัฐหรือของพรรคได้ ตวั แบบความสอดประสานของรัฐและคริสตจกั ร ซ่ึงปรากฏเกิดข้ึนในยคุ ไบเซน เทียม แสดงให้เห็นอยา่ งชดั เจนถึงการพ่ึงพาอาศยั กนั ของคริสตจกั รออร์โธดอกซ์รัสเซีย ที่มีอยกู่ บั สมยั การ ปกครองทางการเมืองในขณะน้นั การพ่ึงพาอาศยัซ่ึงยงัคงปรากฏอยจู่นถึงทุกวนัน้ีอนัมีขนบธรรมเนียมที่ ยาวนานและศกั ด์ิสิทธ์ิยงิ่ มนั ไม่เพียงแต่สอดคลอ้ งกนั กบั คริสตจกั รรัฐมอสโควติ ซ่ึงไดถ้ ูกก่อต้งั ข้ึนในช่วง ยคุ ศตวรรษท่ีสิบหา้ /สิบหกเท่าน้นั แต่มนั ยงั หยงั่ รากลงลึกในขนมธรรมเนียมของคริสตจกั รไบแซนไทน์ ซ่ึง มีรากฐานอยแู่ ลว้ ต้งั แต่ยคุ จกั รพรรดิคอนสแตนติน หลงั จากที่เปลี่ยนเขา้ มาสู่คริสตศ์ าสนาในช่วงศตวรรษท่ีสี่ ประเพณีของคริสตจกัร-รัฐไบแซนไทน์-สโลวอนิกน้นัยงัช่วยอธิบายวา่เหตุใดคริสตจกัรออร์โธดอกซ์ส่วน ใหญ่จึงไดพ้ ิสูจน์ถึงความไม่น่าเช่ือถือของแนวคิดจากปี 1789 แนวคิดเรื่องประชาธิปไตย แนวคิดเรื่องการ แบ่งแยกกนัของคริสตจกัรและรัฐอิสรภาพทางความคิดและการนบัถือศาสนาฯลฯ 
  อนั ตรายดงั กล่าวไดร้ ับการเน้นหนกั ในลทั ธิชาตินิยมสมยั ใหม่ ยกตวั อยา่ งเช่น สาหรับผคู้ นที่อยู่ ภายใตก้ ฎเกณฑ์ของอาณาจกั รออตโตมนั เป็นระยะเวลานานหลายศตวรรษท่ีคริสตจกั รได้ก่อต้งั ป้อม ปราการแห่งสุดทา้ ยเพื่อปกป้ องความจาของเอกลกั ษณ์และเสรีภาพของตนเอง ดงั น้นั ตริสตจกั รจึงมีบทบาท ในการประกอบสร้างชาติข้ึนมาอยา่ งถูกตอ้ ง แต่ในหนา้ ประวตั ิศาสตร์ช่วงล่าสุดของนิกายออร์โธดอกซ์ คติ นิยมทางดา้ นชาตินิยม อนั ปรากฏข้ึนมาน้นั จกั จะก่อการแข่งขนั กนั ทางหลกั จรรยาแทนที่จะลดระดบั และ ควบคุมการชิงดีชิงเด่น พฒั นาการของอดีตประเทศยโู กสลาเวียน้นั ก็ดาเนินไปตามมิติอนั บา้ คลงั่ ดงั กล่าว เป็นเวลานานศตวรรษเน่ืองจากคริสตจกั รน้นั ดนั สนบั สนุนหลกั ชาตินิยมแทนที่จะป้องปรามมนั กล่าวคือ คริตจกั รคาธอลิกสนบั สนุนลทั ธิชาตินิยมในโครเอเชีย คริสตจกั รออร์โทดอกซ์สนบั สนุนลทั ธิชาตินิยมใน เซอร์เบียร์ ที่แน่นอนคือปรากฏลทั ธิชาตินิยมข้ึนในประเทศโปแลนด์ ไอร์แลนด์และประเทศผนู้ บั ถือลทั ธิ โปรเตสแตนตบ์ างประเภท แต่หากวา่ มนั จะมีสิ่งล่อใจและอนั ตรายเป็นพิเศษอยใู่ นโลกของออร์โทดอกซ์ แลว้ ละกนั มนั ก็คือการท่ีมีการปกครองในระบบเผด็จการที่น้อยลงกว่าเดิม (โรมนั คาธอลิก) หรือหลกั อตั วสิ ยั นิยม (นิกายโปรเตสแตนตส์ มยั ใหม่) ดงั ท่ีปรากฏในคริสตจกั รฝั่งตะวนั ออก ที่เหนือกวา่ ลทั ธิชาตินิยม! 
  โอกาสสาหรับคริสตจักรอสี เทริ ์น ออร์โทดอกซ์ จากมุมมองของกรุงโรม คริสตจกั รฝั่งตะวนั ออกน้นั ค่อนขา้ งใกลช้ ิดกบั คริสตจกั รโรมนั คาธอลิก เนื่องจากอดีตที่มีร่วมกนั ในช่วงยุคสหัสวรรษแรก ท้งั สอง คริสตจกั รน้นั ต่างมีโครงสร้างสามญั ร่วมกนั คริสตจกั รใตก้ ารดูแลของบิชอป ซ่ึงก่อต้งั ข้ึนบนการสืบทอด อานาจของสมเด็จพระสันตะปาปา ห่วงโซ่ท่ีไม่สิ้นสุดในการถ่ายทอดอานาจการแต่งต้งั บิชอปและ บาทหลวง จากน้นั เน่ืองจากเอกลกั ษณ์ในลทั ธิคาสอนและแนวทางพิธีกรรมที่เขม้ แข็ง คริสตรจกั รออร์โท ดอกซ์น้นั จึงมีลกั ษณะค่อนขา้ งสงบสันติ แมว้ า่ มนั จะไดร้ ับผลกระทบจากแรงกดดนั จากทางโลกดว้ ยเช่นกนั ยกตวั อยา่ งเช่น ในสมยั ของอดีตสหภาพโซเวยี ต ซ่ึงสร้างความห่างเหินกบั ผคู้ นจานวนมาก นอกเหนือจากน้ี มนั ยงั มีปัญหาคลาสสิกของคริสตจกั รออโตเซฟาลสั (คริสตจกั รซ่ึงมีหวั หน้าผปู้ กครองสูงสุดของตนเอง) คริสตจกั รเหล่าน้ีต่างเผชิญอนั ตรายอยู่เสมอ จากการอา้ งอิงทางการเมืองและการแสดงตวั ตนเขา้ ร่วมกบั ประเทศชาติ ไม่วา่ จะจะเป็นคริสตจกั รในกรีก รัสเซีย กลุ่มประเทศเซอร์เบียหรือคริสตจกั รอื่นใด ดว้ ยเหตุ ดงักล่าวน้ีเองท่ีทาใหก้ารกลบัมารวมตวัของคริสตจกัรมหาคาธอลิกซ่ึงแน่นอนวา่อยภู่ายใตอ้านาจของกรุง โรมน้นั จะเป็นประโยชน์อยา่ งยงิ่ สาหรับคริสตจกั รออร์โทดอกซ์และถือเป็นเป้าหมายอนั ตอ้ งมุ่งหมายให้ได้ สาหรับท้งั สองคริสตจกั ร อยา่ งนอ้ ยนี่คือสิ่งท่ีผคู้ นคิดกนั ในกรุงโรม 
  อย่างไรก็ตาม จากมุมมองทางด้าน สัมพันธภาพระหว่างศาสนาแลว้ การยกเลิกการตดั ออกจาก ศาสนาจากท้งัสองฝ่ายและการฟ้ืนฟูการเขา้ร่วมในพิธีรับศีลมหาสนิท ซ่ึงไดม้ีการแสดงออกเอาไวแ้ลว้ ในทางทฤษฎีหลงั จากสภาสงั คายนาวาติกนั คร้ังที่2แต่ยงั ไม่บรรลุผลในทางปฏิบตั ิ น้นั ยอ่ มเป็นภาระงานที่ มีความสาคญั เป็นอนั ดบั แรก เม่ือพิจารณาประเด็นดา้ นความจาเป็นของคริสตจกั รชายแดนห่างไกล และ การตระหนกัในตนเองของคริสตจกัรออร์โทดอกซ์แลว้แนวทางที่แบ่งปันร่วมกนักบัคริสตจกัรคาธอลิกน้นั ยอ่ มจะหลีกเล่ียงอนั ตรายของศาสนาประจาชาติหรือศาสนาประจาชนชาติได้ ยิง่ ไปกวา่ น้นั รากฐานทาง มานุษยวิทยาของศกั ด์ิศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิมนุษยชนและความรับผิดชอบของคนเราน้นั จะเป็นเรื่องที่ ไดร้ ับการตระหนกั รู้กนั มากข้ึน จากแนวความศรัทธาร่วมกนั ของชาวคริสเตียน และดงั น้นั จะนาเสนอหลกั จรรยาร่วมกนั อนั มีความถูกตอ้ งที่เป็นสากล 
  ในส่วนน้ีมนัมีความจาเป็นเช่นกนัที่จะตอ้งเตือนในเรื่องของความหวงัปลอมๆ:คุณลกัษณะท้งัปวง ของลทัธิคาสอนพิธีกรรมและกฎของคริสตจกัรที่คริสตจกัรโรมนัคาธอลิกและคริสตจกัรออร์โทดอกซ์น้นั มีร่วมกนั นนั่ไม่อาจปิดบงัขอ้เทจ็จริงที่กรุงโรมอา้งสิทธิสังฆราชาเหนือคริสตจกัรฝั่งตะวนัออกอนักระทา ข ้ ึ น ต ้ งั แ ต ่ ย ุ ค ศ ต ว ร ร ษ ท ี ่ ส ิ บ เ อ ็ ด น ้ ั น เ ป ็ น ศ ู น ย ก์ ล า ง ข อ ง อ ุ ป ส ร ร ค อ นั ไ ม ่ อ า จ จ ะ ข า้ ม พ น้ ไ ป ไ ด ต้ ่ อ ก า ร ก ล บั ม า รวมกนั ใหม่ระหว่างคริสตจกั รฝั่งตะวนั ออกและฝั่งตะวนั ตก ซ่ึงยงั ไดร้ ับการสนบั สนุนโดยหลกั ความไม่ ผิดพลาดในหลกั คาสอนที่นิยามกนั เอาไวใ้ นช่วงยุคศตวรรษท่ีสิบเกา้ แนวคิดเห็นส่วนใหญ่ของคริสตจกั ร ออร์โทดอกซ์น้นั มองหลกั คาสอนใหม่ๆ เหล่าน้ี ว่าเป็นคาสอนนอกรีตที่แทจ้ ริงของคริสตจกั รโรมนั ซ่ึง ขดั แยง้ กบั พระคมั ภีร์พนั ธะสัญญาใหม่ และขดั แยง้ กบั ธรรมเนียมร่วมของชาวคริสตใ์ นช่วงสหัสวรรษแรก และการแต่งต้งับิชอปในนิกายโรมนั คาธอลิกข้ึนบนแผ่นดินรัสเซียตามอาเภอใจหลงัการเปล่ียนแปลงทาง การเมือง, ในไซบีเรียและแมแ้ ต่ในกรุงมอสโคว และดงั น้นั จึงเท่ากบั เป็นการก่อต้งั โครงสร้างการปกครอง ของกรุงโรมอย่างคู่ขนานกบั โครงสร้างการปกครองของออร์โทดอกซ์ ยิ่งสนบั สนุนความหวาดกลวั ของ คริสตจกั รฝั่งตะวนั ออกที่มีต่อลทั ธิขยายอานาจอาณาจกั รของคริสตจกั รโรมนั เขา้ ไปใหญ่ 
  ดงั น้นั การไปเยอื นมอสโควของสมเดจ็ พระสนั ตะปาปาจึงไม่เป็นท่ีตอ้ งการเท่าใดนกั (ยงั ไม่มีคาเชิญ อย่างเป็ นทางการจากปูติน) และการที่สมเด็จพระสันตะปาปาเบเนดิกต์ที่ 16 เสด็จไปเยี่ยมเยือนสมเด็จ พระสังฆราชแห่งคอนสแตนติโนเปิลน้ันก็ไม่ได้นามาซ่ึงความก้าวหน้าที่แท้จริงแต่อย่างใด นอกเหนือไปจากสุนทรพจนแ์ ละการแสดงท่าทีทางดา้ นสมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนา ดว้ ยเหตุน้ี สมเด็จพระ สันตะปาปาเองเช่นกันที่ไม่ได้แสดงข้อบ่งบอกใดๆ ที่ว่าใครอื่นจะสามารถมาแทนที่ตาแหน่งสมเด็จ พระสังฆราชจากยุคกลาง ซ่ึงไม่ว่าจะอย่างไรก็ปรากฏอยู่แต่ในทฤษฎีของกรุงโรมเท่าน้นั ดว้ยสมเด็จ พระสังฆราชแต่งต้งั จากบิชอปได้ 
  แน่นอนวา่ ท้งัหลายท้งัปวงน้ีก็หาไดเ้กีดกนัความเป็นไปได้ท่ีวา่สาหรับเหตุผลในทางดา้นโอกาส แลว้ มนั อาจจะเกิดพนั ธมิตรทางการเมืองข้ึนระหว่างกลุ่มแรก(กรุงโรม)และกลุ่มที่สอง(คอนสแตนติโน เปิ ล) และเหนือสิ่งอ่ืนใด กบั กลุ่มที่สาม (มอสโคว) แต่ว่าพนั ธมิตรดงั วา่ น้ีหาไดแ้ สดงแทนถึงเอกภาพทาง สมั พนั ธภาพระหวา่ งศาสนาที่แทจ้ ริงไม่ ซ่ึงยอ่ มส่อแสดงถึงการยอมรับซ่ึงกนั และกนั ถึงอานาจการปกครอง ของคณะสงฆแ์ ละศกั ด์ิฐานะในการดาเนินพิธีศีลมหาสนิท พนั ธมิตรดงั กล่าวน้นั จะยงิ่ เป็นสิ่ง“อนั ชวั่ ร้ายไม่ พึงเคารพ” หากวา่ มนั จะมุ่งเนน้ ตามแนวทางประชาธิปไตย เสรีภาพทางศาสนาและทางความคิดและศกั ด์ิศรี ของผหู้ ญิง (การปฏิเสธการบวชของสตรี); ต่อท้งั นิกายโปรเตสแตนทห์ รือต่อนิกายเวิร์ล เคาน์ซิล ออฟ เชิร์ช พนั ธมิตรทางการเมืองดงั กล่าวน้นั จะยิ่งเนน้ ย้ารอยจารึกที่จดจากนั ต่อมาวา่ คริสตจกั รออร์โทดอกซ์น้นั เป็น ตวั แทนหลกั ของอานาจการปกครองตามลาดบั ซ่ึงปรากฏอยทู่ วั่ ทุกส่วนในแนวทางคาสอนของนิกาย ซ่ึงไม่ เนน้ เรื่องการปฏิบตั ิตามคาสัง่ สอนของพระเยซู และรวมถึงการเพิกเฉยต่อบทบาทของพระในชุมชนและการ ติเตียนสังคมดว้ย 


IV. คริสตจักรแห่งการปฏิรูปศาสนา ในฐานะปัจจัยทางการเมอื ง 

ความเขม้ แข็งที่ยิง่ ใหญ่ท่ีสุดของนิกายโปรเตสแตนต์น้นั อยู่ในการปรับเปลี่ยนแนวทางการเผชิญหนา้ กบั คา สอนของพระเยซู กบั ขอ้ ความด้งั เดิมของคริสตศ์ าสนาเสียใหม่ การมุ่งเนน้ ที่คาสอนของพระเยซูน้นั คือแก่น กลางที่แทจ้ริงของนิกายโปรเตสแตนท์และขอ้น้ีถือวา่เป็นสิ่งที่ไม่อาจจะขาดไดเ้ลยสาหรับคริสตศ์าสนา 
  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคศตวรรษที่ย่ีสิบ ผูค้ นต่างมีประสบการณ์อนั น่าประหลาดใจกับสภา สังคายนาวาติกนัคร้ังที่2กบั คริสตจกัรคาธอลิกซ่ึงดูเหมือนวา่จะกลายสภาพเป็นซากฟอสซิลโดยสมบูรณ์ แบบกบั แนวทางการต่อตา้ นการปฏิรูปศาสนาและการต่อตา้ นยุคสมยั ใหม่ กลบั เป็นฝ่ายเคล่ือนไหวเขา้ หา คริสตจกั รอ่ืนๆ ในที่สุดมนั ก็ไดเ้ ขา้ สู่การเปลี่ยนแปลงมโนทศั น์ ของคริสตศ์ าสนานิกายโปรเตสแตนต์ จาก กรอบของช่วงยคุ กลางมาสู่ช่วงยคุ การปฏิรูปศาสนา โดยกระทาจากต้งั แต่มิติระดบั รากฐาน และท้งั ยงั ดาเนิน ไปโดยไม่ไดส้ ละละทิ้งความเป็นคาธอลิก ซ่ึงมุ่งเน้นไปที่คาสอนของพระเยซู และดงั น้ันจึงเท่ากับเป็น การบูรณาการเอา มโนทศั น์ของนิกายโปรเตสแตนต์เกย่ี วกับการปฏิรูปศาสนา (P IV) เข้ามาร่วม แก่นสาระ ท้ังหมดของนิกายโปรเตสแตนต์ ไดถ้ ูก ผนวกรวม เขา้ ไวก้ บั คริสตจกั รคาธอลิก อยา่ งนอ้ ยก็ในเชิงหลกั การ และบ่อยคร้ังก็รวมถึงแนวปฏิบตั ิจริงดว้ ย อยา่ ง แนวทางการพิจารณาพระคมั ภีร์ใหม่ ความนิยมในการนบั ถือ ภาษาทอ้ งถิ่นอยา่ งแทจ้ ริง การประเมินคุณค่าของฆราวาสเสียใหม่ การดูดกลืนโบสถเ์ขา้ เป็นส่วนหน่ึงของ ว ฒั น ธ ร ร ม ต ่ า ง ๆ แ ล ะ ก ่ อ ก ล า ย ข ้ ึ น เ ป ็ น ค ว า ม ศ ร ั ท ธ า แ ก ่ ก ล า้ ท ี ่ เ ป ็ น ท ี ่ น ิ ย ม ป ร ะ ก า ร ส ุ ด ท า้ ย ข อ้ ว ติ ก ก งั ว ล ข อ ง มาร์ติน ลูเธอร์ การใหเ้ หตุผลสนบั สนุน ต่อชายหญิงผมู้ ีความผดิ บาปโดยอิงแต่กบั ความศรัทธาแต่เพียงอยา่ ง เดียวอนัในปัจจุบนัไดร้ับการรับรองค่อนขา้งมากโดยนกัเทววทิยาชาวคาธอลิกเช่นเดียวกบัการกระทาหรือ การดาเนินการจากความรัก โดยเหล่านกั เทววทิ ยาชาวโปรเตสแตนท์ 

โอกาสสาหรับคริสตจักรต่อการปฏริ ูป: จากแง่มุมของ กรุงโรม แลว้ การแปลงเขา้ สู่นิกายโปรเตสแตนตข์ อง โลกน้นั ดาเนินไปในกระบวนการเปลี่ยนแปลงอยา่ งรวดเร็วซ่ึง สาหรับผคู้ นจานวนมากแลว้ ดูเหมือนจะเป็น กระบวนการความเสื่อมโทรมอนั น่าราคาญยิ่ง โบสถ์เพื่อปลงอาบตั ิแบบด้งั เดิมน้ันกาลงั หดตวั ลงอย่าง รวดเร็ว อยา่งไรก็ดีโบสถเ์หล่าน้ีสามารถสงวนรักษาความสาคญั ของตนเองในฐานะพาหนะแห่งวฒั นธรรม เอาไวไ้ด้แต่วา่พวกเขากลบัสูญเสียความสาคญัในฐานะบา้นของศาสนาไปเสียมีความพยายามอยบู่่อยคร้ัง ท่ีจะนาพาโบสถ์ออกจากภาวะวิกฤต โดยอาศยั กระบวนการวิธีการจดั การและการตลาดสมยั ใหม่ แต่แรง ส่งเสริมท่ีแทจ้ ริงท่ีโบสถ์อาศยั เพ่ือการดารงตนอยู่ อนั เป็นแรงท่ีช้ีขาดวา่ โบสถ์จะมีตวั ตนอยู่ไดห้ รือไม่ น้นั กลบั แทบมองไม่เห็น และมีโบสถจ์ านวนมากข้ึนเร่ือยๆ ท่ีกลบั กลายเป็นแค่ปัจจยั อยา่ งหน่ึงทางวฒั นธรรม และทางสังคม ยิง่ โบสถย์ อมตามแนวทางการรู้แจง้ อยา่ งลึกซ้ึงมากข้ึนเท่าไร โบสถ์ก็ยงิ่ ค่อยๆ เส่ือมสูญศกั ด์ิ ฐานะลงไปเท่าน้นั นี่คือสิ่งท่ีผคู้ นคิดกนั ในกรุงโรม 
  จากมุมมองของ สัมพันธภาพระหว่างศาสนาแล้ว มันเป็นเรื่องน่ายินดีหากว่าคริสตจักร โปรเตสแตนต์น้ันจะปรับแต่งฐานตวั ตนของนิกายและนาเสนอแก่นสาระสาคญั ให้ชัดเจนยิ่งมากยิ่งข้ึน โบสถท์ ้งั หลายน้นั ควรจะคงเอกลกั ษณ์และคงความเป็นบา้ นแห่งศาสนาเอาไว้ โบสถ์ไม่ควรจะจากดั ตวั เอง แต่แค่ตามการกาหนดของแนวการรู้แจง้ อย่างลึกซ้ึง และแมแ้ ต่การยอมปรับตามตนเองให้เขา้ กนั ได้กับ กระบวนการเพื่อการรวมตวั เขา้ กบั สังคมสมยั ใหม่ อยา่ งไรก็ตาม ความผิดพลาดขอ้ ท่ีใหญ่ท่ีสุด น้นั ไม่ใช่ เร่ืองที่นิกายโปรเตสแตนตพ์ าผา่ นพน้ การปฏิรูปมาได้ (การแต่งงานของบาทหลวง, การทาความเขา้ ใจให้มาก ข้ึนกบั หลกั ศีลธรรมทางเพศ,โครงสร้างท่ีเป็นประชาธิปไตยมากข้ึน)หากแต่เป็นเรื่องท่ีในขณะเดียวกนั น้นั พวกเขาไม่ไดจ้ ดั การกบั การขาดแคลนหลกั สาระสาคญั และการขายแคลนฐานตวั ตนที่ชดั เจนมากพอ 
  เร่ืองน้ี ฝั่งกรุงโรมก็มี ความหวังปลอมๆ: โบสถ์ไม่ควรจะจากดั ตวั เองกบั แค่ขนมธรรมเนียมของ ตนเอง โบสถ์น้นั ไม่ควรจะจากดั ตามแต่กบั แค่หลกั เทววิทยาของช่วงยุคกลางหรือช่วงยุคการปฏิรูปศาสนา และแมแ้ ต่กฎเกณฑ์ของโบสถ์เอง จนหลงลืมคาสารภาพบาปของพระเยซู คริสต์ และหลกั คาสอนของพระ คริสต์ เป็นเวลานานหลายศตวรรษท่ีกรุงโรมคาดหวงั ต่อความกา้ วหนา้ อย่างคงที่ของการแตกแขนงสาขา นิกาย ความว่างเปล่าทางจิตวญิ ญาณและในที่สุดก็จะไปนาไปสู่การเสื่อมสลายของนิกายโปรเตสแตนต์– อย่างสูญเปล่า แค่การเปรียบเทียบระหว่างหลกั เทววิทยาตามนิกายคาธอลิกและนิกายโปรเตสแตนต์น้นั มกั จะแสดงใหเ้ ห็นวา่ หลกั เทววทิ ยาตามลทั ธิคาธอลิกน้นั ยงั ลา้ หลงั อยมู่ าก ความกา้ วหนา้ อยา่ งกา้ วกระโดด ในนยั วิเคราะห์ท้งั หลายน้นั ต่างเกิดข้ึนในหลกั เทววทิ ยาตามนิกายโปรเตสแตนตก์ ่อน นิกายโปรเตสแตนต์ น้นั อยหู่ ่างไกลจากการเป็นนิกายที่ตายแลว้ แมแ้ ต่ในทวีปยโุ รปและอเมริกาเหนือ ซ่ึงมีชุมชนท่ีมีชีวติ ชีวายิง่ อยใู่ นท้งั สองพ้นื ที่ 


V. การคุกคามจากความทนั สมยั และลทั ธิยดึ มั่นในหลกั การพนื้ ฐาน 

ภายในกรอบการทางานของกรอบแนวคิดของนิกายโปรเตสแตนทใ์ นการปฏิรูปศาสนาน้นั , ขบวนการไดก้ ่อ ตวั ข้ึนในยคุ ศตวรรษท่ีสิบเกา้ /ยสี่ ิบอนั เป็นปฏิกิริยาตอบสนองต่อความทนั สมยั (OV) เหล่าผนู้ บั ถือ
หลกั การเดิมน้นั คือผซู้ ่ึงใหค้ ายอมรับ การดลบันดาลใจทางวาจาและดังน้ันจึงให้การยอมรับต่อความไม่ ผดิพลาดของคมัภีร์ไบเบลิ้ในสมยัปัจจุบนั ผซู้่ึงอยใู่นช่วงยคุก่อนวกิฤติกาลอนัมีความเขา้ใจในคมัภีร์ไบ เบิล้ ในแนวทางท่ีไม่สาคญั ยงิ่ ยวด,อยา่ งพาซื่อและตามตวั อกั ษรน้นั จึงไม่ถือเป็นผนู้ บั ถือหลกั การเดิม 
  หลกั การนบั ถือหลกั การเดิมก่อเป็นรูปเป็นร่างข้ึนท่ามกลางภัยคุกคามทบเท่าทวเีป็นสองเท่าต่อ แนวทางความเข้าใจอย่างด้งั เดิมต่อความศรัทธา: ในทางหน่ึง มนั มีมุมมองทางเลือกของ วทิ ยาศาสตร์ และ หลกั ปรัชญาสมยั ใหม่, บางส่วน (โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ทฤษฎีววิ ฒั นาการของดาร์วนิ ชี) น้นั ตรงกนั ขา้ มกบั ภาพ ของโลกท่ีนาเสนอโดยคมัภีร์ไบเบิล้ ในอีกทางหน่ึง,การวจิารณ์พระธรรมคมัภรี์สมยัใหม่,อนัดาเนินกนั มานบั ต้งั แต่ยคุ แห่งการรู้แจง้ โดยอาศยั กระบวนการวธิ ีวจิ ารณ์เชิงประวตั ิศาสตร์, ไดต้ รวจสอบประวตั ิความ เป็ นมาของพระคมั ภีร์ปฐมกาลและพระคมั ภีร์ท้งั หา้ เล่มของโมเสส และรวมถึงประวตั ิศาสตร์อนั ซบั ซอ้ น ของตน้ กาเนิดของกอสเปลท้งั สามและกอสเปลออฟจอห์น ซ่ึงแตกต่างจากฉบบั อื่นๆ มาก ดงั น้นั หลกั การ นบั ถือหลกั การเดิมในแนวทางท่ีถูกตอ้ งน้นั คือผลผลิตของการปกป้องและการสู้รบตลบมือกบั วทิ ยาศาสตร์ , หลกั ปรัชญาและนยั วเิ คราะห์สมยั ใหม่, อนั มุ่งเนน้ ไปท่ีการฟ้ื นฟูการดลบนั ดาลใจทางวาจาและความไม่ ผดิ พลาดของพระคมั ภีร์ไบเบิ้ล จากภยั คุกคามอนั ความทนั สมยั นามา 
  ในช่วงศตวรรษที่สิบเกา้,หลักศาสนศาสตร์กรุงโรม,เองก็เช่นกนั ,โดยมีความล่าชา้ตามปกติ,ก็ได้ ปรับปรุงแนวหลกั คาสอนของคาบนั ดาลใจทางวาจา และความไม่ผดิ พลาดของพระคมั ภีร์ (ซ่ึงไดร้ ับการทา ใหเ้ ป็นระบบมาก่อนแลว้ โดยคริสตศ์ าสนา นิกาย โปรเตสแตนท์ ออธอร์ดอกซ์) แต่ในขณะที่ศาลศาสนา ของกรุงโรมน้นั บ่อนทาลายความน่าเชื่อถือของตนเองในคดีความที่กระทากบั กาลิเลโอและบุคคลอ่ืนๆ, หลกั การนบั ถือหลกั การเดิมทางนิกายฝั่งอเมริกาน้นั ก็เผชิญกบั ความลม้ เหลวดว้ ยเช่นกนั เมื่อพวกเขาตอ้ งการ ท่ีจะเผยแพร่ทฤษฎีตามหลกั รังสรรคน์ ิยม (การถือกาเนิดของมนุษยจ์ ากการรังสรรคโ์ ดยตรงของพระเจา้ ) ใน โรงเรียนของรัฐ 
  เม่ือไม่นานมาน้ี, คาวา่ หลกั การนบั ถือหลกั การพ้ืนฐานน้นั ยงั ไดแ้ ผข่ ยาย ไปยงั ศาสนาอ่ืนๆ ด้วย, และเหนือสิ่งอื่นใดคือศาสนาอิสลามและศาสนายดูาห์ศาสนามุสลิมเองน้นัปัจจุบนัถูกเรียกวา่“ลทัธิ อิสลาม”–ศาสนาอิสลามแบบผกูขาด,ตีความอยา่งเถรตรง,และศาสนายดูาห์น้นัก็ถูกเรียกวา่“ลทัธิอุลตร้า- ออร์ธอดอกซ่ี” – ศาสนายดู าห์แบบผกู ขาด, ตีความอยา่ งเถรตรง แต่หากวา่ เราตอ้ งการที่จะจดั คุณลกั ษณะ ในทางลบกบั ความศรัทธาที่ตีความอยา่ งเถรตรงและการปฏิบตั ิตามหลกั ความถูกตอ้ งของกฎหมาย, อนั มกั จะ ถูกผสานเขา้กบัความกา้วร้าวทางการเมืองแลว้,เช่นน้นัเราก็กาลงัพดูถึงชาวมุสลิมและชาวยวิผนู้บัถือลัทธิ การนับถอืหลกัการเดมิเช่นเดียวกบัเวลาที่เราพูดถึงชาวคริสเตียนผนู้บัถือลทัธิการนบัถือหลกัการเดิม แน่นอนวา่ กลยทุ ธ์ภมู ิรัฐศาสตร์น้นั ไดร้ ับการพฒั นาข้ึนมาก็โดยศาสนาคริสต์(“สงครามครูเสดเพ่ือพระเยซู”, “แคมเปญเผยแพร่คาสอนในยโุ รป”) และโดยศาสนาอิสลาม (“การนาโลกอาหรับกลบั เขา้ สู่ศาสนาอิสลาม”) ในท่ีน้ี แนวคิด-รูปแบบการเผยแพร่หลกั ศาสนาของหวั รุนแรงท้งั ในประเทศสหรัฐและในกลุ่มประเทศ มุสลิมหวั รุนแรงน้นั ค่อนขา้ งคลา้ ยคลึงกนั : องคป์ ระกอบทางการเมืองน้นั คือรากฐานของความชวั่ ร้าย และ การต่อสู้ของความดีต่อความชวั่ ร้ายน้นั คือสิ่งที่ถูกตอ้ งแมแ้ ต่ในยามที่กองทพั ออกมาโจมตีและก่อการรุกราน และเราไม่ควรท่ีจะหลงลืมศาสนาท่ีถือกาเนิดจากประเทศอินเดียและประเทศจีน ศาสนาฮินดู(ซ่ึงต่อตา้น ชาวมุสลิม, ชาวคริสเตียนหรือชาวซิกข)์ หรือลทั ธิขงจ้ือ (ซ่ึงต่อตา้ นผทู้ ่ีมิใช่ชาวจีน), ก็เช่นกนั , สามารถ
ด า เ น ิ น แ น ว ท า ง อ ย า่ ง ล ทั ธ ิ ก า ร น บั ถ ื อ ห ล กั ก า ร เ ด ิ ม อ นั ผ กู ข า ด , เ ผ ด ็ จ ก า ร , ก ด ข ่ ี ไ ด ้ ห ร ื อ ก ล ่ า ว อ ี ก อ ย า่ ง ห น ่ ึ ง : ลทั ธิการนบั ถือหลกั การเดิมน้นั ถือเป็นปัญหาสากล,ปัญหาระดบั โลก 

โอกาสสาหรับลทั ธิการนับถอื หลกัการเดิม:อะไรคือแหล่งกาเนิดประสิทธิภาพและแรงขบั เคลื่อนอนั มากมาย มหาศาลของลทั ธิการนบั ถือหลกั การเดิมแบบต่าง? ปัจจยั เหล่าน้ีไดร้ ับการมุ่งเนน้ และต่างกาลงั ทางาน ร่วมกนั 

• -  ความคงเส้นคงวา: คุณค่าหรือแนวคิดพ้นื ฐานของศาสนา น้นั ไดร้ ับการก่อต้งั ข้ึนมาอยา่ งคงเส้นคง วาสม่าเสมอ และไดร้ ับการปกป้ องในแนวทางที่ยดึ ความสมบูรณ์แบบเนื่องจากความดหวาดกลวั จากการบ่อนทาลายโดยจงใจ 
•  
• -  ความเรียบง่าย: แนวทางในการคิด, ทศั นคติและระบบน้นั เรียบง่ายและโปร่งใส; โดยมากแลว้ มุมมองที่สลบั ซบั ซอ้ นมากกวา่ น้นั จะถูกคดั กรองออกไป 
•  
• -  ความชัดแจ้ง: การตีความโครงสร้างหลกั คาสั่งสอนน้นั กระทาไปโดยไร้ความกากวม: การตีความ โดยนยั ใดๆน้นั จะถูกปฏิเสธออกไปเนื่องจากถือเป็นการเบี่ยงเบนจากหลกั คาสอนอนั บริสุทธ์ิ,และ แน่นอนวา่ เป็นบาป 
•  

แต่วา่ ในส่วนน้ีดว้ ยท่ีพวกเราจะตอ้ ง ไม่มีภาพลวงตา; มนั มีอนาคตใดๆ อยหู่ รือไม่ในการผลกั ดนั ลทั ธิคาสอน ของความไม่ผดิพลาดทางวาจาหรือความไม่ผดิพลาดของพระคมัภีร์ศักด์ิสิทธ์ิ,ไม่วา่จะเป็นพระคมัภีร์ฮีบรูว ไบเบิล้ (ฮาลคั คา),พระคมั ภีร์อลั กุรอ่านหรือพระคมั ภีร์พนั ธสัญญาใหม่(หรือภายใตเ้งื่อนไขประการใด ประการหน่ึง รวมถึงแมแ้ ต่ความไม่ผดิ พลาดของสมเด็จพระสันตะปาปา, เหล่าผปู้ ฏิรูปศาสนาของสภาสัง คายนะ)ในฐานะท่ีเป็นคาสงั่ สอนของคาสงั่ สอน,แก่นคาส่ังสอนอย่างเป็นทางการซ่ึงขอ้ เทจ็ จริงอื่นๆของ ความศรัทธาน้นั จะตอ้ งอา้ งอิงอยดู่ ว้ ย? เช่นเดียวกบั ศาสนายดู าห์และศาสนาอิสลาม, ศาสนาคริสตน์ ้นั คน้ หา หนทางท่ีจะส่ือสาร ถึงแนวทางพ้ืนฐานสาหรับชีวติ มนุษย์ ในยคุ ซ่ึงค่อนขา้ งดอ้ ยประสิทธิภาพในการหา หนทางของตนเอง แต่วา่ คริสต์ศาสนาของเหล่าผ้นู ับถือหลกั การนับถือหลกั การเดมิ จะสามารถนาเสนอ อะไรไดบ้ า้ งในระยะยาว ในการตีความถึงการดารงอยู่ และการตีความต่อโลก ซ่ึงอา้ แขนรับทุกแง่ทุกมุมของ การดาเนินชีวติ ในยคุ สมยั ซ่ึงเตม็ ไปดว้ ยร่องรอยของวทิ ยาศาสตร์, เทคโนโลยแี ละวฒั นธรรมสมยั ใหม่ หาก วา่ มนั ยงั ยดึ โยงกบั ความเขา้ ใจตามตวั อกั ษรของหลกั เหตุผลของการรังสรรคแ์ ละการพิพากษาคร้ังสุดทา้ ย, การล่มสลายและการชาระบาป? 
  มุมมองเชิงโตต้ อบของศาสนาท่ีมีต่อโลกเช่นน้ี ไดร้ ับการพสิ ูจนแ์ ลว้ วา่ เป็นผลร้ายอยา่ งยงิ่ หากวา่ มนั ผสมผสานกบั นโยบายการต่างประเทศเชิงโต้ตอบ ใครก็ตามท่ีชื่นชมอเมริกาในยคุ ของลินคอน,เคเนด้ี และมาร์ติน ลูเธอร์ คิง, ขบวนการเดอะนิวดีล, มาร์แชลแพลน, พีซ คอร์ป, พีซแอนดซ์ ีวลิ ไรท์ มูฟเมนต์ และ ผชู้ นะรางวลั โนเบลสาขาสนั ติภาพ จิมม่ี คาร์เตอร์ – ซ่ึงท้งั หมดน้ีต่างเป็นตวั แทนของประเทศอเมริกาแห่ง ประชาธิปไตยและความมีมนุษยธรรม อนั ดารงอยตู่ ่อเน่ืองนานหลายศตวรรษ – ตอ้ งตกอกตกใจกบั การ ปรับเปล่ียนแนวทางนโยบายต่างประเทศของอเมริกาชนิดกลบั ตาลปัตรซ่ึงเป็นผลงานคณะนกัอนุรักษน์ ิยม สมยั ใหม่ จากกลุ่มนกั หนงั สือพิมพแ์ ละนกั การเมืองผทู้ รงอานาจ (อนั ถูกชกั เชิดโดยอานาจของสื่อ) บุคคล เหล่าน้ีไม่เพยี งแต่เช่ือมโยงเขา้ กบั กลุ่มนกั ล็อบบ้ีชาวอิสราเอลผทู้ รงอิทธิพล (AIPAC) เท่าน้นั , แต่ยงั ลามไป ถึงเหล่าผยู้ ดึ ถือหลกั การนบั ถือหลกั การเดิมชาวโปรเตสแตนทข์ องรัฐทางตะวนั ตกของประเภท, ซ่ึงอยภู่ ายใต้ การนาของมนั สมองของกลุ่มอนุรักษน์ ิยมสัมยใหม่อนั กลายมาเป็นฐานพลงั อานาจที่สาคญั ของจอร์จ
ดบั เบิลยู บุช, พร้อมกบั ไพร่ราบทหารเลวจานวนมหาศาล อยา่ งไรก็ตาม, นบั ต้งั แต่การเลือกต้งั สภาคองเก รสคร้ังล่าสุด,และจากความสิ้นหวงั ของสงครามอิรัก,ซ่ึงมีเหยอื่ ผเู้สียชีวติ นบั หมื่นคนและก่อใหเ้กิดหน้ีเป็น จานวนหลายพนั ลา้ นเหรียญ, รุ่งอรุณกาลงั กลบั มาสู่ประเทศสหรัฐอเมริกาอีกคร้ัง 
  โ ค ร ง ส ร ้ า ง ท า ง ศ า ส น า เ ร ้ น ซ อ้ น เ ช ่ น น ้ ี ไ ด ก้ ล า ย เ ป ็ น จ ุ ด อ า้ ง อ ิ ง ใ น ก า ร เ ข า้ เ ป ็ น พ นั ธ ม ิ ต ร อ นั น ่ า ท ึ ง อ นั ใหม่น้ี: นกั อนุรักษน์ ิยมสมยั ใหม่ชาวยวิ ผเู้ ห็นวา่ ศาสนาไม่ควรเขา้ ไปยงุ่ กบั การเมือง (กลุ่มนีโอคอน) ซ่ึง ส า ม า ร ถ เ ข า้ เ ป ็ น พ นั ธ ม ิ ต ร ก บั เ ห ล ่ า ผ ยู ้ ดึ ถ ื อ ห ล กั ก า ร น บั ถ ื อ ห ล กั ก า ร เ ด ิ ม ช า ว โ ป ร เ ต ส แ ต น ท ์ ( ท ี โ อ ค อ น ) ผ ซู ้ ่ ึ ง , สาหรับบทบาทของตนเองแลว้ , ก็เหมือนกบั นายจอร์จ ดบั เบิลยู บุช, ผพู้ จิ ารณาแนวทางสงครามต่อตา้ นการ ก ่ อ ก า ร ร ้ า ย ว า่ เ ป ็ น ก า ร ต ่ อ ส ่ ู ใ น เ ห ต ุ ก า ร ณ ์ ว นั ส ิ ้ น โ ล ก ต ่ อ “ ค ว า ม ช วั ่ ร ้ า ย ” , แ ล ะ จ า ก พ ้ ื น ฐ า น ค ว า ม เ ข า้ ใ จ ต า ม
ตวั อกั ษรในคมั ภีร์ไบเบิล้ มองเห็นโลกของปาเลสไตน์ท้งั หมดเป็น “แผน่ ดินศกั ด์ิสิทธ์ิ” ท่ีพระเจา้ มอบใหก้ บั ชาวยวิ ; อยา่ งไรก็ตาม, สาหรับพวกเขา, รัฐอิสราเอลน้นั เป็นเพียงเคร่ืองส่อแสดงถึงการกลบั มาของพระ คริสต์ อนั ประกาศเอาไวใ้ นพระคมั ภีร์พนั ธสัญญาใหม่เท่าน้นั , ซ่ึงจะตามมาดว้ ยการเปล่ียนการนบั ถือศาสนา ของชาวยวิ ท้งั หมด! ทางฝั่งชาวยวิ น้นั ตามปกติแลว้ ก็จะยอมรับคตินิยมต่อตา้ นชาวยวิ ดงั ท่ีวา่ น้ีอยา่ งเงียบๆ ตราบเท่าที่มนั ยงั ประโยชนท์ างการเมืองใหก้ บั รัฐอิสราเอลและต่อนโยบายของตน 
  แต่มุมมองของผยู้ ดึ ถือหลกั การนบั ถือหลกั การพ้ืนฐานทางศาสนาต่อโลกเช่นน้ี ยงั ไดผ้ สมผสานเขา้ กบั การวางตาแหน่งฐานะของนโยบายในประเทศของอเมริกา: การต่อตา้ นการทาแทง้ , การวจิ ยั สเตม็ เซลล์ และการแต่งงานของคนเพศเดียวกนั นบั ต้งั แต่ที่ไดม้ ีการเลือกต้งั ประธานาธิบดีเรแกนเป็นตน้ มา, “สิทธิทาง ศาสนา” – กล่าวคือ, ชาวคริสเตียนผมู้ ีกิจกรรมเผยแพร่ศาสนาทางการเมือง – มีบทบาทอยา่ งมากในพรรครี พบั ลิกนั และใหค้ วามช่วยเหลือบุชจเู นียร์ใหไ้ ดร้ ับการเลือกต้งั ถึงสองคร้ัง แต่เม่ือไม่นานมาน้ีผลสะทอ้ น กลบั อยา่ งรุนแรงน้นั ปรากฏใหเ้ ห็นในนโยบายในประเทศดว้ ยเช่นกนั ผนู้ าแต่ละคนของขบวนการสิทธิทาง ศาสนาน้นั ต่างแสดงให้เห็นความเขา้ ใจท่ีดียงิ่ ข้ึนสาหรับปัญหาเก่ียวกบั เอดส์, การุณยฆาต (กรณีของเทอร่ี ไช เอโว) และภยั คุกคามต่อสภาพแวดลอ้ มจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ 

เกยี่วกบัหลักจรรยาของนักการเมือง 

บรรยายโดย ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี เฮอร์มุต ชมิดต์ 
ณ มหาวิทยาลยั ทอื บิงเงิน, 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2550 

อนั ดบั แรก, ขา้ พเจา้ อยากจะขอขอบคุณท่านศาสตราจารย์ ฮานส์ คืง, ขา้ พเจา้ ค่อนขา้ งยินดีเป็ นอยา่ งยงิ่ ที่
ไดร้ ับคาเชิญในคร้ังน้ี, เนื่องจากขา้ พเจา้ ไดต้ ิดตามโครงการจริยธรรมโลก มานบั ต้งั แต่มนั ไดเ้ ริ่มตน้ ข้ึนในยคุ ปี 1900 คาวา่ “จริยธรรมโลก” น้นั อาจจะฟังดูมกั ใหญ่ใฝ่ สูงอยสู่ ักหน่อยสาหรับคนบางคน, แต่เป้ าหมาย, ภาระงานท่ีจะตอ้ งกระทา, น้นั โดยเน้ือแทแ้ ลว้ , และโดยจาเป็นอยา่ งยงิ่ , เป็นเร่ืองท่ียงิ่ ใหญ่มาก บางที ณ จุด น้ีขา้ พเจา้ อาจจะไดก้ ล่าวถึงบรรดาผนู้ าประเทศและรัฐบาลต่างๆ จากท้งั หา้ ทวปี ที่ต่างไดร้ ่วมกนั วางแนว
เป้ าหมายสามญั ที่คลา้ ยคลึงกนั กบั เป้ าหมายดงั กล่าวน้ี นบั ต้งั แต่ปี พ.ศ. 2530 ในสภาอินเตอร์ แอกชนั่ เคาซิว; อยา่ งไรกต็ าม, ถึงกระน้นั งานของพวกเรากลบั เพิง่ ประสบความสาเร็จเพียงเล็กนอ้ ยเท่าน้นั ในทางตรงกนั ขา้ ม, การบรรลุผลสมั ฤทธ์ิของศาสตราจารยฮ์ านส์ คืงและเพือ่ นร่วมงานน้นั เป็นเร่ืองที่สาคญั ยงิ่ 
  ตวัขา้พเจา้เองน้นัตอ้งขอบคุณชาวมุสลิมผเู้ลื่อมใสศรัทธาสาหรับการเป็นแรงบนัดาลใจใหข้า้พเจา้ ไ ด พ้ จิ า ร ณ า ก ฎ ห ม า ย จ ร ิ ย ธ ร ร ม อ นั ใ ก ล เ ้ ค ี ย ง ก นั ก บั ศ า ส น า ท ่ ี ย งิ ่ ใ ห ญ ่ ไ ป เ ว ล า ก ว า่ ห น ่ ึ ง ใ น ส ี ่ ข อ ง ศ ต ว ร ร ษ ไ ด ้ ผา่ นไปแลว้ นบั ต้งั แต่ยคุ สมยั ของอนั วาร์ อลั ซาดตั , อดีตประธานาธิบดีของประเทศอียปิ ต,์ ซ่ึงไดอ้ ธิบายราก กาเนิดสามญั ร่วมกนั ของศาสนาอบั ราฮมั ท้งั สามศาสนาใหก้ บั ขา้ พเจา้ , และรวมถึงอธิบายความคลา้ ยคลึงบาง ประการระหวา่ งศาสนาเหล่าน้นั , และโดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ การตอบสนองจองศาสนาต่อกฎหมายจริยธรรม ยกตวั อยา่ งเช่น, เขาทราบถึงกฎหมายที่ทุกศาสนาดงั กล่าวมีร่วมกนั ในดา้ นความสงบสันติ ที่มีอยใู่ นเพลง สวดจากพระคมั ภีร์พนั ธสัญญาเดิมของชาวยวิ , ในบทเทศนาบนขนุ เขาของชาวคริสต์ หรือในซูเราะห์ลาดบั ที่ สี่ของมอสเล็ม กุรอ่าน หากวา่ เพียงแค่ผคู้ นจะตระหนกั ถึงความสอดคลอ้ งเบนเขา้ หากนั เหล่าน้ี, เขาเช่ือวา่ ; หากวา่ อยา่ งนอ้ ยเพียงแค่ผนู้ าทางการเมือง ตระหนกั ถึงการตอบสนองทางจริยธรรมระหวา่ งศาสนาของพวก เขา,เช่นน้นั แลว้ ความสงบสันติท่ียงั่ ยนื ก็จะเกิดข้ึนได้ เขาเช่ือมนั่ ในขอ้ น้ีมาก หลายปีต่อจากน้นั ,เขา ดาเนินการทางการเมืองเพ่ือใหส้ อดคลอ้ งกบั ความเช่ือดงั กล่าว และไดเ้ ดินทางไปเยยี่ มเยอื นเมืองหลวงและ รัฐสภาของประเทศอิสราเอล, ซ่ึงก่อนหนา้ น้ีมีฐานะเป็นศตั รูของจากสงครามสี่คร้ัง, เพ่ือยนื่ ขอ้ เสนอความตก ลงสันติภาพ 
  สาหรับขา้ พเจา้ ซ่ึงมีอายมุ ากปูนน้ีแลว้ ขา้ พเจา้ ไดเ้ ผชิญกบั ประสบการณ์การสูญเสียชีวติ ของบิดร มารดา, ญาติพน่ี อ้ งและเพอื่ นฝงู จานวนมาก, แต่การลอบสังหารนายซาดตั โดยกลุ่มหวั รุนแรงทางศาสนาน้นั ทาใหข้า้พเจา้ต่ืนโศกเศร้าเสียใจมากกวา่ความสูญเสียคร้ังใด เพื่อนของขา้พเจา้ซาดตัน้นั ถูกสงัหารเพยีง เพราะเขานอ้ มนาตามกฎแห่งสันติภาพ 
  ขา้ พเจา้ จะกลบั มาบรรยายถึงเร่ืองกฎแห่งสนั ติภาพในอีกสกั ครู่หน่ึง, แต่ก่อนอื่นตอ้ งขอวาง
ขอ้ กาหนดกนั เสียก่อน: การบรรยายเพยี งคร้ังเดียว, โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ การบรรยายที่ถูกจากดั ความยาวไวใ้ ห้ ไ ม ่ เ ก ิ น ไ ป ก ว า่ ห น ่ ึ ง ช วั ่ โ ม ง , น ้ นั แ ท บ ไ ม ่ ใ ก ล เ ้ ค ี ย ง จ ะ ส า ม า ร ถ ก ล ่ า ว ถ ึ ง ห วั ข อ้ จ ร ิ ย ธ ร ร ม ข อ ง น กั ก า ร เ ม ื อ ง ไ ด อ้ ย า่ ง ครบถว้ น ดว้ ยเหตุน้ี, ในวนั น้ีขา้ พเจา้ จะมุ่งเนน้ ไปที่ขอ้ คิดเห็นจานวนหน่ึง, กล่าวคือ ความสัมพนั ธ์ระหวา่ ง การเมืองและศาสนา, และบทบาทของเหตุผลและความคิดในทางการเมือง และประการสุดทา้ ย ความจาเป็น ที่จะตอ้ งมีการประนีประนอม, และการตอ้ งสูญเสียความเขม้ งวดและความไม่เปลี่ยนแปลงที่ไม่อาจหลีกเล่ียง ไดเ้พ่ือการประนีประนอม 

I. 

ตอนน้ีเรากลบั มาคุยกนั ต่อเรื่องกฎแห่งสันติภาพ หลกั เกณฑข์ องสันติภาพน้นั เป็นองคป์ ระกอบท่ีสาคญั
ข อ ง ห ล กั จ ร ิ ย ธ ร ร ม ห ร ื อ ศ ี ล ธ ร ร ม ซ ่ ึ ง เ ป ็ น ส ิ ่ ง ท ี ่ จ า เ ป ็ น ส า ห ร ั บ น กั ก า ร เ ม ื อ ง ม นั ป ร ะ ย กุ ต เ ์ ข า้ อ ย า่ ง เ ท ่ า เ ท ี ย ม ก นั กบั นโยบายภายในประเทศของประเทศหน่ึงประเทศใดและของสงั คมของประเทศน้นั ๆ,และกบั นโยบาย ต่างประเทศ ควบคู่ไปดว้ ยกนั กบั ส่วนน้ี, มนั ยงั มีกฎหมายและหลกั เกณฑอ์ ื่นๆ อยอู่ ีก ซ่ึงกฎหมายและ หลกั เกณฑอ์ ื่นๆ ที่วา่ น้ี โดยธรรมชาติแลว้ ยอ่ มรวมถึง “กฎทองคา” ที่สอนสงั่ และเรียกร้องกนั ในศาสนา ต่างๆ ทวั่ โลก อิมมานูเอล คานตไ์ ดส้ รุปปรับหลกั การดงั กล่าวเอาไวใ้ นผลงานของเขา คาเทกอเรียล อิม เพอราทีฟ; ซ่ึงมนั ไดถ้ ูกยน่ ยอ่ เหลือเพียงประโยคเดียวอนั ไดร้ ับความนิยมอา้ งถึงกนั วา่ “จงกระทาในสิ่งท่ีเจา้ พงึไดถู้กกระทา”กฎทองคาดงักล่าวประยกุตไ์ดก้บัทุกผทูุ้กคนขา้พเจา้ไม่เชื่อวา่จะมีกฎเกณฑพ์้ืนฐานทาง ศีลธรรมท่ีแตกต่างกนั ออกไปโดยเฉพาะสาหรับนกั การเมืองแต่อยา่ งใด 
  อยา่ งไรก็ตาม, ณ ระดบั ท่ีต่ากวา่ กฎหลกั ของหลกั ศีลธรรมสากลน้นั , มนั มีการปรับเปลี่ยนกรณีพิเศษ จานวนมากสาหรับวาระโอกาสและสถานการณ์พเิศษจาเพาะต่างๆ ยกตวัอยา่งเช่น,ลองคิดถึงคาปฏิญาณ ของฮิปโปคราติสที่เหล่าแพทยต์ อ้ งยดึ ถือหรือลองนึกถึงคาปฏิญาณวชิ าชีพของผพู้ ิพากษา;หรือลองนึกถึง กฎจริยธรรมพิเศษท่ีจาเป็นสาหรับนกั ธุรกิจท้งั หลาย,หรือกฎของนกั ใหก้ ยู้ มื เงินหรือนกั การธนาคาร,หรือ ของนายจา้งหรือของทหารในสงคราม 
  เน่ืองจากขา้ พเจา้ น้นั ไม่ไดเ้ป็นท้งั นกั ปรัชญาหรือนกั เทววทิ ยา,ขา้ พเจา้ จึงจะไม่พยายามท่ีจะนาเสนอ หวัขอ้หรือรายการสาหรับหลกัจรรยาทางการเมืองใดๆเป็นการเฉพาะ,อนัจะกลายเป็นการแข่งขนักบัพลา โต,้ อริสโตเติล้ หรือขงจ้ือ เป็นเวลากวา่ สองสหษั วรรษคร่ึงมาแลว้ ,ที่นกั เขียนผยู้ งิ่ ใหญ่ท้งั หลายต่างได้ รวบรวมองคป์ ระกอบหรือส่วนประกอบต่างๆของหลกั จรรยาทางการเมือง,ซ่ึงบางคร้ังนามาซ่ึงผลลพั ธ์เป็น เป็นที่อภิปรายถกเถียงกนั อยา่ งกวา้ งขวาง ในยโุ รปสมยั ใหม่ ผลงานเหล่าน้ีไล่เรียงมาจากต้งั แต่งานของมา เคียเวลลีหรือคาร์ลชมิดท์ไปจนถึงฮิวโก้กรอทิอุส,แมก็ ซ์เวเบอร์หรือคาร์ลป็อปเปอร์ ส่วนตวั ขา้ พเจา้ เองน้นั ขอจากดั ตวั เองอยแู่ ค่การนาเสนอพวกท่านดว้ ยความเขา้ ใจอนั ลึกซ้ึงที่บงั เกิดแก่ตวั ขา้ พเจา้ เองใน ระหวา่งที่ดารงชีวติในฐานะนกัการเมืองและนกัเขียนบทความทางการเมือง–โดยมากแลว้จากในประเทศ บา้ นเกิดของขา้ พเจา้ , และ, สาหรับส่วนที่เหลือ, ในการรับมือกบั ประเทศเพื่อนบา้ น, ท้งั ใกลเ้ คียงและไกล ห่างออกไป 
  ณ ช่วงหวั เล้ียวหวั ต่อน้ี ขา้ พเจา้ ยงั อยากจะไดช้ ้ีไปยงั ประสบการณ์ของขา้ พเจา้ ซ่ึง, ในขณะที่การ สนทนาถึงพระเจา้ และศาสนาคริสตน์ ้นั หาใช่เรื่องหายากในกิจการในประเทศเยอรมนั แต่อยา่ งใดไม่, มนั กลบั ไม่เป็นเช่นเดียวกนั ในการสนทนาหรือเจรจากบั ประเทศอ่ืนๆและกบั นกั การเมืองของประเทศเหล่าน้นั เมื่อไม่นานมาน้ี,เม่ือมีการจดั การประชามติข้ึนในประเทศฝรั่งเศสและประเทศเนเธอร์แลนด์เก่ียวกบั ร่าง ธรรมนูญสหภาพยโุ รป, สาหรับหลายๆ คนแลว้ การท่ีขาดการอา้ งถึงพระเจา้ ในร่างธรรมนูญของสหภาพ ยโุรปน้นัเป็นแรงจูงใจท่ีสาคญัสาหรับการออกมาปฏิเสธของพวกเขานกัการเมืองส่วนใหญ่น้นัเลือกที่จะ ก ล ่ า ว ถ ึ ง พ ร ะ เ จ า้ ใ น ข อ้ ค ว า ม ข อ ง ร ่ า ง ด งั ก ล ่ า ว ใ น ร ั ฐ ธ ร ร ม น ู ญ ป ร ะ เ ท ศ เ ย อ ร ม นั , ม นั เ ป ็ น ก ด พ ้ ื น ฐ า น , พ ร ะ เ จ า้ จ ะ ปรากฏอยใู่นส่วนของอารัมภกถา“สติสานึกของเหล่าผทู้ี่มีภาระหนา้ท่ีรับผดิชอบต่อพระเจา้”และหลงัจาก น้นั ก็ปรากฏอีกคร้ัง ในถอ้ ยความของคาปฏิญาณเขา้ รับตาแหน่งในมาตราที่ 56, อนั จบลงดว้ ยความวา่ “ขอ พระเจา้ทรงประทานพร”อยา่งไรก็ตาม,ทนัทีทนัใดหลงัจากน้นั,กฎพ้ืนฐานระบุวา่:“คาปฏิญาณดงักล่าว สามารถถูกกล่าวไดโ้ ดยไม่ตอ้ งมีการรับรองของศาสนาก็ได”้ ในท้งั สองส่วน มนั ข้ึนอยกู่ บั ประชาชนแต่ละ คนที่เขาจะตดั สินใจวา่เขาหมายถึงพระเจา้ของนิกายคาธอลิกหรือของนิกายโปรเตสแตนท,์ พระเจา้ของ ชาวยวิหรือพระเจา้ของชาวมุสลิม 
  ในกรณีของกฎพ้นื ฐาน, ขอ้ ความดงั กล่าวไดถ้ ือกาเนิดข้ึนจากเสียงส่วนใหญ่ของนกั การเมือง ใน ระหวา่งปีพ.ศ.2491/2492ในการปกครองระบอบประชาธิปไตย,ภายใตก้ฎนิติธรรมแลว้,นกัการเมือง และเหตุผลของพวกเขาน้นั มีบทบาทอยา่ งมากในแนวนโยบายตามรัฐธรรมนูญ แทนที่จะมาจากคาสารภาพ จาเพาะของศาสนาหน่ึงศาสนาใดหรือพระธรรมคมั ภีร์ของศาสนาน้นั ๆ 
  เมื่อไม่นานมาน้ีเราไดม้ ีประสบการณ์กนั วา่ , หลงั จากผา่ นมานานหลายศตวรรษ, พระสันตะปาปาได้ ก ล บั ค า พ พิ า ก ษ า ท ี ่ ม ี ต ่ อ ก า ร ใ ห เ้ ห ต ุ ผ ล ข อ ง ก า ล ิ เ ล โ อ อ ย า่ ง ไ ร , ค า พ ิ พ า ก ษ า อ นั ไ ด ร้ ั บ อ ิ ท ธ ิ พ ล ม า จ า ก ก า ร เ ม ื อ ง อ นั ทรงอานาจ ปัจจุบนั น้ี, เราไดส้ ัมผสั ประสบการณ์กนั ในทุกๆ วนั วา่ แรงกระทาจากศาสนาและการเมืองใน กลุ่มประเทศตะวนั ออกกลางไดป้ ะทะปะทงั่ กนั ท่ามกลางสงครามอนั โหดร้ายทารุณเพื่ออานาจปกครอง เหนือจิตวญิ ญาณของผคู้ นไดอ้ ยา่ งไร – และเราไดเ้ ห็นวา่ หลกั เหตุและผล, หลกั การใหเ้ หตุผลที่เราทุกคนต่าง มีกนั ,กลบั ลม้ เหลวไม่เป็นท่าคร้ังแลว้ คร้ังเล่าไดอ้ ยา่ งไร เม่ือ,ในปี พ.ศ.2544,คนคลงั่ ศาสนาเพยี งไม่กี่คน ไดพ้ รากชีวติ ท้งั ของตวั เองและผคู้ นอื่นกวา่ สามพนั คนในเมืองนิวยอร์ก, โดยหลงเช่ือวา่ พวกเขากาลงั รับใช้ พระเจา้ ; คาสงั่ ประหารชีวติ โซเครติส – สาหรับการไม่เช่ือถือในพระเจา้ – มนั เกิดข้ึนมาต้งั เกือบสองพนั ปี มาแลว้ ในอดีต เห็นไดอ้ ยา่ งค่อนขา้ งชดั เจนวา่ , ความขดั แยง้ อนั ยงั่ ยนื ระหวา่ งศาสนาและการเมืองและ เหตุผลน้นั เป็นองคป์ ระกอบอนั ยงั่ ยนื ในความขดั แยง้ ของมนุษย์ 

II 

บางท่ีขา้ พเจา้ น่าจะเสริมดว้ ยประสบการณ์ส่วนตวั ในขอ้ น้ี ขา้ พเจา้ เจริญเติบโตข้ึนมาในระหวา่ งยคุ นาซีเรือง อานาจ;ตอนเริ่มตน้ ในปี พ.ศ.2476น้นั ขา้ พเจา้ เพิง่ มีอายไุ ดส้ ิบสี่ปีเท่าน้นั เอง ในระหวา่ งระยะเวลาแปดปี ของการถูกเกณฑเ์ ขา้ รับราชการทหารน้นั ขา้ พเจา้ ใหค้ วามหวงั ในคริสตศาสนจกั รเป็นช่วงระยะเวลาหน่ึง หลงั จากที่เกิดความคาดหมายถึงหายนะข้ึนมา อยา่ งไรก็ดี, พอถึงปี พ.ศ. 2488, ขา้ พเจา้ ก็ไดส้ ัมผสั ประสบการณ์วา่ โบสถล์ ม้ เหลวโดยไม่สามารถท้งั ฟ้ืนฟูศีลธรรมจรรยากลบั มาและไม่สามารถฟ้ืนฟู ประชาธิปไตยและรัฐที่ถูกตอ้ งตามรัฐธรรมนูญกลบั มาได้ แมแ้ ต่โบสถส์ ่วนตวั ของขา้ พเจา้ เองน้นั ก็กาลงั กระเสือกกระสนกบั จดหมายจากพอลถึงกรุงโรม: “จงยอมตกอยภู่ ายใตอ้ านาจที่เหนือกวา่ ” 
  หากแต่วา่ ,ในตอนแรกนกั การเมืองผมู้ ีประสบการณ์จากยคุ ไวมาร์น้นั มีบทบาทที่สาคญั ในการ เริ่มตน้ ใหม่; อยา่ ง อเดเนา, ชูมคั เกอร์, ฮิวส์และคนอ่ืนๆ อยา่ งไรก็ตาม, ในการเริ่มตน้ ของสหพนั ธ์ สาธารณรัฐมนั กลบั มามีบทบาทของนกั การเมืองยคุ ไวมาร์เขา้ มามีส่วนนอ้ ยลงและกลายเป็นฝีมือของผสู้ ืบ ทอดทางเศรษฐกิจอยา่งน่าท่ึงอยา่งลุตวกิ เออร์ฮาร์ดและความช่วยเหลือของอเมริกนั มาร์แชลซ่ึงช่วย
ผลกั ดนั ประเทศเยอรมนั ใหม้ ุ่งสู่เสรีภาพและประชาธิปไตย และในแนวทางที่เอ้ือต่อการเป็นรัฐที่ถูกตอ้ งตาม รัฐธรรมนูญ มนั ไม่มีเหตุอะไรท่ีใหต้ อ้ งอบั อายในความเป็นจริงขอ้ น้ี: ในที่สุด, นบั ต้งั แต่ยคุ ของคาร์ล มากซ์ เป็นตน้ มาเราไดเ้รียนรู้วา่ ความเป็นจริงทางเศรษฐกิจน้นั ส่งอิทธิพลต่อการตดั สินใจทางการเมือง ขอ้ สรุป ดงั กล่าวน้นั อาจจะประกอบเป็นเพียงคร่ึงเดียวของขอ้ เทจ็ จริงเท่าน้นั ,แต่ก็ยงั มีขอ้ เท็จจริงปรากฏอยวู่ า่ ทุกๆ ระบอบประชาธิปไตยน้นั ต่างตกอยใู่ นอนั ตรายหากวา่ คณะผบู้ ริหารปกครองน้นั ไม่สามารถควบคุม อุตสาหกรรมและแรงงานให้อยใู่ นความสงบเรียบร้อยไดม้ ากพอ 
  ผลก็คือ, ขา้ พเจา้ ค่อนขา้ งผดิ หวงั กบั กรอบอิทธิพลของศาสนจกั ร, ไม่เพยี งแต่ในแง่ปกติเท่าน้นั , แต่ ยงั รวมถึงทางการเมืองและทางเศรษฐกิจดว้ ย ในช่วงระยะเวลากวา่ ยสี่ ิบหา้ ปี นบั ต้งั แต่ขา้ พเจา้ รับตาแหน่ง นายกรัฐมนตรีมา, ขา้ พเจา้ ก็ไดเ้ รียนรู้สิ่งใหม่ๆ จานวนมาก และไดอ้ ่านหนงั สือใหม่ๆ จานวนมาก ใน กระบวนการน้ี,ขา้พเจา้ไดเ้รียนรู้สิ่งใหม่ๆข้ึนเล็กนอ้ ยเกี่ยวกบั ศาสนาอ่ืนๆและอีกนิดหน่อยเก่ียวกบั หลกั ปรัชญาท่ีก่อนหนา้ น้ีขา้ พเจา้ ไม่เคยทาความคุน้ ชินดว้ ยมาก่อน การสงั่ สมประสบการณ์มากข้ึนเหล่าน้ียงิ่ ทา ใหค้ วามทนทานต่อศาสนาของขา้ พเจา้ ยงิ่ กลา้ แกร่งมากข้ึน; ในขณะเดียวกนั , มนั ก็ผลกั ดนั ใหข้ า้ พเจา้ ดารง ตนออกห่างไปกวา่ เดิมคริสตศ์ าสนา แต่กระน้นั , ขา้ พเจา้ ก็ยงั เรียกตวั เองวา่ คริสตศ์ าสนิกชน และยงั คงอยู่ ภายใตศ้ าสนจกั ร, เนื่องจากมนั เป็นเคร่ืองถ่วงความเส่ือมโทรงทางศีลธรรมและนาเสนอการสนบั สนุนใหก้ บั ผคู้นจานวนมาก 

III 

จนถึงปัจจุบนั น้ี, สิ่งท่ีสร้างความราคาญใหก้ บั ขา้ พเจา้ มากที่สุดเก่ียวกบั การอา้ งอิงถึงพระเจา้ ของชาวคริส เตียน – ท้งั ในหมู่ศาสนจกั รเองและในหม่นู กั การเมือง – ก็คือแนวโนม้ ท่ีจะจากดั ตดั ทอนสิ่งอ่ืนๆ ที่พวกเรา ไดเ้ผชิญพบมาในคริสตศ์าสนา–และในหลกัการศาสนาอื่นๆดว้ย,เช่นกนั “คุณมนัผิดแต่ผมมนัผรูู้้แจง้; ความเช่ืออนั มนั่ คงและจุดมุ่งหมายของผมน้นั ถูกตอ้ งตามศีลธรรม” มนั ไดก้ ลายเป็นสิ่งที่ชดั เจนต่อขา้ พเจา้ มาเนิ่นนานแลว้ วา่ ศาสนาและคตินิยมที่แตกต่างกนั ของเรา น้นั จะตอ้ งไม่ไดร้ ับอนุญาตใหห้ ยดุ ย้งั เราจากการ ทางานเพื่อผลประโยชนข์ องส่วนรวม; ในที่สุดแลว้ , คุณค่าทางศีลธรรมของพวกเราน้นั ก็ต่างคลา้ ยคลึงกนั อยา่ งใกลช้ ิดกบั คุณค่าทางศีลธรรมของผอู้ ่ืน มนั จึงเป็ นไปไดท้ ี่จะมีความสงบสนั ติระหวา่ งพวกเรา, แต่วา่ พวกเราน้นั จาเป็นที่จะตอ้ งฟ้ืนฟสู ันติภาพและ“ก่อต้งั ”มนั กลบั ข้ึนมาอีกคร้ัง,ดงั ท่ีคานตก์ ล่าว 
  มนั ไม่สอดคลอ้ งกบั จุดมุ่งหมายทางดา้ นสันติภาพ หากวา่ เหล่าผศู้ รัทธาและนกั บวชของศาสนาหน่ึง น้นั พยายามที่จะเปลี่ยนแปลงความศรัทธาในศาสนาของเหล่าผนู้ บั ถือของศาสนาอื่น และพยายามท่ีจะ เปลี่ยนศาสนาของพวกเขา ดว้ยเหตุน้ี,ทศันคติของขา้พเจา้ต่อแนวคิดพ้ืนฐานที่อยเู่บ้ืองหลงัภารกิจเพื่อ ความศรัทธาน้นั เป็นเป็นทศั นคติของความสงสัยอยา่ งลึกซ้ึง ความรู้เกี่ยวกบั ประวตั ิศาสตร์ของขา้ พเจา้ น้นั มี บทบาทอยา่ งมากในเร่ืองน้ี – ขา้ พเจา้ กาลงั อา้ งถึงขอ้ เท็จจริงที่วา่ , เป็นเวลานานหลายศตวรรษ, ท้งั ศาสนา
ค ร ิ ส ต แ์ ล ะ ศ า ส น า อ ิ ส ล า ม ต ่ า ง แ พ ร ่ ก ร ะ จ า ย อ อ ก ไ ป ด ว้ ย ค ม ด า บ , โ ด ย ก า ร เ ข า้ ย ดึ ค ร อ ง แ ล ะ ก า ร ป ร า บ ใ ห เ ้ ป ็ น ข า้ , แต่ไม่ใช่ดว้ ยการอุทิศตน, ทุ่มเท, ความเชื่อและความเขา้ ใจ นกั การเมืองของยคุ กลาง; อนั ไดแ้ ก่, เหล่าขนุ นางและอศั วนิ , องคก์ าหลิบและพระสันตะปาปา, ต้งั กฎเกณฑบ์ งั คบั ความคิดของเหล่าผปู้ ระกาศศาสนา และ เปลี่ยนใหพ้ วกเขากลายเป็นเคร่ืองมือเพ่ือแผข่ ยายอานาจ – และเหล่าผศู้ รัทธานบั ร้อยนบั พนั คนต่างเตม็ ใจที่ จะยอมใหต้ วั เองถูกใชใ้ นแนวทางดงั กล่าว 
  ยกตวั อยา่ งเช่น, ในสายตาของขา้ พเจา้ , สงครามครูเสดในนามของพระคริสต,์ ซ่ึงทหารถือไบเบิล้ เอาไวใ้ นมือซา้ ยและกุมดาบเอาไวใ้ นมือขวา,น้นั ท่ีจริงแลว้ เป็นสงครามแผข่ ยายอานาจ ในยคุ สมยั ใหม่, สเปน,โปรตุเกส,องักฤษ,ดชัตแ์ละฝรั่งเศสและสุดทา้ยแมแ้ต่เยอรมนัก็ไดใ้ชค้วามรุนแรงเพ่ือเขา้ยดึครอง อเมริกา, แอฟริกาและเอเชียส่วนใหญ่เอาไว้ ประเทศต่างดา้ วเหล่าน้ีอาจจะถูกทาใหต้ กเป็นอาณานิคม ดว้ ย ความเชื่อถึงความเหนือกวา่ ทางดา้ นศีลธรรมและศาสนา, แต่การก่อต้งั อาณาจกั รอาณานิคมน้นั มีความเกี่ยว โยงนอ้ ยมากกบั ศาสนาคริสต์ หากแต่วา่ , มนั เป็นเรื่องของอานาจและผลประโยชน์อยา่ งเห็นแก่ตวั ต่างหาก หรือลองพจิ ารณาเรกองกิสตาของคาบสมุทรอิเบอเรียน:มนั ไม่เพยี งเกี่ยวกบั ชยั ชนะของศาสนาคริสตเ์ท่าน้นั ,แต่,ที่ใจกลางของมนั น้นั ,เกี่ยวกบั อานาจของราชวงศค์ าธอลิก,ของกษตั ริยเ์ฟอร์ดินานและอิสซาเบลล่า เม่ือศาสนาฮินดูและศาสนาอิสลามต่อสู้กนั ในปัจจุบนั เพอื่ สิทธิในผนื แผน่ ดินประเทศอินเดีย,หรือเมื่อนิกาย ซุนหนิและนิกายชีอะห์ของมุสลิมต่อสู้กนั ในตะวนั ออกกลาง,คร้ังแลว้ คร้ังเล่าท่ีจุดสาคญั ของปัญหาน้นั คือ อานาจและการควบคุม – ศาสนาและบาทหลวงของศาสนาน้นั เพียงแต่ถูกใชเ้ พื่อวตั ถุประสงคด์ งั กล่าว เท่าน้นั ,เน่ืองเพราะพวกเขาสามารถส่งอิทธิพลกบั มวลชนได้ 
  ทุกวนั น้ี มนั เป็นความวติ กกงั วลอยา่ งใหญ่หลวงสาหรับขา้ พเจา้ ท่ีในตอนตน้ ของศตวรรษท่ียส่ี ิบเอด็ อนั ตรายที่แทจ้ ริงไดก้ ่อตวั ข้ึนมาจาก “การปะทะกนั ของอายธรรม” อนั เกิดข้ึนทวั่ โลก, ไม่วา่ จะโดยการ กระตุน้จงูใจทางศาสนาหรือการใชศ้าสนาบงัหนา้ ในบางส่วนของโลกยคุสมยัใหม่,แรงจูงใจเพื่ออานาจ, ภายใตก้ ารใชศ้ าสนาบงั หนา้ , ไดผ้ สมผสานกบั ความเกร้ียวกราดท่ีถูกตอ้ ง เกี่ยวกบั ความยากจน และความ อิจฉาในความรุ่งเรืองของผอู้ ื่น แรงกระตุน้ ทางการเผยแพร่ศาสนาน้นั ไดผ้ สมผสานกบั แรงจงู ใจส่วนเกิน เพ่ืออานาจ ในบริบทเช่นน้ี มนั เป็นการยากที่จะหาจุดสมดุล, พยายามสงวนรักษาเสียงแห่งเหตุผลใหย้ งั ไดร้ ับความสนใจ ท่ามกลางฝงู ชนผตู้ ื่นเตน้ และปลาบปล้ืมน้นั , การร้องเรียกใหฟ้ ังเหตุผลของปัจเจกบุคคล น้นั ยากจะเป็นท่ีไดย้ นิ ซ่ึงขอ้ น้ีถือเป็นความจริง เม่ือคตินิยมของชาติตะวนั ตกและหลกั คาสอนเก่ียวกบั ประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชน, ซ่ึงเป็นท่ีควรเคารพอยา่ งท่ีสุด, น้นั กลบั ถูกใชร้ ่วมกบั การบีบบงั คบั ดว้ ย
ก า ล งั ท า ง ท ห า ร แ ล ะ ค ว า ม ศ ร ั ท ธ า อ ย า่ ง แ ร ง ก ล า้ ใ น ว ฒั น ธ ร ร ม ซ ่ ึ ง ก ่ อ ต วั พ ฒั น า ข ้ ึ น ใ น ส ภ า พ แ ว ด ล อ้ ม ท ี ่ แ ต ก ต ่ า ง กนั ออกไปอยา่ งสิ้นเชิง 

IV. 

ต วั ข า้ พ เ จ า้ เ อ ง น ้ นั ไ ด ข้ อ้ ส ร ุ ป ท ี ่ ช ดั เ จ น จ า ก ป ร ะ ส บ ก า ร ณ ์ เ ห ล ่ า น ้ ี : อ ย า่ ไ ด เ ้ ช ่ ื อ ถ ื อ น กั ก า ร เ ม ื อ ง ห น า้ ไ ห น , ห วั ห น า้ คณะรัฐบาลหรือผนู้ ารัฐคนใด, ผซู้ ่ึงเปลี่ยนแปลงศาสนาของตนเองใหก้ ลายเป็นเครื่องมือในการแสวงหา อานาจ จงหลีกใหไ้ กลจากนกั การเมืองที่เอาเรื่องศาสนา, ซ่ึงมุ่งเนน้ กบั โลกในภายภาคหนา้ , มาปะปนกบั การเมืองของตนเองในโลกใบน้ี 
  ขอ้ ระมดั ระวงั ดงั กล่าวน้นั ประยกุ ตเ์ ขา้ กนั ไดเ้ สมอกนั กบั ท้งั การเมืองในประเทศและในต่างประเทศ มนั ประยกุ ตเ์ ขา้ กนั ไดเ้ สมอกนั กบั ท้งั พลเมืองของประเทศและกบั นกั การเมืองของประเทศ เราจะตอ้ ง เรียกร้องใหน้กัการเมืองใหค้วามเคารพและจะตอ้งยอมอดทนต่อผมู้ีศรัทธาจากศาสนาอ่ืนๆ ใครก็ตามท่ีไม่ มีความสามารถท่ีจะทาเช่นน้ี ในฐานะผนู้ าทางการเมือง น้นั จะตอ้ งไดร้ ับการพิจารณาวา่ เป็นความเส่ียงต่อ ความสงบสนัติ–ต่อท้งัความสงบสันติภายในประเทศของเราเองและความสงบสนัติกบัต่างประเทศ 
  ม นั เ ป ็ น โ ศ ก น า ฏ ก ร ร ม อ ย า่ ง ห น ่ ึ ง ท ่ ี , ใ น ท ุ ก ห ม ่ ู ท ุ ก ฝ ่ า ย , แ ร บ ไ บ , บ า ท ห ล ว ง แ ล ะ น กั บ ว ช , ม ู ล เ ล า ะ ห ์ และอยาตุลเลาะห์, น้นั ต่างไดป้ ิ ดกนั ความรู้ท้งั มวลเกี่ยวกบั ศาสนาอื่นๆ ไวจ้ ากพวกเรา หากแต่วา่ พวกเขา กลบั สัง่ สอนใหค้ ิดถึงศาสนาอ่ืนๆ อยา่ งรังเกียจ และแมแ้ ต่ดูถูกศาสนาอื่นๆ อยา่ งไรก็ตาม, ใครก็ตามท่ี ตอ้ งการสนั ติภาพระหวา่ งศาสนา น้นั ควรจะตอ้ งเผยแพร่หลกั ความอดทนและการเคารพในศาสนา ความ เคารพต่อผอู้ ื่นน้นั อยา่ งนอ้ ยตอ้ งอาศยั ความรู้ข้นั ต่าเกี่ยวกบั พวกเขา ขา้ พเจา้ เองก็เชื่อมานานแลว้ วา่ – นอกเหนือจากศาสนาของอบั ราฮมั ท้งั สามศาสนาแลว้ – ศาสนาฮินดู, ศาสนาพุทธและศาสนาชินโต น้นั ก็ ต่างตอ้ งการความเคารพและความอดทนเทียบเท่ากนั 
  และเน่ืองจากความเชื่อดงั กล่าว, ขา้ พเจา้ จึงยอมรับ คาประกาศชิคาโกใ้ นเรื่อง “การมุ่งหนา้ สู่หลกั จริยธรรมโลก”โดยท่ีประชุมสภาศาสนาโลก,โดยพจิ ารณาวา่ ไม่เพยี งแต่มนั จะเป็นสิ่งท่ีตอ้ งการเท่าน้นั แต่ ยงั เป็นสิ่งท่ีจาเป็นเร่งด่วนอีกดว้ ย อิงตามฐานะพ้ืนฐานเดียวกนั น้ี,ในวนั น้ีเม่ือสิบปีก่อนสภาอินเตอร์ แอกชนั่ เคาซิวของเหล่าอดีตผนู้ าประเทศและรัฐบาลไดส้ ่งร่างเอกสารใหก้ บั เลขาธิการใหญ่แห่ง สหประชาชาติในชื่อ“คาประกาศสากลต่อภาระความรับผดิ ชอบของมนุษย”์ ซ่ึงเราไดพ้ ฒั นาข้ึนตามการ ริเริ่มของนายทาเคโอะฟูกุดะจากประเทศญี่ปุ่น ร่างขอ้ ความของเรา,บรรจุไวด้ ว้ ยหลกั การพ้ืนฐานของ มนุษยชาติ ณจุดน้ี,ขา้พเจา้อยากจะขอขอบคุณศาสตราจารย์ฮานส์คืงสาหรับความสนบั สนุนของเขา พร้อมกนั น้นั , ขา้ พเจา้ อยากจะแสดงความระลึกถึงการสนบั สนุนที่กระทาโดยฟรานส์ คาร์ดินาล โคนิก แห่ง เวยี นนาผลู้ ่วงลบั 

  

V 

อยา่ งไรก็ดี, ขา้ พเจา้ ยงั ไดบ้ รรลุซ่ึงความเขา้ ใจวา่ , เมื่อสองพนั หา้ ร้อยปี ก่อน, ปฐมอาจารยข์ องมนุษยชาติ, อยา่ ง โซเครติส, อริสโตเติล้ , ขงจ้ือและเม่งจ้ือ, ต่างไม่มีความจาเป็นตอ้ งการศาสนาในการมีส่วนกบั ผลงาน ของพวกเขาแต่อยา่ งใด, แมว้ า่ พวกเขาจะใหก้ ารสรรเสริญศาสนาและถูกคาดหมายวา่ ใหอ้ า้ งถึงศาสนาใหม้ าก ข้ึนก็ตาม ทุกสิ่งทุกอยา่ งที่เราทราบเกี่ยวกบั พวกเขา บอกใหเ้ รารู้วา่ โซเครติสอิงหลกั ปรัชญาของเขา, และ ขงจ้ืออิงหลกั ธรรมจรรยาของเขา, บนการประยกุ ตใ์ ชเ้ พียงแต่หลกั เหตุผลเท่าน้นั ; ไม่มีคาสอนใดของพวกเขา เลยท่ีอิงศาสนาเป็นฐาน แต่กระน้นั ท้งั คู่ก็ต่างกลายเป็นผชู้ ้ีนา,แมแ้ ต่ในยคุ ปัจจุบนั ,ผคู้ นนบั ลา้ นๆคน หากปราศจากโซเครติสก็คงจะไม่มีพลาโต้–หรือบางทีก็อาจจะไม่มีอิมมานูเอลคานต์และไม่มีคาร์ลป็อป เปอร์ หากปราศจากขงจ้ือ และลทั ธิขงจ้ือ, มนั ก็ค่อนขา้ งยากที่จะจินตนาการถึงวฒั นธรรมจีนและถึง “อาณาจกั รแห่งเส้นไหม”,ซ่ึงช่วงชีวติ และความสาคญั แก่ชีวติ น้นั เป็นเอกลกั ษณ์อยา่ งยงิ่ ในประวตั ิศาสตร์ โลก, วา่ จะถือกาเนิดข้ึนมาได้ 
  ในขอ้ น้ี,ประสบการณ์อยา่ งหน่ึงสาคญั อยา่ งยงิ่ สาหรับขา้ พเจา้ :มนั ค่อนขา้ งชดั เจนวา่ ,มนั เป็นไปได้ อยา่ งที่สุดท่ีจะก่อใหเ้ กิดความเขา้ ใจอยา่ งลึกซ้ึงอนั โดดเด่น, ผลสัมฤทธ์ิทางวทิ ยาศาสตร์ และดงั น้นั จึงรวมถึง คาสัง่ สอนทางจริยธรรมและทางการเมือง แต่ใหผ้ ใู้ หก้ าเนิดสิ่งเหล่าน้ีไม่ไดพ้ ิจารณาตนเองวา่ ถูกผกู พนั เอาไว้ ในพระเจา้ , ในศาสดาพยากรณ์, ต่อพระคมั ภีร์ศกั ด์ิสิทธ์ิหรือต่อศาสนาหน่ึงศาสนาใดๆ, แต่รู้สึกวา่ ถูกผกู พนั ไวดว้ ยเหตุผลของตนเองเท่าน้นั ซ่ึงนี่ประยกุ ตเ์ ขา้ กนั ไดเ้ ช่นกนั กบั การบรรลุผลสัมฤทธ์ิทางเศรษฐศาสตร์ สงั คมและทางการเมือง อยา่ งไรก็ตาม, มนั ทาใหแ้ นวคิดการรู้แจง้ ในอเมริกาและยโุ รปตอ้ งกระเสือกกระสน และฟาดฟันกนั นานหลายศตวรรษ ก่อนที่จะเป็ นไปไดท้ ี่สมั ผสั ประสบการณ์ดงั วา่ น้ีจะเจาะทะลุเขา้ มาสู่ส่วน น้ีในโลกได้ ในท่ีน้ีคาวา่ “เจาะทะลุ”น้นั คือในแง่ของวทิ ยาศาสตร์,เทคโนโลยแี ละอุตสาหกรรม 
  เม่ือคานึงถึงแง่ทางการเมือง, ในอีกทางหน่ึง, คาวา่ “เจาะทะลุ” น้นั โชคไม่ดีที่ประยกุ ตเ์ ขา้ กบั การรู้ แจง้ ในระดบั ท่ีจากดั อยา่ งยงิ่ ไม่วา่ มนั จะเป็นตวั อยา่ งของกษตั ริยว์ ลิ เฮลม์ ที่สองที่มองตวั เองวา่ เป็น พระราชา“ดว้ ยพระคุณแห่งพระเจา้ ”,ไม่วา่ จะเป็นประธานาธิบดีของอเมริกาท่ีกล่าวถึงพระเจา้ หรือไม่วา่ จะ เป็นนกั การเมืองในปัจจุบนั ท่ีกล่าวถึงคุณค่าของชาวคริสเตียนกบั การเล่นการเมืองของพวกเขา: พวกเขาต่าง มองตวั เองวา่ ถูกผกั พนั ในทางศาสนาในฐานะชาวคริสเตียน บางคนรู้สึกอยา่ งชดั เจนเลยวา่ พวกเขาน้นั มี ตาแหน่งฐานะความรับผดิ ชอบทางศาสนาคริสต;์ ในขณะท่ีบางคนพจิ ารณาความรับผิดชอบดงั กล่าวอยา่ ง กวา้งๆ–อยา่งที่ชาวเยอรมนัส่วนใหญ่คงจะพจิารณากนัในทุกวนัน้ีอยา่งไรแลว้,ชาวเยอรมนัจานวนมากก็ แตกแยกออกจากคริสตศ์ าสนา, หลายคนเลิกไปโบสถ,์ บางคนเลิกนบั ถือในพระเจา้ , แต่กระน้นั พวกเขาก็ยงั เป็นคนดีและเพ่ือนร่วมบา้ นที่ดี 

VI 

วนั น้ี,ชาวเยอรมนั ส่วนใหญ่ต่างร่วมกนั แบ่งปันความเชื่อทางการเมือง,อนั เป็นรากฐานที่สาคญั ร่วมกนั เหนือสิ่งอ่ืนใด, ขา้ พเจา้ หมายความวา่ พวกเขาน้นั ต่างถูกผกู พนั ในการที่จะไม่สร้างความแปลกแยกต่อสิทธิ มนุษยชนและหลกั การแห่งประชาธิปไตย การอุทิศตนภายในของพวกเขาน้นั เป็นอิสระอยา่ งชดั เจนจาก ความเช่ือหรือการไร้ความเช่ือของพวกเขา, และท้งั ยงั เป็นอิสระจากขอ้ เทจ็ จริงท่ีวา่ หลกั การท้งั สองขอ้ น้นั หา ไดถ้ ูกรวมเอาไวใ้ นคริสตจกั รต่างๆ ของศาสนาคริสตไ์ ม่ 
  ไม่เพียงแต่ในศาสนาคริสตเ์ท่าน้นั,แต่ยงัรวมถึงศาสนาและพระคมัภีร์ของศาสนาอื่นๆในโลกดว้ย, ที่ต่างไดก้ าหนดกฎหมายและหนา้ ที่ใหก้ บั ผศู้ รัทธา, ในขณะที่สิทธิของปัจเจกบุคคลน้นั กลบั ยากที่จะคน้ พบ ไดใ้ นพระธรรมคมั ภีร์ ในอีกทางหน่ึง, ในช่วงยส่ี ิบมาตราแรก, กฎพ้นื ฐานน้นั ระบุถึงสิทธิตามรัฐธรรมนูญ ของปัจเจกบุคคลแต่ละคน, ในขณะที่พนั ธะความรับผดิ ชอบและหนา้ ที่น้นั แทบจะไม่ไดร้ ับการระบุเอาไว้ รายการสิทธิพลเมืองของเราน้นั คือการตอบสนองที่ดีต่อการกกดขี่อิสระเสรีภาพอยา่ งที่สุดของปัจเจกบุคคล ภายใตก้ ารปกครองของพรรคนาซี มนั ไม่ไดถ้ ูกสร้างข้ึนบนหลกั คาสอนของศาสนาคริสตห์ รือหลกั คาสอน ของศาสนาอื่นๆ, หากแต่วา่ ถูกสร้างข้ึนท้งั หมดจากคุณค่าพ้นื ฐานที่ไดถ้ ูกอธิบายเอาไวอ้ ยา่ งละเอียดและ ชดัเจนในรัฐธรรมนูญของประเทศเรา:“ศกัด์ิศรีความเป็นมนุษยอ์นัไม่อาจละเมิดได”้ 
  ในอึดใจเดียวกนั น้นั ,ในมาตราที่1มาตราเดียวกนั น้นั ,สภานิติบญั ญตั ิ,ฝ่ายบริหารและตุลาการน้นั ต่างถูกผกู พนั โดยสิทธิข้นั พ้นื ฐานอนั มีฐานะเป็นกฎหมายที่ประยกุ ตใ์ ชไ้ ดโ้ ดยตรง;ซ่ึงนี่หมายความวา่
นกั การเมืองทุกคนต่างถูกผกู พนั โดยกฎหมายดงั กล่าวดว้ ย, ไม่วา่ พวกเขาจะเป็นผรู้ ่างกฎหมาย, เจา้ หนา้ ที่ของ รัฐหรือฝ่ายบริหาร;ไม่วา่จะอยใู่นรัฐบาลแห่งสหพนัธรัฐ,อยใู่นลนัเดอร์หรือในเทศบาลในขณะเดียวกนั, นกั การเมืองก็มีขอบเขตท่ีกวา้ งสาหรับการดาเนินการ, เน่ืองจากกฎหมายพ้นื ฐานน้นั เอต่อการเมืองที่ดีหรือ การเมืองที่ประสบความสาเร็จเช่นเดียวกบั ท่ีมนั เอ้ืออานาจต่อการเมืองท่ีย่าแยห่ รือไม่ประสบความสาเร็จ ดว้ ยเหตุดงั กล่าว, เราจึงไม่เพียงแต่ตอ้ งการการยอมนอ้ มปฏิบตั ิตามของผสู้ ร้างกฎหมายและพรรครัฐบาลใน การปฏิบตั ิตามรัฐธรรมนูญเท่าน้นั , หากแต่วา่ เรายงั ตอ้ งการ, ในขอ้ ที่สอง, การกากบั ดูแลพวกเขาโดยศาล รัฐธรรมนูญ,และอีกท้งั ,ในขอ้ ท่ีสามอนั เป็นขอ้ ท่ีสาคญั ที่สุด,การกากบั ดูแลการเมืองโดยผมู้ ีสิทธ์ิออกเสียง และมติมหาชน 
  แน่นอนวา่ , นกั การเมืองน้นั ต่างพา่ ยแพต้ ่อความผดิ พลาด; แน่นอนวา่ นกั การเมืองตอ้ งไดท้ าในสิ่งท่ี ผดิ พลาด จะอยา่ งไรก็ดี, พวกเขาต่างตกอยภู่ ายใตจ้ ุดอ่อนของมนุษยอ์ ยา่ งเดียวกนั กบั พลเมืองคนอื่นคนใด, จุดอ่อนเดียวกนั กบั มติมหาชน บางคร้ังบางคราว, นกั การเมืองจะถูกบงั คบั ใหด้ าเนินการตดั สินใจโดย ฉบัพลนั;อยา่งไรก็ดี,โดยมากแลว้พวกเขาจะมีเวลามากพอและโอกาสที่เพียงพอในการรับคาแนะนาจาก หลายๆ แหล่งๆ, เพื่อชงั่ น้าหนกั ตวั เลือกที่มี และผลลพั ธ์อนั พึงมองเห็นไดก้ ่อนที่พวกเขาจะดาเนินการ
ตดั สินใจ ยงิ่ นกั การเมืองอนุญาตใหต้ นเองน้นั ถูกชกั นาโดยทฤษฎีหรือคตินิยมท่ีตายตวั มากเท่าไหร่, โดย ความสนใจในอานาจของพรรคของตนมากเท่าไหร่, เขาก็จะยงิ่ ชงั่ น้าหนกั ปัจจยั ต่างๆ ท่ีเห็นไดอ้ ยา่ งชดั เจน และผลลพั ธ์ท้งั หลายของการตดั สินใจของเขาในแต่ละกรณีนอ้ ยลงไปตามเท่าน้นั ; เขาก็จะยงิ่ มองไม่เห็น
อนั ตรายของความผดิ พลาด, ของความพล้งั ผดิ และความลม้ เหลวนอ้ ยลงไปเท่าน้นั ความเส่ียงขอ้ น้ีจะยงิ่ สูง เป็นพิเศษ เม่ือการตดั สินใจน้นั จะตอ้ งกระทาในทนั ที ในแต่ละกรณีน้นั เขาต่างตอ้ งรับผดิ ชอบต่อผลลพั ธ์ – และบ่อยคร้ังท่ีความรับผดิ ชอบดงั กล่าวสามารถกลายเป็นภาระหนกั หนาอยา่ งแทจ้ ริงได้ ในหลายๆ กรณี นกั การเมืองกลบั ไม่เสาะหาความช่วยเหลือในการดาเนินการตดั สินใจในสถาบนั , ในศาสนา, ในปรัชญาหรือ ในทฤษฎีใดๆ, หากแต่กลบั อิงอาศยั หลกั การเหตุผลและดุลยพินิจของตนเองแต่เพียงลาพงั 
  นี่คือสาเหตุวา่ ทาไมแมก็ ซ์ เวเบอร์จึงค่อนขา้ งเปิ ดกวา้ งอยา่ งมาก เมื่อเขา้ พดู ในสุนทรพจนอ์ นั ยงั คง หาอ่านไดจ้ากปีพ.ศ.2462ในเรื่อง“การเมืองเรื่องพกัผอ่น”จากหวัขอ้“สานึกในปฏิภาค”ของนกัการเมือง เขากล่าวเสริมวา่ นกั การเมือง จะตอ้ ง “พจิ ารณาผลลพั ธ์ในการกระทาของตนเอง” ที่จริงแลว้ , ขา้ พเจา้ เช่ือวา่ ไ ม ่ เ พ ยี ง แ ต ่ เ ฉ พ า ะ ผ ล ล พั ธ ์ โ ด ย ท วั ่ ไ ป เ ท ่ า น ้ นั , แ ต ่ ย งั ร ว ม ถ ึ ง ผ ล ข า้ ง เ ค ี ย ง ท ้ งั ท ี ่ ไ ม ่ ไ ด ต้ ้ งั ใ จ ห ร ื อ ท น ย อ ม ใ ห เ้ ก ิ ด ข ้ ึ น น้นั จะตอ้ งไดร้ ับการพิจารณาดว้ ย; จุดมุ่งหมายของการกระทาของเขาถูกตอ้ งตามหลกั จริยธรรม, และ แนวทางและวธิ ีของเขาจะตอ้ งถูกตอ้ งตามหลกั จริยธรรมอยา่ งเทียบเทียมกนั ซ่ึงอีกคร้ังที่ “สานึกใน ปฏิภาค”น้นั จะตอ้ งเพยี งพอต่อการรองรับการดาเนินการตดั สินใจที่เกิดข้ึนโดยฉบั พลนั ทนั ใดที่จาเป็นและ ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ แต่กระน้นั หากวา่ มีเวลามากพอท่ีจะชงั่ น้าหนกั สิงต่างๆ, มนั ก็จะตอ้ งมีการวเิ คราะห์ อยา่ งละเอียดและสุขมุ รอบคอบ หลกั การดงั กล่าวน้ีไม่เพียงประยกุ ตไ์ ดก้ บั การดาเนินการตดั สินใจท่ีกระทา ในกรณีที่รุนแรง, กะทนั หนั อยา่ งเดียว, แต่ยงั รวมถึงการตดั สินใจตามปกติในการออกกฎหมายในแต่ละวนั , อยา่ งเช่น นโยบายภาษีหรือแรงงาน; มนั ประยกุ ตเ์ ขา้ กบั การตดั สินใจท้งั หลาย อยา่ ง สถานีไฟฟ้ าแห่งใหม่ หรือทางด่วนแห่งใหม่ มนั ประยกุ ตเ์ ขา้ กบั ทุกเร่ืองอยา่ งไร้ขีดจากดั 
  หรือกล่าวอีกอยา่ งหน่ึง: นกั การเมืองน้นั ไม่สามารถสนบั สนุนการกระทาและผลลพั ธ์ของการ กระทาเหล่าน้นั ดว้ยความคิดของตนเองได้นอกเสียจากวา่พวกเขาจะไดใ้ชเ้หตุผลในเรื่องดงักล่าวแลว้ ความต้งั ใจท่ีดีหรือความเช่ือที่มีเกียรติแต่เพียงลาพงั น้นั ยงั ไม่อาจปลดเปล้ืองภาระพนั ธะความรับผดิ ชอบ ดงั กล่าวดว้ ย ดว้ ยเหตุน้ีขา้ พเจา้ จึงมองคาพดู ของแมก็ ซ์ เวเบอร์ ถึงความจาเป็นของจริยธรรมในดา้ นความ รับผดิ ชอบ, อนั ตรงกนั ขา้ มกบั จริยธรรมของผลลพั ธ์, วา่ เป็นสิ่งที่ถูกตอ้ งเสมอ 
  อยา่ งไรก็ตาม, ในขณะเดียวกนั เราต่างรู้วา่ ผคู้ นจานวนมาก ซ่ึงเขา้ ร่วมในวงการเมืองน้นั เกิดจากการ จงู ใจดว้ ยความเชื่อของพวกเขา, ไม่ใช่ดว้ ยหลกั เหตุผล อยา่ งเท่าเทียมกนั , เราจะตอ้ งยอมรับวา่ การตดั สินใจ บางอยา่ ง, ท้งั ในเรื่องภายในประเทศและต่างประเทศ, น้นั เกิดข้ึนจากความเชื่อของผคู้ น และไม่ใช่เกิดจาก การพจิ ารณาดว้ ยเหตุผลอยา่ งรอบคอบ และหวงั วา่ เราจะไม่มีภาพลวงตาเกี่ยวกบั ขอ้ เท็จจริงท่ีวา่ ภาคส่วน จานวนมากของผมู้ ีสิทธิออกเสียงน้นั โดยมากแลว้ อิงทางเลือกการตดั สินลงคะแนนเสียงใหใ้ คร วา่ ข้ึนอยกู่ บั นโยบายตามความเช่ือของพวกเขา–และก็ผสมกบั ตามอารมณ์ในขณะน้นั 
  แต่กระน้นั , ขา้ พเจา้ ไดอ้ ธิบายไวแ้ ลว้ ซ่ึงความสาคญั มลู ฐานขององคป์ ระกอบของการดาเนินการ ตดัสินใจทางการเมืองท้งัสองประการ–อนัไดแ้ก่เหตุผลและความคิด–เอาไวใ้นการบรรยายและงานเขียน มากมายหลายชิ้นตลอดช่วงระยะเวลานานหลายทศวรรษ 

VII 

อยา่ งไรก็ตาม, ขา้ พเจา้ จะตอ้ งเพิม่ เติมบางขอ้ บางประการ: แมว้ า่ ขอ้ สรุปดงั กล่าวจะดูหรือฟังแลว้ เรียบง่าย และไม่คลุมเครือมากแค่ไหน,มนั ก็หาไดเ้รียบง่ายแต่อยา่ งใดในความเป็นจริงตามระบอบประชาธิปไตย ใน รัฐบาลในระบอบประชาธิปไตยน้นั ,ตามปกติแลว้ จะถือเป็นขอ้ ยกเวน้ หากวา่ คนๆเดียวจะเป็นผดู้ าเนินการ ตดั สินใจทางการเมือง แต่ในกรณีส่วนมากแลว้ , มนั ไม่ใช่ปัจเจกบุคคลที่ดาเนินการตดั สินใจ, แต่เป็นเสียง ส่วนใหญ่ของประชาชน ยกตวั อยา่ งเช่น,ขอ้ น้ีก็เป็นจริงเช่นกนั สาหรับการออกกฎหมายท้งั หลาย,โดยไม่มี ขอ้ ยกเวน้ 
  ในการที่จะบรรลุซ่ึงเสียงส่วนใหญ่ของสภานิติบญั ญตั ิในรัฐสภาพน้นั , คนจานวนหลายร้อยคน จะตอ้ งเห็นพอ้ งตอ้ งกนั ในขอ้ ความชุดหน่ึง ในขณะเดียวกนั ,ประเด็นอนั แทบจะไม่มีความสาคญั น้นั สามารถกลายเป็นเรื่องอนั แสนจะซบั ซอ้ นหรือยากที่จะจดั การได้ ในกรณีเช่นน้ี, มนั จะเป็นการง่ายกวา่ ที่จะ อิงอยกู่ บั ผเู้ช่ียวชาญท่ีเป็นท่ีรู้จกั หรือผนู้ าที่เป็นที่รู้จกั ในพรรคของตนเองในรัฐสภาพ,แต่มนั ก็มีกรณีอยหู่ ลาย กรณี, และมีเรื่องท่ีสาคญั อยหู่ ลายเรื่อง, ที่สมาชิกจานวนหน่ึงของรัฐสภาน้นั เริ่มตน้ ข้ึนดว้ ยขอ้ คิดเห็นท่ี แตกต่างกนั,มีเหตุมีผลฟังข้ึน,ในประเด็นหน่ึงประเด็นใดหรือในหลายๆประเด็น ในการที่จะใหพ้วกเขา เห็นพอ้ งไดน้ ้นั , เราจะตอ้ งให้ความสะดวกกบั พวกเขา 
  หรือกล่าวอีกอยา่ งหน่ึง: การออกกฎหมายและการดาเนินการตดั สินใจโดยเสียงส่วนใหญ่ของรัฐ สภาพน้นั หมายความวา่ บุคคลเหล่าน้ีทุกคนจะตอ้ งมีความสามารถและความเตม็ ใจท่ีจะประนีประนอม! หากปราศจากการประนีประนอม,ก็จะไม่มีวนั บรรลุมติเอกฉนั ทจ์ ากเสียงส่วนใหญ่ได้ ในความเป็นจริง ตามหลกั การแลว้ , ไม่วา่ ใครก็ไม่อาจ หรือไม่ตอ้ งการที่จะประนีประนอมน้นั ถือเป็นผทู้ ่ีไร้ประโยชน์สาหรับ การออกกฎหมายตามระบอบประชาธิปไตย ตอ้ งยอมรับวา่ , การประนีประนอมน้นั มกั จะเกิดข้ึนร่วมกบั การสูญเสียความเขม้ งวดและการคงอยกู่ บั ร่องกบั รอยในการดาเนินการทางการเมือง,แต่สมาชิกรัฐสภาใน ระบอบประชาธิปไตยน้นั จะตอ้ งเตม็ ใจท่ีจะยอมรับความสูญเสียประเภทน้ีใหไ้ ด้ 

VIII 

การประนีประนอมน้นั ก็เช่นกนั ท่ีมีความจาเป็นในแนวนโยบายต่างประเทศ เพ่ือที่จะรักษาสันติภาพระหวา่ ง ประเทศเอาไว้หลกัการของประเทศตามหลกัซาโครอิโกอิสโม,ดงัเช่นท่ีกาลงับ่มเพาะกนัอยใู่นขณะน้ีใน รัฐบาลของประเทศสหรัฐอเมริกา, น้นั ไม่สามารถทางานอยา่ งสงบสันติไดใ้ นระยะยาว 
  มนั เป็นความจริงที่เป็นเวลานานนบั พนั ปี – จากยคุ ของพระเจา้ อเล็กซานเดอร์หรือซีซาร์, จากยคุ ของ เจงกีสข่าน,พิซาร์โร่หรือนาโปเลียน,มาจนถึงยคุ ของฮิตเลอร์และสตาลิน–แนวคิดเรื่องสันติภาพน้นั แทบ จะไร้บทบาทในการดาเนินนโยบายการต่างประเทศ มนั แทบจะไม่มีบทบาทพอๆ กนั หลกั จริยธรรมตาม ทฤษฎีของรัฐบาล หรือต่อการบูรณาการเอาหลกั ปรัชญาเขา้ มาร่วมในการเมือง ในทางตรงกนั ขา้ ม, เป็น เวลานานนบั พนั ปี,แมแ้ ต่ในช่วงยคุ สมยั ของมาคิอาเวลลีหรือเคลาซ์สวติ ช์,สงครามน้นั ถูกเป็นองคป์ ระกอบ หน่ึงของนโยบายเสมอมา 
  จนกระทงั่ ถึงยคุ การรู้แจง้ ในยุโรปนนั่ แหละ ที่นกั เขียนจานวนหน่ึง – อยา่ งเช่น นกั เขียนชาวดชั ต์ อยา่ ง ฮิวโก้ กรอเทียส, หรือนกั เขียนชาวเยอรมนั อยา่ ง อิมมานูเอล คานต์ – ซ่ึงยกระดบั สนั ติภาพใหม้ ีศกั ด์ิ ฐานะเป็นอุดมคติทางการเมืองอนั พงึ ประสงค์ แต่กระน้นั ตลอดช่วงศตวรรษท่ีสิบเกา้ , สาหรับประเทศส่วน ใหญ่ในยโุ รปแลว้ , สงครามยงั คงส่วนหน่ึงของการเมืองที่ดาเนินต่อมาดว้ ยแนวทางต่างๆ – และดาเนิน ต่อเนื่องไปจนถึงช่วงศตวรรษที่ยส่ี ิบ ผคู้ นต่างลงความเห็นกนั มานานแลว้ วา่ สงครามน้นั คือความชวั่ ร้าย ที่สุดของมนุษยชาติ,อนัพงึหลีกเล่ียง;แต่ก็จนกระทงั่เกิดสงครามโลกข้ึนมาสองคร้ังแลว้นนั่แหละที่มุมมอง ดงั กล่าวจึงไดถ้ ูกส่งต่อไปยงั ผนู้ าทางการเมืองของฝั่งตะวนั ตกและฝั่งตะวนั ออก ซ่ึงขอ้ น้ีจะเห็นไดจ้ ากความ พยายามในการสร้างองคก์ รสันนิบาตชาติ ซ่ึงภายหลงั กลายมาเป็ นการก่อต้งั องคก์ ารสหประชาชาติ, อนั ดารง อยจู่ นถึงปัจจุบนั น้ี; ท้งั มนั ยงั จะเห็นไดจ้ ากสนธิสัญญาจากดั การสงั่ สมอาวธุ ที่มุ่งหมายไปท่ีการสร้างสมดุล ระหวา่ งประเทศสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวยี ต,และรวมถึงการก่อต้งั การรวมตวั เป็นสหภาพยโุ รป
นบั ต้งั แต่ช่วงยคุ ปี 1950 และจากนโยบาย ออสโพลิติก ของเยอรมนั นบั จากช่วงเริ่มตน้ ในยคุ ปี 1970 
  ในโอกาสน้ี,แนวนโยบายออสโพลิติกของบอนน์ท่ีมุ่งหมายกบัทางมอสโคว,วอร์ซอวแ์ละปราก น้นั จึงเป็นตวั อยา่ งที่โดดเด่นขององคป์ ระกอบที่สาคญั ของนโยบายสนั ติภาพใดๆ:รัฐบุรุษผตู้ อ้ งการที่จะ ดาเนินการเพื่อผลประโยชน์ทางสันติภาพ น้นั จะตอ้ งเขา้ เจรจากบั รัฐบุรุษของอีกฝั่งหน่ึง (หรือก็คือ, ผทู้ ่ี อาจจะกลายเป็นศตั รูได!้ ) และจะตอ้ งรับฟังเขาดว้ ย! พดู คุยกนั , รับฟังกนั , และถา้ เป็นไปได,้ ประนีประนอมซ่ึงกนั และกนั อีกหน่ึงตวั อยา่ งน้นั คือ กรรมสารสุดทา้ ยของการประชุมเรื่องความมนั่ คงและ ความร่วมมือกนั ในยโุ รป(ปฏิญญาเฮลซิงกิ)ในปี พ.ศ.2518,ซ่ึงเป็นการประนีประนอมกนั เพ่ือผลประโยชน์ ทางดา้นสันติภาพสหภาพโซเวยีตน้นัไดร้ับการลงนามจากรัฐบุรุษของชาติตะวนัตกภายใตค้าปฏิญญาของ การที่จะไม่ละเมิดชายแดนดา้ นตะวนั ออกของยโุ รป, และชาติตะวนั ตกก็ไดร้ ับการลงนามของผนู้ าประเทศ คอมมิวนิสตใ์ นเร่ืองสิทธิมนุษยชน (ซ่ึงในภายหลงั ไดก้ ลายมาเป็นความร่วมมือ บาสเก็ต ทรี ออฟ ดิ แอคค อร์ดอนั โด่งดงั ) การล่มสลายของสหภาพโซเวยี ตในช่วงหน่ึงทศวรรษคร่ึงหลงั จากน้นั น้นั ไม่ไดเ้ป็นผลมา จากแรงกดดนัทางการทหารจากภายนอก–ขอบคุณพระเจา้!–หากวา่แต่วา่เป็นการระเบิดของแรงกระทา ภายใน ของระบบซ่ึงขยายอานาจของตวั เองมากเกินขอบเขต 
  ตวั อยา่ งเชิงลบท่ีตรงกนั ขา้ มกนั คือสงคราม และการก่อความรุนแรงที่ดาเนินต่อเนื่องเป็นเวลาหลาย ทศวรรษ ระหวา่ งประเทศอิสราเอล และปาเลสไตนแ์ ละชาติอาหรับเพ่ือนบา้ น หากวา่ ไม่มีฝั่งใดจะยอม เจรจากบั อีกฝั่งหน่ึง, การประนีประนอมและสันติภาพน้นั ยงั คงเป็นความหวงั ลมๆ แลง้ ๆ ต่อไป 
นบั ต้งั แต่ปี พ.ศ.2488เป็นตน้ มา,กฎหมายระหวา่ งประเทศ,ในรูปของกฎบตั รสหประชาชาติ,ไดห้ วงหา้ ม การเขา้ แทรกแซงจากภายนอกในกิจการของประเทศ โดยใชก้ าลงั ; เวน้ ก็แต่เมื่อคณะกรรมาธิการความมนั่ คง ไดต้ ดั สินใจท่ีจะยกเวน้ กฎพ้ืนฐานดงั กล่าวเท่าน้นั มนั ปรากฏเป็นเรื่องสาคญั เร่งด่วนสาหรับขา้ พเจา้ ในวนั น้ี ที่จะตอ้ งย้าเตือนเหล่านนกั การเมืองถึงกฎเกณฑพ์ ้นื ฐานดงั กล่าว ยกตวั อยา่ งเช่น, การเขา้ แทรกแซงทาง การทหารในประเทศอิรัก,ซ่ึงท่ีแยไ่ ปกวา่ น้นั คือมนั เป็นการเขา้ แทรกแซงที่อิงจากสาเหตุที่ไม่เป็นความจริง, น้นัคือเป็นการละเมิดหลกัการการไม่เขา้แทรกแซงอยา่งชดัเจน,อนัเป็นการละเมิดกฎบตัรสหประชาชาติ อยา่ งชดั แจง้ นกั การเมืองของหลายๆ ประเทศต่างตอ้ งร่วมกนั รับการตาหนิสาหรับการละเมิดดงั กล่าว
อยา่ งเท่าเทียมกนั , นกั การเมืองของหลายๆ ประเทศ (รวมถึงของเยอรมนั ) น้นั จะตอ้ งร่วมกนั แบ่งปันความ รับผดิชอบสาหรับการเขา้แทรกแซงอนัขดัแยง้กบักฎหมายสากลในดา้นมนุษยธรรม ยกตวัอยา่งเช่น,เป็น เวลากวา่ ทศวรรษมาแลว้ , ที่ความขดั แยง้ อยา่ งรุนแรงในผลประโยชน์ในคาบสมุทรบลั คาน ไดแ้ อบซ่อนอยู่ เบ้ืองหลงั ขอ้ อา้ งดา้ นความช่วยเหลือทางมนุษยธรรมจากฝั่งของชาติตะวนั ตก (อนั รวมถึงการโจมตีดว้ ยการ ทิง้ระเบิดท่ีเบลเกรดดว้ย) 

IX 

อยา่ งไรก็ตาม, ขา้ พเจา้ อยากท่ีตดั บทจากการออกนอกเรื่องไปพดู เกี่ยวกบั นโยบายต่างประเทศน้ี และกลบั เขา้ มาสู่การบรรยายถึงการยอมประนีประนอมของรัฐสภาพ สื่อมวลชน,ซ่ึงในสังคมอนั เปิดกวา้งของเราน้นั , มีส่วนอยา่ งมากในการจดั รูปร่างมติมหาชน, บางคร้ังก็พดู ถึงการประนีประนอมของนกั การเมืองวา่ เป็น “การ ยน่ืหมูยนื่แมว”หรือการรอมชอม,บางคร้ังพวกเขาก็กราดเกร้ียวจากระเบียบวนิยัที่เหมือนจะบกพร่อง ศีลธรรมของพรรคการเมือง ถึงแมว้ า่ , ในอีกทางดา้ นหน่ึง, มนั จะเป็นการดีและมีประโยชน์หากวา่ ส่ือจะทา หนา้ท่ีวจิารณ์ตรวจสอบกระบวนการก่อขอ้คิดเห็น,ในขณะเดียวกนัทฤษฎีเรื่องความจาเป็นของการ ประนีประนอมในทางประชาธิปไตยน้นั ก็ยงั คงเป็นความจริง ในท่ีสุดแลว้ ,สมาชิกสภานิติบญั ญตั ิซ่ึงต่าง ตะแบงไม่ยอมถอยใหก้ นั ต่อขอ้ คิดเห็นของตนเองก็รังแต่จะพาประเทศเขา้ สู่กลียคุ คลา้ ยคลึงกนั , รัฐบาลจะ ไม่สามารถปกครองไดห้ ากวา่ สมาชิกพรรคแต่ละคนต่างตะแบงไม่ยอมถอยต่อขอ้ วจิ ารณญาณของตวั เอง รัฐมนตรีทุกคนของทุกรัฐบาลและสมาชิกรัฐสภาทุกคนต่างทราบถึงสิ่งน้ี นกั การเมืองในระบอบ ประชาธิปไตยทุกคนต่างรู้วา่ พวกเขาตอ้ งยอมประนีประนอม หากปราศจากหลกั การของการ ประนีประนอมแลว้ , มนั ก็จะไม่มีหลกั การของประชาธิปไตยข้ึนมาได้ 
  อยา่ งไรก็ตาม,ในความเป็นจริงแลว้ ,มนั ก็มีการประนีประนอมในทางท่ีเลวอยเู่ช่นกนั –ยกตวั อยา่ ง เช่น การประนีประนอมที่ส่งผลลพั ธ์ต่อกลุ่มบุคคลที่สามหรือส่งผลลพั ธ์ต่อคนรุ่นต่อไป อีกท้งั มนั ยงั มีการ ป ร ะ น ี ป ร ะ น อ ม ท ี ่ ไ ม ่ เ พ ยี ง พ อ , ซ ่ ึ ง ไ ม ่ ไ ด ช้ ่ ว ย แ ก ป้ ั ญ ห า ป ั จ จ ุ บ นั ไ ด เ ้ ล ย , ห า ก แ ต ่ ใ ห ค้ ว า ม ร ู ้ ส ึ ก ว า่ พ ว ก เ ข า ส า ม า ร ถ แกป้ ัญหาดงั กล่าวไดแ้ ลว้ เช่นน้นั แลว้ , ในแนวทางน้ี ความจาเป็นของขอ้ ดีในการประนีประนอมยอ่ มตอ้ ง เผชิญกบั ความเช้ือเชิญของการฉวยโอกาส การเช้ือเชิญของการประประนอมโดยนกั ฉกฉวยโอกาสท่ีมีกบั มติมหาชน, หรือองคป์ ระกอบของมติมหาชน, น้นั เกิดข้ึนซ้าแลว้ ซ้าเล่าในทุกๆ วนั ! ดว้ ยเหตุน้ี, นกั การเมือง ผทู้ ี่เตม็ ใจที่จะประนีประนอมจะตอ้ งอิงอยกู่ บั ความคิดส่วนตวั ของตนเอง 
  และมนั มีการประนีประนอมท่ีนกั การเมืองไม่ควรจะยอมตาม, เนื่องจากมนั ตรงกนั ขา้ มกบั ความคิด ของเขา ในกรณีเช่นน้ี, ทางเลือกเดียวที่เหลือใหเ้ ขาเลือกน้นั คือความขดั แยง้ กบั ประชาชน; ในบางกรณี หนทางที่เหลืออยนู่ ้นั คือการลาออกจากตาแหน่งหรือการเสียตาแหน่งเท่าน้นั การกระทาที่ตรงกนั ขา้ มกบั ความคิดของตวั เองน้นั เป็นการบ่อนทาลายขวญั กาลงั ใจและเกียรติยศของบุคคลผนู้ ้นั – และทาลายความ เชื่อมนั่ ของผอู้ ื่นในความซ่ือสตั ยส์ ่วนบุคคล 
  แต่ก็เช่นกนั ที่มนั มีกรณีของความผดิ พลาดของความคิด การใหเ้หตุผลของคนผหู้ น่ึงอาจจะเป็นสิ่ง ท่ีผดิ พลาดได,้ และรวมถึงความคิดของคนผนู้ ้นั ดว้ ย ในกรณีเช่นน้ี, การตาหนิความถูกตอ้ งทางศีลธรรมจึง ไ ม ่ ใ ช ่ ส ิ ่ ง ท ่ ี ถ ู ก ต อ้ ง , ถ ึ ง ก ร ะ น ้ นั ก ็ อ า จ จ ะ เ ก ิ ด ค ว า ม เ ส ี ย ห า ย ร ้ า ย แ ร ง ข ้ ึ น ม า ไ ด ้ ห า ก ว า่ , ใ น ก ร ณ ี เ ช ่ น น ้ ี , ใ น ภ า ย ห ล งั นกั การเมืองสามารถตระหนกั ถึงความผดิ พลาดของตนเอง, หากวา่ เขาสามารถเผชิญกบั คาถามที่วา่ เขาควรจะ ยอมรับความผิดพลาดและบอกความจริงหรือไม่ในสถานการณ์เช่นน้ี,ตามปกติแลว้นกัการเมืองกลบัเลือก ท่ีจะปฏิบตัิอยา่งมนุษยธ์รรมดาคนหน่ึง,เช่นเดียวกบัท่ีพวกเราทุกคนในห้องน้ีเลือกท่ีจะทา:มนัเป็นการยาก สาหรับพวกเราที่จะยอมรับความผดิ พลาดของความคิดของตวั เอง และเป็นการยากที่จะยอมรับความจริงของ ตวั เราเองต่อสาธารณะ 

X 

คาถามเร่ืองความจริงน้ีบางคร้ังก็ตรงกนั ขา้ มกนั กบั กิเลสที่แมก็ ซ์ เวเบอร์ ระบุวา่ เป็นหน่ึงในสามคุณสมบตั ิ เด่นท่ีตอ้ งมีของนกั การเมือง คาถามเรื่องความจริงน้ียงั สามารถตรงกนั ขา้ มกบั ความสามารถทางศิลปะการ พดู ท่ีมกั จะไดร้ ับการพจิ ารณาวา่ เป็นหน่ึงในศิลปะที่สาคญั ท่ีสุดนบั ต้งั แต่เม่ือสองพนั หา้ ร้อยปีก่อนในยคุ ประชาธิปไตยของกรุงเอเธนส์ – และไดย้ งิ่ ทวคี วามสาคญั มากยงิ่ ข้ึนในสงั คมโทรทศั น์ของยคุ ปัจจุบนั ผทู้ ่ี ตอ้ งการไดร้ ับการถูกเลือกน้นั จะตอ้ งนาเสนอเจตจานองของตน, คาประกาศของตน, ต่อผมู้ ีสิทธ์ิออกเสียง ในการทาเช่นน้นั พวกเขาต่างตกอยใู่ นอนั ตรายของการใหค้ าสัญญามากเกินกวา่ ที่พวกเขาจะรักษาเอาไวไ้ ด,้ โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ หากวา่ พวกเขาตอ้ งการที่จะดึงดูดใจของผรู้ ับชมรับฟังทางโทรทศั น์ นกั รณรงค์ 
ประชาสัมพนั ธ์ทุกคนน้นั ต่างตกอยภู่ ายใตค้ วามเสี่ยงของสิ่งล่อใจใหพ้ ดู เกินจริง การแก่งแยง่ กนั เพ่ืออานาจ บารมี, และเหนือสิ่งอื่นใดแลว้ ซ่ึงแรงดึงดูดใจต่อผรู้ ับชมทางโทรทศั นน์ ้นั , ยงิ่ ทาใหส้ ิ่งล่อใจดงั กล่าวทวี ความรุนแรงมากยงิ่ ข้ึน เมื่อเทียบกบั ยคุ สงั คมการอ่านหนงั สือพิมพข์ องแต่เก่าก่อน 
  ระบอบประชาธิปไตยมวลชนสมยั ใหม่ของเรา, น้นั ค่อนขา้ งคลา้ ยคลึงกบั ท่ีวนิ ส์ตนั เชอร์ชิล เคย กล่าวเอาไว,้ น้นั โดยแทจ้ ริงแลว้ เป็นรูปแบบการปกครองที่ดีที่สุดสาหรับพวกเรา – เม่ือเปรียบเทียบกบั รูปแบบการปกครองอ่ืนๆ ท่ีเราไดท้ ดลองกนั มาคร้ังแลว้ คร้ังเล่า – แต่วา่ มนั ก็ยงั ไม่ถือเป็นแนวทางการ ปกครองในอุดมคติไม่ มนั เป็นเรื่องหลีกเลี่ยงไม่ไดท้ ี่จะตอ้ งสิ่งล่อใจอนั ยงิ่ ใหญ่,กบั ความผดิ พลาดและกบั ความบกพร่อง สิ่งที่ยงั คงความแน่นอนคือขอ้ เท็จจริงในทางบวกท่ีวา่ ราษฎรผมู้ ีสิทธิเลือกต้งั สามารถ เปล่ียนแปลงรัฐบาลไดโ้ ดยปราศจากความรุนแรงหรือการเสียเลือดเสียเน้ือ, และขอ้ เท็จจริงที่วา่ , ดว้ ยสาเหตุ ดงั กล่าว, ผทู้ ่ีไดร้ ับการเลือกต้งั และเสียงส่วนใหญ่ของรัฐสภาท่ีอยเู่ บ้ืองหลงั น้นั จะตอ้ งใหค้ าตอบต่อการ กระทาของตนเองต่อหนา้ ราษฎรผมู้ ีสิทธิเลือกต้งั 

XI 

เช่นเดียวกบั ประเด็นเร่ืองกิเลศและสานึกในปฏิภาค, แมก็ ซ์ เวเบอร์ยงั เชื่อดว้ ยวา่ คุณสมบตั ิขอ้ ที่สามสาหรับ นกั การเมืองน้นั คือ ความรู้สึกถึงความรับผดิ ชอบ คาถามท่ียงั คงอยนู่ ้นั ก็คือ: ความรับผดิ ชอบต่อใคร? สาหรับขา้ พเจา้ แลว้ , ราษฎรผมู้ ีสิทธิเลือกต้งั น้นั หาใชผ้ มู้ ีอานาจข้นั สุดทา้ ยท่ีนกั การเมืองจะตอ้ งใหค้ าตอบไม่; โดยปกติแลว้ ผมู้ ีสิทธิออกเสียงน้นั เพียงแต่ใหก้ ารดาเนินการตดั สินใจที่กวา้ งอยา่ งมาก, ตามแนวโนม้ ส่วน ใหญ่, และบางคร้ังที่อิงตวั เลือกของพวกเขาจากความรู้สึกและตามอาเภอใจ แต่กระน้นั , การตดั สินใจดว้ ย เสียงส่วนใหญ่ของพวกเขาก็จะตอ้งบงัคบัควบคุมความอ่อนนอ้มในโอวาทของนกัการเมือง 
  เช่นเดียวกบั ประเด็นเร่ืองกิเลศและสานึกในปฏิภาค, แมก็ ซ์ เวเบอร์ยงั เชื่อดว้ ยวา่ คุณสมบตั ิขอ้ ที่สามสาหรับ นกั การเมืองน้นั คือ ความรู้สึกถึงความรับผดิ ชอบ คาถามท่ียงั คงอยนู่ ้นั ก็คือ: ความรับผดิ ชอบต่อใคร? สาหรับขา้ พเจา้ แลว้ , ราษฎรผมู้ ีสิทธิเลือกต้งั น้นั หาใชผ้ มู้ ีอานาจข้นั สุดทา้ ยท่ีนกั การเมืองจะตอ้ งใหค้ าตอบไม่; โดยปกติแลว้ ผมู้ ีสิทธิออกเสียงน้นั เพียงแต่ใหก้ ารดาเนินการตดั สินใจที่กวา้ งอยา่ งมาก, ตามแนวโนม้ ส่วน ใหญ่, และบางคร้ังที่อิงตวั เลือกของพวกเขาจากความรู้สึกและตามอาเภอใจ แต่กระน้นั , การตดั สินใจดว้ ย เสียงส่วนใหญ่ของพวกเขาก็จะตอ้งบงัคบัควบคุมความอ่อนนอ้มในโอวาทของนกัการเมือง 
  ไม่วา่ เราจะเชื่อวา่ จิตสานึกน้นั มาจากเหตุผลคนผคู้ นหรือมาจากพระเจา้ – ไม่วา่ จะอยา่ งไร, มนั ก็ แทบไม่ตอ้ งสงสัยเลยในการดารงอยขู่ องจิตสานึกของมนุษย์ ไม่วา่ คนผนู้ ้นั จะเป็นชาวคริสต,์ ชาวมุสลิม หรือชาวยวิ , เป็นคนไม่นบั ถือพระเจา้ หรือนกั คิดอิสระ, มนุษยใ์ นวยั ผใู้ หญ่น้นั ต่างมีจิตสานึกกนั ท้งั น้นั
ขา้ พเจา้ อยากจะขอเพิม่ ดว้ ยวา่ : พวกเราท้งั หลายน้นั ต่างเคยไดก้ ระทาการอนั ขดั แยง้ กบั จิตสานึกของเรา มากกวา่ หน่ึงคร้ัง: พวกเราท้งั หลายน้นั จะตอ้ งดารงชีวติ อยู่ “กบั ความรู้สึกผดิ บาป” แน่นอนวา่ , จุดอ่อนของ มนุษยเ์ช่นน้ีก็เป็นสิ่งที่นกั การเมืองมีเช่นกนั 

XII 

ขา้ พเจา้ พยายามที่จะอธิบายใหท้ ่านไดท้ ราบถึงความรู้ความเขา้ ใจอยา่ งลึกซ้ึงอนั ขา้ พเจา้ ไดส้ งั่ สมมาจาก ประสบการณ์ตลอดระยะเวลานานสามทศวรรษในฐานะของนกั การเมืองอาชีพ แน่นอนวา่ , มนั เป็ นเพียง ส่วนเส้ียวเดียวจากความเป็นจริงอนั มีมากมายหลายหนา้ ฉากเท่าน้นั สุดทา้ ยน้ี, ความเขา้ ใจอนั ลึกซ้ึงสอง ประการน้นัมีความสาคญัอยา่งยงิ่สาหรับขา้พเจา้ ประการแรก,นนั่ก็คือ,สังคมอนัเปิดกวา้งและระบอบ ประชาธิปไตยของเราน้นั ต่างกาลงั ทนทุกขจ์ ากความไม่สมบูรณ์แบบและความไม่เพียงพอนานาประการ, และประการท่ีวา่ นกั การเมืองทุกคนน้นั ต่างมีจุดอ่อนที่มนุษยท์ ุกคนต่างมาก มนั ยอ่ มจะเป็นความผดิ พลาดที่ เป็นอนัตรายท่ีจะคิดถึงระบอบประชาธิปไตยที่มีอยจู่ริงของพวกเราวา่เป็นเสมือนอุดมคติอนับริสุทธ์ิแต่วา่, ประการท่ีสอง, พวกเราชาวเยอรมนั – เนื่องมาจากประวตั ิศาสตร์ความพินาศยอ่ ยยบั – มีสาเหตุทุกขอ้ ในโลก ท่ีจะยดึ เหนี่ยวระบอบประชาธิปไตยเอาไวอ้ ยา่ งสุดกาลงั , คอยกระตุน้ เติมเช้ือไฟใหม้ นั อยา่ งต่อเนื่อง และ คอยยนื หยดั ต่อประจนั ตก์ บั ศตั รูของมนั อยา่ งไม่ลดละ ก็ต่อเม่ือเราไดเ้ ห็นพอ้ งกนั ถึงขอ้ น้ีเท่าน้นั ที่เพลงชาติ ของเรา,ในท่อน“เอกภาพและความยตุ ิธรรมและเสรีภาพ”,น้นั เป็นสิ่งที่ถูกตอ้ ง 

คัมภีร์หลนุ อ่ีว์–กวนี ิพนธ์ของขงจื้อ 

รายงานโดย ดอกเตอร์ ตู เหวยหมิง

มหาวทิ ยาลัยฮาร์วาร์ดและมหาวทิ ยาลัยปักกงิ่


คัมภีร์หลุนอี่ว์ น้นั , ตามความเชื่อของขา้ พเจา้ , เป็นผลการกลนั่ กรองของสิ่งที่น่าจะเป็นชุดลาดบั การสนทนา ที่อุดมสาระ, หลากหลาย, เกิดข้ึนตามธรรมชาติ, ตามช่วงเวลา, เชิงพลวตั ร, อนั น่าจดจาและชวนใหค้ ิดตาม ระหวา่ งขงจ้ือ (551-479 ก่อนคริสตกาล) กบั ลูกศิษยข์ องท่าน ตลอดช่วงระยะเวลาหลายทศวรรษ มนั อาจจะ ตอ้ งใชเ้ วลากวา่ สองชวั่ อายคุ นของเหล่าผนู้ บั ถือท่ีใกลช้ ิดท่ีสุดและทรงภูมิที่สุดของขงจ้ือในการรวบรวม “คมัภีร์”ดงักล่าวข้ึนมาดูเหมือนวา่พวกเขาจะไม่ไดมุ้่งหมายใหม้นัเป็นผลิตภณัฑส์าเร็จหากแต่วา่พวกเขา กลบั เลือกที่จะปล่อยทิง้ ใหม้ นั มีสภาพท่ีเปิ ดกวา้ งและพร้อมรับขอ้ สนบั สนุนใหม่ๆ เสมอ, แต่ก็เห็นไดช้ ดั วา่ พวกเขาน้นั ใหค้ วามระมดั ระวงั และใชค้ วามสุขมุ รอบคอบอยา่ งมากในการเลือกแต่ละหวั ขอ้ สาเหตุสาหรับ กลยทุ ธ์ดงั กล่าวน้นั หาใชเ้รื่องยากที่จะจินตนาการแต่อยา่ งใดไม่ เมื่ออนุมานวา่ วตั ถุประสงคข์ องการ รวบรวมน้นั คือการเก็บรักษาความจา,รวบรวมบุคลิกลกั ษณะตามกรอบแนวคิดของอาจารยข์ องพวกเขา เอาไว,้ บุคคลผซู้ ่ึงพวกเขาคิดถึง,บูชา,เคารพและรัก มนั มีความเป็นไปไดอ้ ยนู่ านาประการในการปฏิบตั ิ ภาระงานดงั กล่าวใหส้ าเร็จ พวกเขาอาจจะเลือกจดั เรียงกิจกรรมที่สาคญั ที่สุดของอาจารยเ์ขา้ เป็นบนั ทึก เหตุการณ์,ร่วมกนั เขียนในรูปของเกียรติชีวประวตั ิหรือบนั ทึกแนวคิดแก่นสาระสาคญั ของท่านอยา่ งเป็น ระบบ หากแต่วา่ , พวกเขากลบั เลือกรูปแบบท่ีค่อนขา้ งมีความเป็นส่วนตวั สูงมาก, บนั ทึกเอาไวอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง ตามความเป็นจริงถึงสิ่งท่ีท่านพดู , สิ่งที่ท่านทา, คิด, และ, ขอ้ ที่โดดเด่นท่ีสุด, สิ่งที่ท่านตอบสนองต่อคาถาม หน่ึงคาถามใด ซ่ึงมนั ไดผ้ ลอยา่ งน่าประทบั ใจยงิ่ 
  ในฐานะคมั ภีร์คลาสสิกฉบบั หน่ึง,คมั ภีร์หลุนอ่ีวน์ ้นั เป็นคมั ภีร์ปลายเปิด มนั เปิดกวา้งต่อการ
เพมิ่ เติมเน้ือหาใหม่ๆ และรวมถึงคาอธิบายแตกหน่อ, ขอ้ คิดเห็นต่างๆ และการตีความใหม่ๆ ขอ้ ความของ ค มั ภ ี ร ์ น ้ นั , ต า ม ธ ร ร ม ช า ต ิ ข อ ง ม นั , ค ่ อ น ข า้ ง เ ป ิ ด ก ว า้ ง ต ่ อ เ ค ร ื อ ข ่ า ย ผ ส็ น บั ส น ุ น ท ่ ี ข ย า ย ต วั เ ป ิ ด ก ว า้ ง ต ่ อ เ น ่ ื อ ง ไ ป เรื่อยๆ มนั ดูเหมือนจะเป็นพ้ืนที่สาธารณะขนาดมโหฬารท่ีพ้นื ที่กวา้ งขวางมากพอสาหรับการอานวยความ สะดวกขอ้ ความเขา้ ใจอยา่ งลึกซ้ึงต่างๆ ที่มาจากท่านอาจารย์ เน่ืองจากมนั มีขอ้ ความจานวนมากท่ีเริ่มตน้ ข้ึน ดว้ ยการกล่าววา่ “ท่านอาจารยก์ ล่าววา่ ” อนั กระจดั จ่ายอยตู่ ลอดตามตาราช่วงก่อนยคุ ราชวงศฉ์ ิน (ศตวรรษที่ สามก่อนคริสตกาล) นกั วชิ าการที่สาคญั ต่างจึงค่อนขา้ งระแวดระวงั กบั ความเช่ือถือไดข้ องตาราต่างๆ
ดงั กล่าว นกั วชิ าการที่รอบคอบมากๆ, ภายใตอ้ ิทธิพลของสานกั “การต้งั ขอ้ สงสัยในเร่ืองโบราณ”, ถึงข้นั พจิ ารณาวา่ ขอ้ ความในคมั ภีร์หลุนอ่ีวน์ ้นั น่าสงสยั แนวคิดท่ีวา่ ทุกคาบนั ทึกของอาจารยน์ ้นั ต่างเป็นสิ่งที่ตดั ทอดแยกมา และเราไม่อาจจะมนั่ ใจไดว้ า่ ถอ้ ยความเหล่าน้นั จะสะทอ้ นถึงความคิดท่ีแทจ้ ริงของอาจารยน์ ้นั เป็นสิ่งท่ีแพร่หลายไปในหมู่ผรู้ อบรู้วชิ าอารยธรรมจีน เนื่องจากขงจ้ือน้นั ไม่มีปากเสียง,อยา่ งนอ้ ยก็ใน วงการวชิ าการ, การคน้ หาคาสอนด้งั เดิมของขงจ้ือน้นั จึงเป็นความหมกมุ่นของการศึกษาวฒั นธรรมของ ประเทศจีน 

สถานการณ์น้นั มีการเปลี่ยนแปลงไปอยา่ งมาก กบั การคน้ พบที่เมืองกเู ตียนในปี พ.ศ. 2535 เป็นคร้ังแรกใน ประวตั ิศาสตร์, ท่ีนกั โบราณคดีและนกั วชิ าการไดค้ น้ พบมว้ นตาราไมไ้ ผ่ จากยคุ ศตวรรษที่ 4 ก่อนคริสตกาล อนับรรจุไวด้ว้ยตน้กาเนิดหลกัของหลกัการยคุแรกของขงจ้ือและ,ท่ีน่าประหลาดใจอยา่งยงิ่คือบนัทึก
ขอ้ คิดเห็นของท่านอาจารยต์ ่อประเด็นคลาสสิก ความเชื่อถือไดข้ องคมั ภีร์หลุนอี่วน์ ้นั ไดร้ ับการเพิม่ พนู ข้ึน อยา่ งมาก ผลงานอ่ืนๆท่ีเคยเชื่อกนั วา่ เป็นของขงจ้ือ,อยา่ งเช่น,ขอ้ ความในหนังสือแห่งพิธีกรรม,น้นั ดู เหมือนวา่ จะเป็น“เสียง”ที่ถูกตอ้ งแทจ้ ริงของอาจารยด์ ว้ ยเช่นกนั ภาพของการถ่ายทอดคาสัง่ สอนของขงจ้ือ จากอาจารยผ์ า่นศิษยผ์ ใู้กลช้ ิดของท่านไปสู่ศิษยร์ุ่นหลาน,อนั อนุมานวา่เป็นผนู้ ิพนธ์คัมภีร์ทางสายกลาง,ก็ ยงิ่ ปรากฏชดั เจนยงิ่ ข้ึนและขอ้ คิดเห็นที่วา่ คัมภีร์หลุนอี่ว์ น้นั เกิดจากการรวบรวมถอ้ ยคาคาสอนน้นั ก็หาได้ เป็นเรื่องลึกลบั อีกต่อไป เรายงั ค่อนขา้ งอยหู่ ่างไกลจากการแน่ใจอยา่ งชดั แจง้ เกี่ยวกบั ภาพลกั ษณ์ของขงจ้ือ อนั เกิดข้ึนจากการรับรู้ของเหล่าสาวกของท่าน, แต่วา่ เราค่อนขา้ งมนั่ ใจวา่ เราไม่ไดก้ าลงั เผชิญกบั ความทรง จาที่ถูกกุข้ึน 
  ฉบบัปัจจุบนัของคัมภีร์หลุนอ่ีว์,ซ่ึงอุดมไปดว้ยขอ้คิดจากนกัวชิาการตลอดช่วงระยะเวลาหลาย ศตวรรษ, น้นั เป็นผลแห่งการตกตะกอนขององคค์ วามรู้ทางดา้ นภาษาศาสตร์, ปรัชญา, วรรณกรรมและ ขนบธรรมเนียมวฒั นธรรม, เอ้ือสาหรับการสรรเสริญและการติฉนั ทอ์ ยา่ งมากมาย, ต่อการนาไปใชแ้ ละการ นาไปใชใ้ นทางที่ผดิ , การชมเชยและการไม่เห็นดว้ ย, การทาความเขา้ ใจและการทาความเขา้ ใจอยา่ งผดิ ๆ เพื่อใหแ้ น่ใจได,้ มนั มีหลายแนวทางที่จะศึกษาคมั ภีร์หลุนอ่ีว,์ แต่ถึงอยา่ งไรความเป็นไปไดน้ ้นั ไร้ขีดจากดั ขอ้ แนะนาที่วา่ มนั มีแนวทางในการตีความท่ีถูกตอ้ งอยมู่ ากมายหลายวธิ ี และรวมถึงขอ้ ท่ีวา่ มีผสู้ นใจใฝ่ ตีความอยจู่ านวนมากน้นั ,อยา่ งดีที่สุด,ก็เป็นการกล่าวเกินจริงอนั เป็นไปไม่ไดจ้ ริง ที่จริงแลว้ ,มีเพียง
ขอ้ คิดเห็นที่สาคญั เพยี งไม่กี่รายการเท่าน้นั ท่ีดารงอยรู่ อดช่วงเวลานานหลายศตวรรษของขนบธรรมเนียม การวจิ ารณ์ แมว้ า่ จะมีแนวทางกลยทุ ธ์การตีความอยอู่ ยา่ งหลากหลาย, หลกั สมั พทั ธนิยมน้นั ทางานไม่ได้ ผลดีนกั ท้งั ในทางทฤษฎีหรือในทางปฏิบตั ิ แต่กระน้นั ,ก็ไม่อาจจะปฏิเสธไดว้ า่ ,คมั ภีร์หลุนอ่ีวน์ ้นั เป็นตารา ท่ีค่อนขา้ งยดื หยนุ่ มากพอต่อการแตกแขนง, หรือแมแ้ ต่การอ่านตีความโดยสมุฏฐานที่แตกต่างกนั เช่นเดียวกนักบัพระคัมภีร์พันธสัญญาใหม่และหลกัการถกเถียงแบบโซคราติก,คัมภีร์หลุนอี่ว์น้นัเป็นตน้ กาเนิดแรงบนั ดาลใจสาหรับผทู้ ่ีใหค้ ุณค่ากบั ประสบการณ์ของการไดเ้ ห็นและไดย้ นิ การสัง่ สอนของอาจารย์ โดยตรง ดงั ที่นกั วชิ าการหลายๆ คนไดร้ ะบุ, บทที่สิบ น้นั นาเสนอคาอธิบายถึงแนวทางอนั ค่อนขา้ งถ่อมตวั และแตกต่างออกไปเลก็ นอ้ ยของขงจ้ือ ในการแต่งกาย, การเดิน, การเขา้ หาผมู้ ีอานาจ, การพบปะกบั คน แปลกหนา้ และการทกั ทายเพ่อื นฝงู หากแต่วา่ , การแสดงออกบนใบหนา้ ของท่าน, ภาษากายของท่าน, และ เหนือสิ่งอ่ืนใด, การดาเนินการทางพิธีกรรมของท่านน้นั กลบั ไดร้ ับการถ่ายทอดอยา่ งชดั แจง้ สภาพบริบท ของกิจวตั รประจาวนั ของท่านเปิดเผยใหเ้ห็นถึงความเหมาะเจาะของท่านในสถานการณ์หน่ึงสถานการณ์ใด ในสายตาของเหล่าลูกศิษยข์ องท่าน, เม่ือท่านระบุถึงหลกั ความงามของมารยาทสมบตั ิผดู้ ี ท่านไดก้ ลายมามี ชีวติ ดว้ ยตวั ตนที่เป็นรูปธรรมแทนที่จะเป็นนามธรรมสากล ต่อให,้ มีความห่างไกลของช่วงเวลามากกวา่ สองพนัหา้ร้อยปีอยตู่รงกลาง,หูที่เหมาะสมก็สามารถไดย้นิเสียงจากภายในของท่านและสัมผสัถึงตวัตนของ ท่านได้ บุคลิกลกั ษณะอนั ทรงพลงั ของขงจ้ือ, และแน่นอนวา่ รวมถึงความเป็นมนุษยข์ องท่านน้นั ปรากฏ อยา่ งเด่นชดั ยงิ่ 

โดยมีการเสวนาร่วมขบคิดและการปาฐกถาอนั ควบแน่นเป็นรูปแบบการสนทนาเพื่อเผยแพร่ภมั คีร์หลุนอี่ว์ บนฉากหนา้ , ขงจ้ือ, อนั เป็นครูคนหน่ึง, น้นั เพยี งแต่ใหค้ าตอบ นกั เรียนช่ืนชมในตวั ท่านสาหรับการช้ีนา, ความรู้และความเขา้ ใจอยา่ งลึกซ้ึง มนั มีพ้นื ท่ีสาหรับการเจรจาอยนู่ อ้ ยมาก การส่ือสารสองทางน้นั ดูเหมือน จะขาดหายไปโดยสิ้นเชิง นอ้ ยคร้ังที่เราจะพบวา่ มีนกั เรียนมาทา้ ทายขอ้ สันนิษฐานของอาจารย์ แมแ้ ต่ใน กรณีของสีหลิว, ซ่ึงแสดงถึงความไม่พอใจอยา่ งชดั เจน ต่อการตดั สินใจของอาจารยใ์ นการเดินทางไปเยยี่ ม ค า ร ว ะ ท ่ า น ผ หู ้ ญ ิ ง ท ่ ี ม ี เ ร ื ่ อ ง ม ี ร า ว ก นั อ ย , ่ ู ก ็ ไ ม ่ ป ร า ก ฏ ค า อ ธ ิ บ า ย ใ ด น อ ก เ ส ี ย จ า ก ว า่ ก า ร ค ดั ค า้ น ว า่ เ ข า ม ิ ไ ด ท้ า ส ิ ่ ง ใ ด ผดิ [6.28] เป็นไปไดว้ า่ นกั เรียนน้นั ต่างตื่นตะลึงกบั การปรากฏตวั ของขงจ้ือจนมวั แต่ต้งั ใจรับฟังคาช้ีแนะ ของท่านอีกกรณีของหยานฮุยน้นัก็ค่อนขา้งตรงกนักบัขอ้น้ี“ท่านอาจารยก์ล่าววา่:ขา้พเจา้สามารถคุย กบั หยาน ฮุยไดท้ ้งั วนั – เขาไม่เคยคดั คา้ นแมแ้ ต่คร่ึงคา, ดูราวกบั เขาเป็นคนโง่เง่า แต่กระน้นั , หากสังเกต เวลาท่ีเขาอยตู่ ามลาพงั แลว้ :การกระทาของเขาสะทอ้ นถึงสิ่งที่เขาไดเ้รียนรู้ โอไม่เล่น,ฮุยหาไดเ้ป็นคนโง่ งมไม่!” [2:9] ในผลตอบสนองน้นั , หยาน ฮุย, ไดร้ ับการยอมรับกนั โดยทวั่ ไปวา่ เป็นนกั เรียนผไู้ ดร้ ับการ สรรเสริญมากที่สุดคนหน่ึงของขงจ้ือ,ผเู้ตม็ ไปดว้ ยความช่ืนชมในตวั ขงจ้ือผเู้ป็นอาจารย์ 
  หยานฮุยกล่าวพลางถอนหายใจ: “ยงิ่ ขา้ พเจา้ พจิ ารณามนั มากเท่าไหร่, มนั ก็ยงิ่ สูงส่งมากข้ึนเท่าน้นั ; ยงิ่ขา้พเจา้ขดุคุย้ลงไปลึกเท่าไหร่,มนัก็ยงิ่เหนียวแน่นข้ึนเท่าน้นั;ขา้พเจา้เห็นมนัในขา้งหนา้,แลว้ทนัใดน้นั มนั ก็กลบั มาอยขู่ า้ งหลงั ขา้ พเจา้ ท่านอาจารยข์ องเรารู้เป็นอยา่ งดีถึงวธิ ีจบั จิตใจผคู้ น ท่านกระตุน้ ขา้ พเจา้ ดว้ ยตารับตาราต่างๆ, ท่านผกู มดั ขา้ พเจา้ ดว้ ยพิธีกรรม แมแ้ ต่ยามท่ีขา้ พเจา้ ตอ้ งการที่จะหยดุ , ขา้ พเจา้ ก็ไม่ อาจหยดุได้และในตอนที่ทรัพยากรท้งัหลายในตวัขา้พเจา้มลายสิ้นไปแลว้น้นัเอง,เป้าหมายก็กลบัมา ตระหง่านอยเู่ บ้ืองหนา้ ขา้ พเจา้ ; ขา้ พเจา้ มุ่งมาดจะโอบรับมนั เอาไว,้ แต่กลบั ไม่อาจพบหนทางในการทา เช่นน้นั ได”้ [9:11] 
  จากสองประโยคขา้ งตน้ น้ีแสดงเหตุผลสนบั สนุนถึงแนวการสงั่ สอนดว้ ยการแสดงตวั อยา่ ง, แทนที่ จะเป็นการสอนดว้ ยคาพดู ,ที่ทาใหน้ กั เรียนสามารถคน้ หาหนทางในการบรรลุซ่ึงตนเองได้ การโตเ้ถียงน้นั เป็นสิ่งที่ไม่สนบั สนุนใหก้ ระทา เพราะ “ถอ้ ยคาอวดฉลาด” น้นั เป็นเพยี งสญั ญาณถึงความดีเพยี งต้ืนเขิน เท่าน้นั [1:3]วาทศิลป์จะมีประโยชน์อนั ใด?ลิ้นที่คล่องแคล่วรังแต่จะสร้างศตั รูคูหมู่มากข้ึนมา” แน่นอนวา่ “การพดูกะล่อน”อยา่งเช่น“การเสแสร้างแกลง้พดูหรือความประจบสอพลอ”,น้นัเป็นสิ่งท่ีพงึหลีกเล่ียง ศิลปะแห่งการฟัง,อนั เป็นสิ่งสาคญั สาหรับความรู้ของบุคคล,น้นั จะตอ้ งไดร้ ับการบ่มเพาะข้ึนเป็นเงื่อนไขท่ี จะตอ้ งมีก่อนเพ่ือบรรลุความสละสลวยในการแสดงออกทางวาขา รูปแบบการสอนของขงจ้ือซ่ึงตรงกนั ขา้ มกบั แนวการถกเถียงของโซเครติส, เนน้ ความสาคญั ที่การทาความเขา้ ใจจากประสบการณ์และการ ตระหนกัสานึกในความเงียบสงบ 

การเรียนรู้ (xue – เชว), ซ่ึงปรากฏอยบู่ ่อยคร้ังในคมั ภีร์หลุนอ่ีว,์ เกี่ยวขอ้ งท้งั ดา้ นการปฏิบตั ิและการรับรู้ มนั เป็นการแสดงออกทางจิตวิญญาณ คนเราน้นั ไม่เพยี งแต่เรียนรู้ดว้ ยหวั ใจและจิตใจ (xin – ชิน) เท่าน้นั , แต่ ยงัเรียนรู้ดว้ยร่างกาย(shen–เชน)ดว้ย การพิจารณาของเซงสีต่อการบ่มเพาะตนเองน้นั เป็นตวัอยา่งของขอ้ น้ี: “ขา้ พเจา้ สารวจตนเองวนั ละสามคร้ัง เมื่อกระทาการแทนในนามบุคคลอ่ืนน้นั , ขา้ พเจา้ เป็นที่เช่ือถือได้ หรือไม่? ในการติดต่อกบั เพื่อนฝงู น้นั , ขา้ พเจา้ กระทาดว้ ยความจริงใจหรือเปล่า? ขา้ พเจา้ ไดป้ ฏิบตั ิตามสิ่ง ท่ีขา้ พเจา้ ไดร้ ับการสงั่ สอนมาแลว้ หรือยงั ?” [1:4] การเรียนรู้เช่นน้ีกอปรใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย และรวมถึงการรู้แจง้ ทางจิตใจ ดงั ที่การปฏิบตั ิตามแนวทาง “ศิลปะศาสตร์ท้งั หก” (พธิ ีกรรม, การดนตรี, วชิ ายงิ ธนู, วชิ าขี่มา้ , วชิ าเขียนหนงั สือดว้ ยพกู่ นั และวชิ าคณิตศาสตร์) น้นั บ่งช้ีอยา่ งชดั เจนวา่ ท้งั หลกั การทาง กายภาพและหลกั การทางจิตน้นั เป็นสิ่งที่จาเป็น และบ่งช้ีวา่ การเรียนรู้และความคิด (si – สี) น้นั ควรที่จะ สนบั สนุนส่งเสริมซ่ึงกนั และกนั [2:15]  
  นยั สาคญั ของรูปแบบการศึกษาประเภทน้ีคือการปรากฏอยขู่ องชุมชนความไวว้ างใจ, ชุมชนของ ความเช่ือมนั่ ฐานภาพของบุคคลผมู้ ีความคิดคลา้ ยคลึงกนั ที่ขงจ้ือก่อต้งั ข้ึนมาดว้ ยหลกั การของท่านน้นั เป็น สมาคมตามความสมคั รใจที่อุทิศตวั ใหก้ บั การปรับปรุงคุณภาพของมนุษยผ์ า่ นทางการศึกษา นกั
ประวตั ิศาสตร์สมยั ใหม่ตีความคาอธิบายลกั ษณะด้งั เดิมของขงจ้ือวา่ เป็น“ปฐมอาจารย”์ (เซียนสี)ในแง่ของ บทบาททางสงั คมของท่าน,กล่าวคือ,ท่านเป็นนกั วชิ าการคนแรกที่ต้งั โรงเรียนเอกชนข้ึนในประเทศจีน ในระหวา่ งที่สถาบนั การเรียนรู้ที่ภาครัฐสนบั สนุนน้นั มีปรากฏอยมู่ านานหลายศตวรรษก่อนหนา้ น้นั , ขงจ้ือ จึงนบั เป็นผรู้ ิเริ่มการบริหารโรงเรียนที่จดั หาการเงินดว้ ยตนเอง มนั มีการอา้ งอิงเพยี งคร้ังเดียวเท่าน้นั ถึง รูปแบบการจ่ายชาระเงินพอประมาณ (ค่าเทอม) อยใู่ นคมั ภีร์หลุนอ่ีว์ [7:7], แต่นกั เรียนที่มารวมตวั กนั รอบ ขงจ้ือ, เหมือนเหล่าสานุศิษยข์ องพระเยซู, น้นั ไม่ใช่เด็ก หากแต่เป็นผใู้ หญ่ผซู้ ่ึงเป็นผคู้ น้ หาความจริง, เขา้ ร่วม ในการคน้ หาความหมายของชีวติ อยา่ งต้งั อกต้งั ใจ พวกเขาถูกดึงดูดเขา้ มาหาท่านดว้ ยวสิ ัยทศั น์อนั ยงิ่ ใหญ่ และสานึกถึงภารกิจอนั ใหญ่ยงิ่ ของท่าน บารมีของท่านและแต่กระน้นั บุคลิกภาพอนั ไม่อวดตวั ของท่านน้นั ไดก้ ลายเป็ นแรงบนั ดาลใจใหก้ บั พวกเขา: “ท่ีจะสัง่ สมความรู้ไวภ้ ายใตค้ วามเงียบสงบ, เพอื่ ท่ีจะยงั คงหิว กระหายต่อการเรียนรู้อยตู่ ลอดเวลา, เพ่ือท่ีจะสงั่ สอนผอู้ ่ืนโดยไม่รู้เหน็ดรู้เหนื่อย – ท้งั หลายท้งั มวลน้ีบงั เกิด แก่ขา้ พเจา้ โดยธรรมชาติ” [7:2] 

ขงจ้ือน้นั อาจจะไม่ไดม้ ีหลกั สูตรอย,ู่ แต่คมั ภีร์หลุนอี่วน์ ้นั ก็นาเสนอหลกั ฐานท่ีเพียงพอต่อการสนบั สนุน
ขอ้ อา้ งที่วา่ วตั ถุประสงคท์ างการศึกษาของท่านน้นั ไม่ไดด้ อ้ ยไปกวา่ การเรียนรู้ที่จะเป็นมนุษย์ มนั ไม่น่า ประหลาดใจที่, ภายใตอ้ ิทธิพลของ “ปฐมอาจารย”์ ผนู้ ้ี, จุดมุ่งหมายหลกั ของการศึกษาน้นั คือการสร้าง
ลกั ษณะนิสยั ข้ึนในเอเชียตะวนั ออก ขอ้ น้ีหมายความวา่ อยา่ งไร? นกั คิดในลทั ธิขงจ้ือสมยั ใหม่ตีความขอ้ น้ี วา่ หมายถึง “การเรียนรู้เพ่ือประโยชนข์ องตนเอง”, “การเรียนรู้ของร่างกายและการเรียนรู้ของหวั ใจและ จิตใจ”, “การเรียนรู้ซ่ึงธรรมชาติของหวั ใจและจิตใจและธรรมชาติของร่างกาย”, “การเรียนรู้ธรรมชาติของ มนุษยแ์ละชะตากรรม”,“การเรียนรู้ของนกัปราชญ,์และ“การเรียนรู้ของสุภาพบุรุษ”(จุนสี,“ชนช้นัสูง”,“ผู้ อยเู่หนือผอู้่ืน”,หรือ“บุคคลผลู้ึกซ้ึง”)ขงจ้ือน้นัไดอ้า้งอิงถึงแนวคิดเรื่องสุภาพบุรุษเอาไวไ้ม่มากนกั ใน ช้นั แรก, การเรียนรู้การเป็นสุภาพบุรุษน้นั ดูเหมือนจะไม่ใช่เร่ืองยากลาบากแต่อยา่ งใด: สุภาพบุรุษน้นั รับประทานโดยไม่ยดัทะนาน;เลือกที่อยอู่าศยัโดยไม่เสาะหาความสะดวกสบาย;ชาญฉลาดในสานกัที่ ทางานและสุขมุ รอบคอบในถอ้ ยเจรจา; เสาะหาผมู้ ีความสามารถเป็นมิตรสหายเพื่อที่จะเสริมสร้างความ
เขม้ แขง็ ของตวั เอง สาหรับบุรุษเช่นน้นั แลว้ , เราอาจจะกล่าวไดว้ า่ เขาคือผรู้ ักการเรียน” [1:14] 
  โดยการวาดภาพสุภาพบุรุษในแนวทางดงั กล่าว ท่านดาเนินชีวติ ในฐานะของบุคคลผมู้ ีความ
รับผดิ ชอบ,ขงจ้ือกาหนดอยา่ งชดั เจนวา่ คุณลกั ษณะสาคญั ของการเป็นสุภาพบุรุษน้นั คือสถานะภาพของ การเป็นคนผหู้น่ึงและรวมถึงแนวทางการในแสดงออก “สุภาพบุรุษน้นั ควรกล่าววาจาแต่นอ้ยและกระทา ใหม้าก”[4:24]และ“เขาสอนสัง่เฉพาะสิ่งที่ไดฝ้ึกปรือมาเท่าน้นั”[2:13]เขาเสาะหาคุณความดีและความ ยตุ ิธรรม[4:11] และในการดาเนินการใดๆ ในโลกหลา้ เขาจะเลือกฝั่งของความถูกตอ้ งเสมอ [4:10] 
  อยา่ งไรก็ตาม, ขงจ้ือยงั ไดต้ กั เตือนเอาไวว้ า่ “สุภาพบุรุษผขู้ าดความหนกั แน่น น้นั จะไร้ซ่ึงอานาจ และการเรียนรู้ของเขาจะเป็นไปอยา่ งต้ืนเขิน สุภาพบุรุษจะตอ้ งใหค้ วามสาคญั อยา่ งที่สุดกบั ความภกั ดีและ ความซื่อสัตย;์ เขาจะไม่ถือสนิทกบั ความบกพร่องทางศีลธรรมของตนเอง เม่ือเขากระทาความผดิ , เขาไม่ หวนั่เกรงที่จะแกไ้ขสิ่งท่ีกระทา”การเรียนรู้เพ่ือประโยชนข์องตนเอง[14:24]น้นัก็มีความเกี่ยวขอ้งในที่น้ี ดว้ ยเช่นกนั สุภาพบุรุษจะแผข่ ยายการเรียนรู้ของตนเองกบั ตารับตาราต่างๆ และจะกากบั ตวั เองดว้ ย พิธีกรรม [12:15] เขาผอ่ นคลายโดยปราศจากความหยงิ่ ยโส[13:26] เขาสามารถดึงเอาคุณงามความดีในตวั ผคู้ นออกมาได[้ 12;16] มนั เป็ นการง่ายท่ีจะทางานรับใชเ้ ขา, แต่มนั เป็ นการยากที่จะทาใหเ้ ขาพอใจ, เนื่อง
เ พ ร า ะ , ถ ึ ง แ ม ว้ า่ เ ข า จ ะ ไ ม ่ เ ค ย เ ร ี ย ก ร ้ อ ง ส ิ ่ ง ใ ด ท ่ ี อ ย เ ่ ู ก ิ น ข ี ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ ข อ ง พ ว ก เ ร า , เ ข า จ ะ ไ ม ่ พ ึ ง พ อ ใ จ ห า ก ว า่ เราไม่ปฏิบตั ิตามแนวทาง[13:25] เม่ือสีหลิวถาม:“ชายผหู้ น่ึงควรมีลกั ษณะเช่นไรถึงจะนบั เป็นสุภาพบุรุษ คนหน่ึงได?้ ” ท่านอาจารยต์ อบวา่ “ผซู้ ่ึง, ในทางหน่ึง, ซ่ือสัตยม์ นั่ คง, และอีกทางหน่ึง,เสียสละให้ น้นั สมควรท่ีจะถูกเรียกวา่ สุภาพบุรุษ – ซ่ือสัตยม์ นั่ คงในหมู่เพื่อนและเสียสละใหต้ ่อพ่ีนอ้ ง” [13:28] 

เอด็ เวริ ์ดชิลส์ระบุวา่ ขงจ้ือน้นั อาจจะเป็นตน้ กาเนิดของคตินิยมสมยั ใหม่ของ “ความสุภาพ” สุภาพบุรุษ ตามหลกั ขงจ้ือน้นั คือบุคคลผศู้ ิวไิ ลซ์และสุภาพ ถึงแมว้ า่ ตวั ขงจ้ือ, นกั ธนูมือฉมงั และผเู้ ชี่ยวชาญดา้ นการ บ งั ค บั ม า้ , จ ะ ช ื ่ น ช อ บ ก า ร ล ่ า ส ั ต ว แ์ ล ะ ก า ร ต ก ป ล า , ท ่ า น ก ็ จ ง ใ จ เ ล ื อ ก ท ี ่ จ ะ บ ่ ม เ พ า ะ ว จิ ิ ต ร ศ ิ ล ป ์ ใ ห เ ้ ป ็ น ก า ร แสดงออกซ่ึงบุคลิกภาพในอุดมคติท่ีท่านใหค้ วามช่ืนชม ในฐานะนกั กีฬา, ท่านชื่นชอบการยงิ ธนู: “สุภาพบุรุษหลีกเล่ียงการแข่งขนั แต่กระน้นั , หากวา่ จะตอ้ งแข่งขนั กนั แลว้ ก็มาแข่งกนั ดว้ ยการยงิ ธนูเถอะ เช่นน้นั แลว้ , เม่ือเขาโคง้ คานบั และแลกเปลี่ยนอธั ยาศยั ไมตรีท้งั ก่อนหนา้ การแข่งขนั และระหวา่ งการ
สงั สรรคห์ ลงั จากน้นั , เขาก็ยงั คงความเป็นสุภาพบุรุษเอาไวไ้ ด,้ แมแ้ ต่ในระหวา่ งการแข่งขนั [3:7] ในฐานะ ท่ีเป็ นนกั เดินทางผไู้ ม่รู้จกั เหน็ดเหน่ือย, ขงจ้ือแสดงให้เห็นถึงความกลา้ หาญอยา่ งมากจากการผจญภยั อนั ยากลาบากและเส่ียงอนั ตรายของท่าน,แต่ภายใตส้ ถานการณ์ปกติน้นั ,ท่านจะคงความ“อบอุ่น,ใจดี,น่า เคารพ,สุขมุ รอบคอบและแตกต่างอยเู่สมอ”[1:10] 
  ขงจ้ือดารงชีวติ อยใู่ นช่วงของความไม่สงบทางการเมืองและความแตกแยกทางสังคม
ข น บ ธ ร ร ม เ น ี ย ม พ ิ ธ ี ก ร ร ม อ นั ป ร ะ ณ ี ต ( ร ะ บ บ ข นุ น า ง ) , ซ ่ ึ ง ไ ด ร้ ั บ ก า ร ป ร ั บ ป ร ุ ง ข ้ ึ น ม า โ ด ย โ จ ว ก ง , ห น ่ ึ ง ใ น รัฐบุรุษผทู้ รงอิทธิพลที่สุด, กลบั กลายเป็นสิ่งผดิ ปกติ การก่อสงคราลา้ งผลาญปะทุข้ึนระหวา่ งรัฐคู่ปรับ ฤษีหลายๆ คนเช้ือเชิญใหข้ งจ้ือถอนตวั จากโลกเพอื่ เพลิดเพลินกบั ชีวติ อนั เงียบสงบสันติสุขร่วมกบั ธรรมชาติ ท่านอาจารย,์ แมว้ า่ จะมีความเคารพในแนวรสนิยมการดารงชีวติ เช่นน้นั , ตดั สินใจที่จะดาเนินตามแนวทาง ปฏิบตัิตวัของตนเอง:“ขา้พเจา้ไม่อาจคบหาสมาคมกบัเหล่านกและส่าสตัวไ์ด้ขา้พเจา้มิใช่สมาชิกคนหน่ึง ของเผา่ พนั ธุ์มนุษยห์ รืออยา่ งไร? เช่นน้นั แลว้ จะมีใครให้ขา้ พเจา้ ไดค้ บหาสมาคมดว้ ย? หากวา่ โลกจะ ดาเนินตามแนวทางแลว้ ,ขา้ พเจา้ ก็ไม่จาเป็นตอ้ งไปเปล่ียนแปลงมนั ”[18:6] มนั ไม่น่าประหลาดใจที่ในหมู่ ศาสนาต่างๆ ในประวตั ิศาสตร์ (ศาสนายดู าห์, ศาสนาพุทธ, ศาสนาเชน, ศาสนาเต๋า, ศาสนาคริสตแ์ ละ
ศ า ส น า อ ิ ส ล า ม ) , ล ทั ธ ิ ข ง จ ้ ื อ น ้ นั ม ี เ อ ก ล กั ษ ณ ์ ใ น ก า ร ท ่ ี จ ะ แ บ ่ ง แ ย ก ร ะ ห ว า่ ง เ ร ่ ื อ ง ท า ง โ ล ก แ ล ะ เ ร ื ่ อ ง ท า ง ศ า ส น า 

หากจะกล่าวตามขอ้ เท็จจริงแลว้ ,หนงั สือตน้ เช้ือของเฮอร์เบิร์ตฟิงกาเร็ตในการจดั คุณลกั ษณะของขงจ้ือ โดยการพจิ ารณาในแง่ทางโลกวา่ เป็นทางศาสนาน้นั เป็นขอ้ ที่ผดิ พลาด ขงจ้ือน้นั หาไดส้ นบั สนุนแหล่งคุม้ ภยั ทางจิตวิญญาณ (โบสถ,์ วดั , สุเหร่ายวิ หรืออาศรม) วา่ เป็นสถานท่ีอนั ศกั ด์ิสิทธ์ิสาหรับการเขา้ ฌาน, ทา สมาธิ, สวดภาวนาหรือเคารพสกั การะ เช่นเดียวกบั ที่ท่านไม่ไดห้ ลบั ตาเห็นดินแดนศกั ด์ิสิทธ์ิหรือผนื
แผน่ ดินโพน้ ทะเลอื่นใดวา่ เป็นดินแดนสุดทา้ ยท่ีแทจ้ ริงและแตกต่างอยา่ งยงิ่ จากโลกของเราในตอนน้ีและใบ น้ี โดยการอุทิศตวั เพอ่ื เปล่ียนแปลงสภาพของมนุษยจ์ ากภายใน, ท่านจึงเขา้ ไปพวั พนั กบั กิจการเมืองของยคุ สมยั น้นั อยา่ งไม่อาจหลีกเล่ียงได้ อยา่ งไรก็ตาม,มนั เป็นการชวนใหเ้ขา้ ใจอยา่ งผดิ ๆที่นาเสนอวา่ อาชีพที่ แทจ้ ริงของขงจ้ือคือการเล่นการเมืองแทนท่ีจะเป็นการสัง่ สอน 
  ในสายตาของลูกศิษยข์ องท่านแลว้ , ท่านอาจารยน์ ้นั บางคร้ังก็หมกมุ่นในเรื่องราวของการปกครอง และหวาดกลวั เกี่ยวกบั การขาดแคลนการเขา้ ถึงอานาจทางการเมืองท่ีเพยี งพอ แน่นอนวา่ ท่านมีความเชื่อมนั่ ในความสามารถของท่านที่จะนามาซ่ึงระเบียบแบบแผน่ เชิงพธิ ีกรรมอยา่ งใหม่ได,้ หากวา่ ท่านไดก้ ลายเป็นผู้ มีอานาจบงั คบั ในการที่จะทาเช่นน้นั แต่กระน้นั , ท่านก็มีสานึกที่ชดั เจนวา่ สุภาพบุรุษ, ในฐานะท่ีเป็น นกัวชิาการ-เจา้หนา้ท่ีรัฐ,ควรจะตอ้งปฏิบตัิอยา่งไรและท่านก็รู้สึกดูถูกเหล่านกัการเมืองร่วมยคุสมยั เดียวกนั กบั ท่านอยา่ งมา: 
  ซ่ีกองถามวา่ :“คนผหู้ น่ึงสมควรเป็นเช่นไรถึงจะเรียกไดว้ า่ เป็นสุภาพบุรุษ?” ท่านอาจารยก์ ล่าววา่ : “เขาคือผซู้ ่ึงประพฤติปฏิบตั ิดว้ ยเกียรติยศ, และ, หากถูกส่งไปปฏิบตั ิภารกิจยงั ส่ีมุมโลก, จะไม่นาพาความ เสื่อมเสียมาสู่เจา้ นายของตน, นนั่ แหละจึงสมควรถูกเรียกวา่ สุภาพบุรุษ” “แลว้ นอกจากน้นั ล่ะ, หากขา้ จะขอ ถาม?” “ญาติมิตรของเขาต่างสรรเสริญความกตญั ญูของเขา และผคู้ นในหมู่บา้ นของเขาต่างสรรเสริญวถิ ีที่ เขาปฏิบตั ิกบั ผแู้ ก่ผเู้ ฒ่า” “แลว้ นอกจากน้นั ล่ะ, หากขา้ จะขอถาม?” “คาพดู ของเขาน้นั เชื่อถือได:้ ไม่วา่ เขา จะทาอะไร, เขาจะกระทามนั จะเสร็จสมบูรณ์ ในขอ้ น้ี, เขาอาจจะแสดงความด้ือดา้ นของไพร่สามญั ; แต่ กระน้นั ,เขาก็ยงั สมควรไดร้ ับการจดั เป็นสุภาพบุรุษในช้นั ท่ีต่ากวา่ อยดู่ ี” “ถา้ เช่นน้ี,ท่านจะจดั อนั ดบั
นกั การเมืองของเราอยา่ งไร?” “พโิ ธ่! เศษสัตวเ์ ดรัชฉานเหล่าน้ีไม่คู่ควรต่อการเอ่ยถึง!” [13:20] 

หากวา่ เราจะยนื ยนั วา่ อาชีพที่แทจ้ ริงของขงจ้ือน้นั คือน้นั ไม่ใช่การสงั่ สอนหากแต่เป็นนกั การเมือง, เราก็ตอ้ ง ยอมรับวา่ เนื่องจากท่านอนุมานวา่ การเมืองถือเป็นส่วนต่อยอดจากหลกั จริยธรรม,สาหรับท่านแลว้ ,การบ่ม เพาะศีลธรรมในตวั บุคคลน้นั ถือเป็นเงื่อนไขที่ตอ้ งมีก่อนการเขา้ มีส่วนร่วมในทางการเมือง คาวา่ การเมือง, ใ น แ ง ่ น ้ ี , ไ ม ่ ไ ด ห้ ม า ย ถ ึ ง ข ี ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ ท ี ่ จ ะ ช กั เ ช ิ ด โ ย ง อ า น า จ , อ า น า จ บ งั ค บั บ ญั ช า ห ร ื อ อ ิ ท ธ ิ พ ล แ ล ะ ก ็ ไม่ไดห้ มายถึงการใชก้ ลยทุ ธห์ รือยทุ ธศาสตร์เพอื่ ใหไ้ ดม้ าซ่ึงอานาจ หากแต่วา่ , มนั คือการปกครองอนั
ยตุ ิธรรมและมีประสิทธิภาพ ท่ีบรรลุผา่ นศิลปะของผนู้ าทางศีลธรรม: “กฎแห่งคุณธรรมน้นั ก็เปรียบไดก้ บั ดาวเหนือดาวใต้ซ่ึงควบคุมความจงรักภกั ดีของฝงู ดาวโดยไม่จาเป็นตอ้ งเคลื่อนจากตาแหน่งของตนเอง” [2:1] 
　　โดยเทียบแนวคิดดงั กล่าวกบั การปกครอง, แนวทางท่ีถูกตอ้ งของการปกครองน้นั หาไดต้ อ้ งการท้งั พลงั หรือการบงั คบั ข่เูข็ญ:“อานาจทางศีลธรรมของสุภาพบุรุษน้นั เป็นดงั่ สายลม;อานาจทางศีลธรรมของคน ธรรมดาน้นัเป็นดงั่ตน้หญา้ภายใตส้ายลม,ตน้หญา้ไดแ้ต่ศิโรราบ”[5:8]ภาพลกัษณ์ของการไกวตวัตาม ธรรมชาติของตน้ หญา้ ภายใตส้ ายลมอนั อ่อนโยนน้นั ไม่ใช่การแสดงออกซ่ึงอานาจ,แต่เป็นพธิ ีกรรมฟ้อนรา ท่ีปรับใหเ้ ขา้ ตามจงั หวะเดียวกนั เท่าน้นั ในบริบทดงั กล่าว, ถึงแมว้ า่ ราชการงานปกครองน้นั จะเป็นหนทาง ที่มีประสิทธิภาพมากท่ีสุดในการบ่มเพาะภาวะผนู้ าทางศีลธรรม,มนั ก็หาไดเ้ป็นสมรภูมิที่สาคญั เพียงแห่ง เดียวไม่ 

　　คุณลกั ษณะอนั โดดเด่นของการปกครองตามลทั ธิขงจ้ือน้นั คือการมุ่งเนน้ ศูนยก์ ลางไปที่ความสาคญั ทางการเมืองของหลกัจริยธรรมของครอบครัว:“คนผหู้ น่ึงกล่าวกบั ขงจ้ือวา่:ท่านอาจารย,์เหตุใดท่านจึงไม่ ร่วมกบั รัฐบาล? ท่านอาจารยก์ ล่าววา่ : ใน เอกสาร ไดม้ ีการกล่าวเอาไวว้ า่ : ขอเพียงมีความกตญั ญูต่อบิดร มารดาและเมตตาปราณีต่อญาติพ่ีนอ้ งและก็เท่ากบั วา่ เจา้ ไดร้ ่วมสนบั สนุนองคก์ ารเมืองแลว้ และนี่ถือเป็น รูปแบบหน่ึงของการกระทาทางการเมือง; ขา้ ไม่จาเป็นตอ้ งเขา้ ร่วมกบั รัฐบาลหรอก” [2:21] 
　　ยงิ่ ไปกวา่ น้นั , ทฤษฎีและทางปฏิบตั ิของขงจ้ือเก่ียวกบั การบริหารปกครองมนุษยน์ ้นั ยงั มีความ แตกต่างอยา่งมากแนวทางการเล่นการเมืองของเหล่า“เศษสัตวเ์ดรัจฉาน”เหล่าน้นั มาก ท่านก็เพียงแต่ไม่ อยากจะลดตวั เองไปเล่นเกมการเมือง วตั ถุประสงคข์ องท่านในการดาเนินกิจกรรมทางการเมืองน้นั ก็
เพ่อื ใหม้ นั่ ใจวา่ แนวทางจะมีชยั แนววธิ ีท่ีท่านชอบใชน้ ้นั คือการระบุประเดน็ พ้นื ฐานขององคก์ ารเมืองให้ เป็นเง่ือนไขท่ีตอ้ งมีมาก่อนสาหรับการบริหารและการจดั การ ท่านเช่ือวา่ หากประเด็นพ้ืนฐานเหล่าน้ีไดร้ ับ การผลกั ดนั ใหต้ กลงในฉากหลงั เสียแลว้ , มนั ก็จะไม่ใช่เกมการเมืองอีกต่อไป เช่นน้นั แลว้ การเมืองจะ กลายเป็ นอะไร? โดยอาศยั คาพอ้ ง, ท่านไดน้ ิยามคาวา่ การเมือง (เซ็ง) วา่ เป็ น “การแกไ้ ข” (เซ็ง), อนั หมายความวา่ การเมืองน้นั โดยหลกั แลว้ เกี่ยวเนื่องกบั ภาวะผนู้ า หากวา่ ผนู้ าไม่ปรับแกไ้ ขตวั เองในฐานะ ของขา้ ราชการแลว้ , คุณภาพของรัฐบาลก็จะเส่ือมโทรมลงไป และศกั ยภาพการดาเนินงานบริหารน้นั ยอ่ มจะ เป็นมลทิน,ต่อใหเ้รามีสถาบนั ท่ีเพียงพอก็ตาม 
　　ทฤษฎีอนั เรืองนามของท่านเรื่อง“การแกไ้ ขช่ือเสียง”น้นั เป็นเร่ืองท่ีเหมือนจะง่าย:เจา้ จิงแห่งรัฐฉี ไดเ้คยสอบถามขงจ้ือเกี่ยวกบัการปกครอง,ขงจ้ือตอบวา่:“ใหข้นุนางเป็นขนุนาง;ใหไ้พร่ฟ้าเป็นไพร่ฟ้า;ให้ บิดาเป็นบิดา;ใหบุ้ตรเป็นบุตร”เจา้นครรัฐกล่าว“ตอบไดป้ระเสริฐ!หากวา่ขนุนางมิใช่ขนุนาง;หากวา่ ไพร่ฟ้ามิใช่ไพร่ฟ้า;หากวา่ บิดามิใช่บิดา;หากวา่ บุตรมิใช่บุตรแลว้ ไซร้,ขา้ ก็คงไม่รู้วา่ อะไรเป็นอะไรอีกต่อ แลว้ – อยา่ วา่ แต่เรื่องอาหารกินเลย” [12:11] นยั สาคญั ในขอ้ ความดงั กล่าวน้นั คือความเช่ือที่วา่ แมว้ า่ อาหาร ท่ีเพยี งพอ,สรรพาวธุ ที่เพียงพอ,และความเชื่อมนั่ ของประชาชนน้นั จะเป็นสิ่งสาคญั อยา่ งยงิ่ สาหรับความ สงบสุขและเจริญรุ่งเรืองของรัฐ,ความเชื่อมนั่ ของประชาชนน้นั เป็นขอ้ ท่ีสาคญั ที่สุด เพอื่ ไม่ใหเ้ราคิดวา่ หลกั การเทศนาเร่ืองการเมืองของขงจ้ือน้นั เป็นแนวคิดที่ในอุดมคติอนั ไม่อาจป้ องกนั ได,้ แนวทางตามความ เป็นจริงอยา่ งหน่ึงไดช้ กั นาแนวทางของท่านเขา้ สู่โครงสร้างอานาจในยคุ สมยั ของท่าน 
　　กล่าวโดยยอ่ ย, ท่านหาไดม้ ีภาพลวงตาใดๆ ท้งั สิ้นเก่ียวกบั แนวคิด การเมืองที่ปรากฏ ท่านได้ ประเมินสถานการณ์โดยรวมอยา่ งต่อเน่ืองทุ่มเทความพยายามดว้ ยความวริ ิยะอุตสาหะที่จะฉวยเอาโอกาสใน การไดร้ ับการแต่งต้งั ทางการเมือง ท่านไดเ้ตรียมตวั เป็นอยา่ งดีในการรับมือกบั ความสลบั ซบั ซอ้ นของ สภาพแวดลอ้ มทางการเมือง และท่านหวงั เอาไวว้ า่ , ดว้ ยความช่วยเหลือของเหล่าลูกศิษยผ์ ทู้ รงความสามารถ ของท่าน, ท่านจะสามารถมีบทบาทในการปรับปรุงสภาพชีวติ ของประชาชนได้ มนั หาใช่เรื่องบงั เอิญไม่ท่ี ในหม่นู กั เรียนของท่าน, มนั มีท้งั ผเู้ชี่ยวชาญในการบริหารประเทศ: ผเู้ชี่ยวชาญพิธีกรรม, การดนตรี, การเงิน, การทตู และการทหาร อยา่ งไรก็ตาม, ท่านจะไม่มีวนั ยอมเสียสละหลกั การของท่านเพ่ือแลกกบั ความสะดวก และท่านจะยดึ มนั่ อยตู่ ลอดวา่ การอุทิศตวั เพื่อความอยดู่ ีกินดีของประชาชนน้นั คือเหตุผลอนั ชอบธรรมหลกั สาหรับการบริหารปกครองมนุษย์ (เหริ่นเซ่ง) 
　　มนั ดูเหมือนวา่ ขงจ้ือน้นั เป็นนกั การเมืองผลู้ ม้ เหลว;ถึงแมว้ า่ ในตอนแรกท่านจะไดร้ ับการตอ้ นรับ อยา่ งมีมารยาทและเคารพต่อหนา้ เหล่าเจา้ นครผทู้ รงอานาจ, ท่านกลบั ไม่อาจเขา้ ถึงตาแน่งที่มนั่ คงพอต่อการ ใชอ้ ิทธิพลของท่านก่อนที่จะถูกบีบบงั คบั ใหต้ อ้ งปลีกตวั ออกมาในท่ีสุด ความพยายามที่ไม่เป็นผลสาเร็จ ของท่านท่ีจะหนั เหผคู้ รองนครไปจากกลุ่มคนซ่ึงความสนใจหลกั น้นั อยทู่ ่ีผลประโยชน์และอานาจน้นั ดู เหมือนจะบ่งช้ีวา่ ท่านจะไม่ค่อยเชี่ยวชาญในดา้ นเล่ห์เหลี่ยมทางการเมืองมากนกั ท่านอาจจะเป็นวรี บุรุษผู้ น ่ า เ ศ ร ้ า ใ น ส า ย ต า ข อ ง น กั ป ร ะ ว ตั ิ ศ า ส ต ร ์ ผ เ ู ้ ห ็ น อ ก เ ห ็ น ใ จ ผ เ ู ้ ช ่ ื อ ว า่ , ด งั ท ี ่ ท ่ า น เ ช ื ่ อ , ว า่ ท ่ า น ส า ม า ร ถ ฟ ้ ื น ฟ รู ะ เ บ ี ย บ แ บ บ แ ผ น ท า ง ก า ร เ ม ื อ ง ข อ ง ร า ช ว ง ศ โ์ จ ว ก ล บั ค ื น ม า ไ ด , ้ แ ล ะ ท ่ า น ไ ด ร้ ั บ โ อ ก า ส ท ี ่ จ ะ ไ ด แ้ ส ด ง ใ ห เ ้ ห ็ น ศ ิ ล ป ะ ก า ร ปกครองประเทศ [17:5] แต่กระน้นั , การท่ีจะจดั คุณลกั ษณะความเขา้ ใจในตนเองของท่านจากแง่มุมทาง การเมืองของยคุ ปัจจุบนั น้นั ถือเป็นชวนใหเ้ขา้ ใจผดิ ในขอ้ หน่ึง,การรับรู้ของท่านต่อ“การเมือง”วา่ เป็น “การแกไ้ ข” ซ่ึงเกี่ยวขอ้ งกบั ความรู้, วฒั นธรรม, ศีลธรรมและรสนิยม มนั ก็คือรูปแบบหน่ึงของชุมชนที่ ประกอบเขา้ ไวด้ ว้ ยนยั สาคญั ทางญาณวทิ ยา, ศีลธรรมและสุนทรียศาสตร์ 
　　เราไดอ้ า้ งถึงขอ้ สังเกตของขงจ้ือที่วา่ การปฏิบตั ิตามพนั ธะความรับผดิ ชอบต่อครอบครัวของบุคคล หน่ึงบุคคลใดน้นั ถือเป็นการเขา้ มีส่วนร่วมในทางการเมืองแลว้ ในมุมมองของท่าน, กระบวนการทาง การเมืองเริ่มตน้ ข้ึนที่บา้ น มนั เป็นสิ่งอนั ไม่อาจแบ่งแยกไดจ้ ากวถิ ีชีวติ ของคนเรา นยั สาคญั ในแนวทาง ปฏิบตั ิรูปแบบน้ีของขงจ้ือน้นั คือ การสร้างสรรคช์ ุมชนแห่งการสนทนาผา่ นการทาความเขา้ ใจในตนเองและ การเรียนรู้ซ่ึงกนั และกนั ลูกศิษยข์ องขงจ้ือน้นั คือผใู้ หญ่, ซ่ึง, ตระหนกั ถึงขีดความสามารถของตนในการ เขา้ ปฏิบตั ิกิจการต่างๆตามปกติของโลกเป็นอยา่ งดี,ผตู้ ดั สินใจท่ีจะร่วมในแนววถิ ีร่วมกนั เพื่อปรับปรุง คุณภาพชีวติ มนุษย์ ความเป็นน้าหน่ึงน้นั หาไดเ้กิดจากการบงั คบั บญั ชาโดยท่านอาจารยต์ ามตวั แบบการ อ บ ร ม ส งั ่ ส อ น ท ่ ี ม ี ม า ก ่ อ น ห น า้ น ้ ี แ ล ะ ม นั ก ็ ไ ม ่ ไ ด เ ้ ก ิ ด ข ้ ึ น จ า ก ถ ่ า ย ท อ ด , อ ย า่ ง ใ น ล ทั ธ ิ เ ห ม า , ด ว้ ย ค ว า ม ต ้ งั ใ จ อยา่ งมุ่งมนั่ ท่ีจะดาเนินตามภาระหนา้ ท่ีทางการเมืองและทางจริยธรรมที่กาหนด 
　　หากแต่วา่ , พวกเขามารวมตวั กนั โดยรอบขงจ้ือเพื่อพฒั นาคุณสมบตั ิของตนเองในฐานะผมู้ ีส่วน สนบัสนุนผทู้รงความรู้,มีวฒันธรรม,มีจริยธรรมและมีรสนิยมต่อความดีงามสาธารณะรูปแบบการก่อตวั เช่นน้ีเอ้ือใหพ้ วกเขาสามารถปฏิบตั ิตามหนทางของตวั เองในการบ่มเพาะตวั เองผา่ นทางการเคารพซ่ึงกนั และ กนั และรู้คุณค่าซ่ึงกนั และกนั ขงจ้ือสนบั สนุนพวกเขาไม่ใหก้ ลายเป็ นภาชนะอยา่ งหน่ึง อนั นิยามในแง่ของ อรรถประโยชน์ความสามารถจาเพาะของพวกเขา,หากแต่สนบั สนุนพวกเขาใหเ้ป็นจุนสี(สุภาพบุรุษ,ผู้ ทรงคุณธรรม, หรือบุคคลผมู้ ีทรงอานาจและทรงความคิดลึกซ้ึง) ผคู้ รบเครื่อง ในทุกๆ ดา้ น ผสู้ ามารถ ดาเนินการทางการเมืองไดใ้นทุกระดบัและทุกๆสภาพแวดลอ้มได้ 
　　รูปแบบของการปฏิสมั พนั ธ์ระหวา่ งขงจ้ือและลูกศิษยข์ องท่านน้นั บ่งช้ีถึงกิจการอนั ดาเนินร่วมกนั ซ่ึงพวกเขากระทาน้นั เป็นแนวทางที่ไม่เคยปรากฏมาก่อนในหนา้ ประวตั ิศาสตร์ของประเทศจีนและถือเป็น เรื่องเฉพาะตวั อยา่ งยงิ่ ในหมู่ศาสนาจากยคุ ประวตั ิศาสตร์ส่วนใหญ่ ขงจ้ือน้นั มิไดเ้ป็นผกู้ ่อต้งั ขนมธรรม เนียมผคู้ งแก่เรียนที่ท่านเป็นส่วนหน่ึงอยู่และกระตุน้ ใหน้ กั เรียนยดึ ถือปฏิบตั ิ มนั หาใช่การถ่อมตวั ไม่ที่ ท่านอธิบายตวั เองวา่ เป็น“ผสู้ ื่อสาร”แทนที่จะเป็น“ผคู้ ิดคน้ ” เช่นกนั กบั ที่ท่านหาไดเ้ป็นประจกั ษพ์ ยาน สูงสุดของคุณความดีของมนุษยท์่ีลูกศิษยข์องท่านน้นัไดร้ับการสงั่สอนใหม้องหาแรงบนัดาลใจจากหลกั ดงั กล่าว อีกคร้ังหน่ึง,มนั หาไดเ้กิดข้ึนจากการถ่อมตวั ไม่ที่ท่านปฏิเสธที่จะถูกจดั คุณลกั ษณะวา่ เป็น “นกัปราชญ”์ หรือ“ผมู้ีมนุษยธรรม”(เร็น)[7:34] แต่กระน้นั ,การแสดงออกซ่ึงบุคลิกลกัษณะผนู้ ิยมการ ถ่อมตนก็หาไดเ้ บียดบงั การดารงตนอยอู่ ยา่ งน่ายาเกรงในหมูลูกศิษยข์ องท่าน แหล่งกาเนิดแรงบนั ดาลใจ ของท่านน้นั มาจากรูปแบบการดาเนินชีวิตที่เพรียมพร้อม ซ่ึงแมว้ า่ จะดาเนินไปในสถานที่หน่ึงและหว้ ง ขณะหน่ึง แต่กระน้นั ใจความในรูปแบบดงั กล่าวน้นั เป็นหลกั การธรรมดาสามญั ที่แบ่งปันร่วมกนั อนั ทรง ความสาคญั โดยสากล 

เนื่องจากขงจ้ือน้นั พิจารณาตวั เองวา่ เป็นผพู้ ทิ กั ษแ์ นวทางแห่งการเอาชีวิตรอดและความเฟ่ืองฟขู องมนุษย,์ ท่านจึงเป็นที่น่าสนใจมากกวา่ แก่เหล่านกั ปราชญแ์ ละผคู้ ู่ควรผซู้ ่ึงเป็นสถาปนิกของขนบธรรมเนียมอนั สัง่ สมมาแทนท่ีจะเป็นความเป็นจริงเหนือธรรมชาติท่ีอยเู่กินกวา่ ความเขา้ ใจของมนุษยห์ รือววิ ฒั นาการตาม ธรรมชาติอนั ปราศจากการมีส่วนร่วมของมนุษย์ เจา้ นครรัฐโจว, กลจกั รท่ีสาคญั ในการค้าจุนระเบียบแบบ แ ผ น ท า ง ก า ร เ ม ื อ ง ข อ ง ร า ช ว ง ศ โ์ จ ว โ ด ย ก า ร ก ่ อ ต ้ งั ร ะ บ บ พ ิ ธ ี ก ร ร ม แ ล ะ ก า ร ด น ต ร ี อ นั ป ร ะ ณ ี ต ข ้ ึ น ม า , น ้ นั ถ ื อ เ ป ็ น บุคลิกภาพตามกรอบแนวคิดของขงจ้ือ ความฝันชวั่ ชีวติ ของท่านคือการฟ้ืนฟูแนวทางอนั ยงิ่ ใหญ่ของเจา้ นครรัฐโจวและนามาซ่ึงยคุ สมยั ใหม่ของสันติภาพในโลก อนั อิงอยกู่ บั หลกั จริยธรรมของการบ่มเพาะตนเอง, ความเห็นอกเห็นใจ, ความยตุ ิธรรมและความรับผดิ ชอบ แมว้ า่ เจา้ ผคู้ รองนครจะประสบความสาเร็จอยา่ ง มาก,เขากลบั ,เช่นเดียวกบั ขงจ้ือ,เป็นแค่ผถู้ ่ายทอดแทนที่จะเป็นผคู้ ิดคน้ ,เนื่องจากเขาเองน้นั ก็เป็นผสู้ ืบ ทอดจกั รวรรดิอนั ยงิ่ ใหญ่มาจากเหล่าบูรพกษตั ริยน์ กั ปราชญท์ ้งั หลาย: พระเจา้ เหยา, พระเจา้ ชุ่น, พระเจา้ หย,ู พระเจา้ถงั,พระเจา้เหวนิและพระเจา้หวูแนวความคิดทางประวตัิศาสตร์ของขงจ้ือน้นัไดร้ับการแต่งเติมข้ึน จากความตระหนกั ของท่านในบรรทดั ฐานทางวฒั นธรรมอนั ยงั สามารถไดร้ ับการดารงรักษาเอาไวไ้ ว้และ จากสานึกในภารกิจท่ีวา่ ท่าน “ถูกเลือก” มาเพ่อื ปฏิบตั ิภาระดงั กล่าว 
　　เมื่อท่านพเนจรจากรัฐหน่ึงสู่รัฐหน่ึงเพ่ือคน้ หาผคู้ รองนคร ผจู้ ะมอบโอกาสใหท้ ่านไดบ้ รรลุความ ฝัน, ท่านได,้ อาจจะโดยไม่ไดต้ ้งั ใจ, ก่อต้งั กลุ่มผมู้ ีแนวคิดคลา้ ยคลึงกนั ข้ึนมา, โดยในตอนแรกน้นั ถูกเรียก กนั วา่ เป็ นชุมชนสนทนา เม่ือมองยอ้ นกลบั ไป, ถึงแมว้ า่ ท่านจะไม่ไดเ้ คยไดร้ ับความเชื่อมนั่ ในการ มอบหมายดินแดนใหท้ ่านไดน้ าเอาแนวคิดตวั แบการปกครองของท่านไปทดลองปฏิบตั ิ, ความเป็นจริงทาง สงั คมที่ท่านไดใ้ หก้ าเนิดข้ึนมาอยา่ งแทจ้ ริงน้นั กลบั กลายวา่ เป็นสิ่งท่ีมีความหมายอยา่ งมาก สมาคมดงั เสวนา,อนั เป็นผลมาจากความพยายามร่วมกนั ท่ีตวั ท่านและลูกศิษยข์ องท่านกระทาร่วมกนั ,เป็นสมาคมท่ี เปิดกวา้ง,ยดื หยนุ่ ,มีการสื่อสารสนทนากนั ,มีการปฏิสมั พนั ธ์กนั ,ไม่กีดก้นั และเป็นประโยชน์ซ่ึงกนั และ กนั ท่านเขา้ หานกั เรียนของท่าน ไม่ใช่ในฐานะนกั ปรัชญา ผใู้ ชก้ ระบวนการวธิ ีในการชกั นานกั เรียนให้ มองเห็นแก่นสาระของสิ่งต่างๆ ทีละข้นั ทีละตอน มนั ไม่ขอ้ ใดเลยในคมั ภีร์หลุนอี่วท์ ี่คลา้ ยคลึงกบั แนว ทางการใหเ้ หตุผลตามแนวทางการถกเถียงของโซเครติส หากแต่วา่ , ขงจ้ือไม่เชื่อถือในการหวา่ นลอ้ มทาง วาจา, เกลียดชงั วาจาล่อหลอกและไม่ชอบใจกบั การอวดฉลาด ถึงแมว้ า่ ท่านจะใหค้ ุณค่าอยา่ งมากกบั แนว วาทศิลป์ในทางการทูต,กบั ความโปร่งใสในความคิดและความคล่องแคล่วในการเขียนงานวรรณกรรม, ท่านกลบั นิยมชมชอบการช่ืนชมในความเงียบมากกวา่ ,อยา่ งในกรณีของหยานฮุย,ในฐานะที่เป็นแนวทาง ในการโตแ้ ยง้ ท่ีมีประสิทธิผล ซ่ึงขอ้ หลงั น้ีชวนใหท้ ่านหวนราลึกถึงเล่ห์เหลี่ยมในขอ้ พพิ าททางกฎหมาย, และแมแ้ ต่การฟ้องคดีความ ในคดีแพง่ ,เขาชอบท่ีจะใชก้ ารเจรจา,การประนีประนอมหรือการตกลงยอม ความกนั นอกศาลมากกวา่ การท่ีจะอาศยั กลไกการควบคุมอนั เป็นทางการ,โดยการช้ีขาดและการบงั คบั ของ ตุลาการ 


สงั คมในอุดมคติท่ีขงจ้ือวาดภาพเอาไวแ้ ละชุมชนการสานเสวนาที่ท่านสร้างข้ึนมาผา่ นการสงั่ สอนดว้ ย
ตวั อยา่ งน้นั ถือเป็นสมาคมตามความสมคั รใจ วตั ถุประสงคห์ ลกั ของสมาคมดงั กล่าวน้นั คือการช่วยอานวย ความสะดวกการบรรลุตวั ตนของตนเองของสมาชิกแต่ละคนของสมาคม ความสุภาพอ่อนนอ้ มอนั อิงอยกู่ บั วสิ ัยทศั น์ทางสงั คมดงั กล่าวน้นั เกี่ยวขอ้ งกบั สภาพสะทอ้ นของท้งั ชนช้นั นาทางการเมืองและชนช้นั ปัญญาชน และเก่ียวขอ้ งกบั กระบวนการอนั มีประสิทธิภาพท่ีการบริหารจดั การอยา่ งมีเมตตาน้นั เริ่มดาเนิน ไป ไม่น่าประหลาดใจเลย, ขงจ้ือยนื ยนั วา่ ผปู้ กครอง, ผา่ นการบ่มเพาะตวั เองอยา่ งไม่ประมาท, วา่ อานาจ การอานวยการของเหล่าขา้ ราชการน้นั จะกลายเป็นตวั ตนของกระบวนการสองทิศทาง:สติสานึกของตนเอง อนั รับผดิ ชอบในทางหน่ึง และการปรับประยกุ ตใ์ ชแ้ นวนโยบายดว้ ยความถูกตอ้ งยตุ ิธรรม ซ่ึงจะส่งผล กระทบต่อชีวติ ความเป็นอยขู่ องประชาชนเอาไวใ้ นอีกทางหน่ึง ประเด็นที่สาคญั อยา่ งมากของประเทศ,
อ ย า่ ง เ ช ่ น ก ิ จ ก า ร ด า้ น ก า ร เ ก ษ ต ร , ก า ร บ ร ร เ ท า ท ุ พ ภ ิ ก ข ภ ยั แ ล ะ ก ิ จ ก า ร เ ร ื ่ อ ง ป ั จ จ ยั ต ่ า ง ๆ น ้ นั จ ะ ต อ้ ง ด า เ น ิ น ไ ป โ ด ย เอาจริงเอาจงั อยา่ งท่ีสุด,ถึงความกินดีอยดู่ ีของพลเมือง,เป็นอนั ดบั แรก ตรงกนั ขา้ มกบั ความเขา้ ใจผดิ ของฮี เกล, ความเป็นเอกราชน้นั ข้ึนอยกู่ บั พลเมืองแทนที่จะเป็นตวั ผปู้ กครอง แน่นอนวา่ , เอกราชน้นั เป็นสิ่งอนั ประทานใหก้ บั พลเมืองโดยอาณตั ิแห่งสวรรค์ ผปู้ กครองน้นั ไดร้ ับการมอบหมายหนา้ ที่จากสวรรคน์ ้นั ถูก ผกู พนั ใหด้ าเนินการอยา่ งถูกตอ้ งตามหลกั ศีลธรรม, ในแนวทางซ่ึงสนองตอบต่อความตอ้ งการของ ประชาชน 
　　ประชาชน, ดงั ที่เขา้ ใจกนั , หาไดโ้ ง่เขลาหรือช่วยตวั เองไม่ไดแ้ ต่อยา่ งใด ขนบธรรมเนียมอนั
ยงิ่ ใหญ่ท่ีมีมาก่อนหนา้ ลทั ธิขงจ้ือน้นั ระบุเอาไวอ้ ยา่ งชดั แจง้ วา่ การบ่มเพาะซ่ึงคุณความดีน้นั เป็นสาเหตุมูล ฐานที่ผปู้ กครองนครสถาปนาตวั เองข้ึนเป็ น “บิดรและมารดา” แห่งพสกนิกร ดงั ที่เม่งจ้ือ, ซ่ึงดาเนินตาม แนวทางท่ีขงช้ือช้ีนา, ยนื ยนั วา่ , หากวา่ ผปู้ กครองน้นั ลม้ เหลวท่ีจะปฏิบตั ิภาระหนา้ ท่ีของตวั เองใหล้ ุล่วงไป (“ผปู้ กครองน้นั ก็ควรจะทาตวั ใหส้ มกบั เป็นผปู้ กครอง”),คณะมนตรีของผปู้ กครองผนู้ ้นั ก็ควรจะกล่าวคาทดั ทาน พวกเขาควรจะประทว้ งดว้ ยการลาออก, หากวา่ ผปู้ กครองลม้ เหลวที่จะรับฟังเสียงเรียกร้องของเขา ภายใตส้ ภาพสถานการณ์พเิ ศษ, การลอมปลงพระชนน้นั เป็นสิ่งที่ยอมกนั ไดแ้ ละ, ตามหลกั การ “แกไ้ ขนาม”, ผปู้ กครองผไู้ ร้ความรับผดิ ชอบน้นั ก็ไม่ต่างจากบุคคลโดดเดี่ยวผไู้ ร้ซ่ึงกาลงั , ขาดซ่ึงอานาจและปราศจาก ความชอบธรรม คนผนู้ ้นั สามารถถูกเนรเทศหรือสังหารเพื่อผลประโยชน์ของผคู้ นได้ ผคู้ นน้นั ก็ เหมือนกบั สายน้า;พวกเขาสามารถประคองลาเรือ,และพวกเขาก็สามารถล่มเรือไดเ้ช่นกนั “สวรรค์ มองเห็นภาพจากสายตาของผคู้ นและสวรรคไ์ ดย้ นิ เสียงเดียวกบั ท่ีผคู้ นไดย้ นิ ”,มนั ไม่ไดเ้ป็นเพียงขอ้ สังเกต โดยสังเขปหากแต่เป็นอุดมคติเชิงปฏิบตั ิอนั และอุดมคติอนั มีการนาไปปฏิบตั ิอนั หาไดเ้กิดข้ึนนานๆทีไม่ ความมุ่งมนั่ ของขงจ้ือที่จะเปลี่ยนแปลงการเมืองโดยอาศยั ความเขม้ แขง็ ทางจริยธรรม, คุณค่าทางสังคม, ความสามคัคีทางสังคม,และและความสานึกทางประวตัิศาสตร์น้นั,บ่อยคร้ังที่ถูกเขา้ใจผดิวา่เป็นความ กระตือรือร้นอยา่ งไร้เดียงสาในตาแหน่งผปู้ กครองทางสงฆข์ องระเบียบแบบแผนทางการเมือง, น้นั ถูก พยากรณ์ข้ึนจากขอ้ รับรู้ที่วา่ วตั ถุประสงคส์ ูงสุดของการเมืองน้นั คือการเฟื่องฟูของมนุษย์ แน่นอนวา่ , การเมืองน้นั มีความเก่ียวโยงกบั กาลงั , อิทธิพลและอานาจ, แต่วา่ , ดงั ที่ไดก้ ล่าวถึงไปแลว้ , วตั ถุประสงคข์ อง การเมืองน้นั คือหลกั จริยธรรมผา่ นทางการศึกษา การสงวนรักษาความมนั่ คงและการยงั ชีพน้นั ไม่ไดจ้ บลง แค่ในตวั ของมนั เอง แต่ยงั มีฐานะเป็ นเง่ือนไขเพ่ือความเฟ่ื องฟูของมนุษยด์ ว้ ย คาสัง่ สอนของขงจ้ือที่วา่ “จากต้งั แต่เจา้ ครองนครจนถึงไพร่ฟ้าสามญั ชนทุกคนควรพิจารณาการบ่มเพาะตนเองเป็นรากฐานสาคญั "” น้นั มุ่งหมายที่จะนาเสนอพ้ืนฐานสาหรับชุมชนแห่งความไวว้ างใจ,แทนท่ีจะเป็นการอบรมบ่มเพาะกลไก ของการควบคุมทางสังคมหรือหากจะพดูตามแนวคากล่าวของเอมิลเดอไคม,์ขงจ้ือได,้อาศยัการทาความ เขา้ ใจซ่ึงกนั และกนั และความตระหนกั สานึกในตนเองร่วมกนั ,นามาซ่ึงความเป็นปึกแผน่ เชิงอินทรีย์ ใน บรรดาลูกศิษยข์ องขงจ้ือน้นั มนั มีท้งั นกั อกั ษรศาสตร์, ชาวนา, ช่างฝีมือ, ทหาร, พ่อคา้ และผปู้ ระกอบการจาก สาขาวชิ าชีพต่างๆจานวนมาก ความหลากหลายของกลุ่มแรงงานส่งเสริมความสมบูรณ์ของสมาคมขงจ้ือ จากความหลากหลายทางความเป็นมาของพวกเขาและความหลากหลายของแนวทางการใชช้ ีวติ 
　　จิตวญิ ญาณแห่งความเป็นประชาธิปไตยโดยนยั ดงั กล่าวสร้างแรงบนั ดาลใจให้ เอช. จี. ครีล, ศาสตราจารยจ์ากมหาวทิยาลยัชิคาโกแ้ละคณบดีของภาควิชาอารยธรรมจีนในยคุปี1950,ในการจดั
คุณลกั ษณะขงจ้ือใหเ้ ป็นนกั เสรีนิยมประชาธิปไตย และนกั มานุษวทิ ยาตามหลกั เหตุผล มนั ถือเป็นการพดู เกินจริง,หรือเป็นคากล่าวท่ีออกจะผดิ ยคุ ผดิ สมยั ,ที่จะระบุตวั ตนขงจ้ือดงั ท่ีวา่ แนวคิดเรื่องนกั เสรีนิยม ประชาธิปไตยน้นั น่าจะยงั ไม่เป็นความเป็นไปไดท้ ี่ปฏิเสธกนั ในโลกในอุดมคติของขงจ้ือ อยา่ งไรก็ตาม, มนั เป็นเร่ืองสาคญั ที่จะตอ้ งสังเกตวา่ ขงจ้ือน้นั วาดฝันถึงหนทางท่ีถูกตอ้ งของการปฏิสัมพนั ธ์ของมนุษย์อนั กา้ วพน้ จากแนวการจดั จาแนกทางการเมืองของโลกสมยั ใหม่ ไม่วา่ มนั จะกอปรข้ึนมาอยา่ งกวา้ งขวางเพียงใด ก็ตาม ในขอ้ สงั เกตอนั กระจดั กระจายของเราต่อขอบเขตความสนใจและแนวทางความหลากหลายของลูก ศิษยต์ ่างสาขาอาชีพ, อุดมคติเรื่องความเป็นเอกภาพ “เชิงอินทรีย”์ แทนที่จะเป็นความเป็นเอกภาพ “เชิงกลไก , อยา่ งเช่น หลกั ภราดรภาพ, น้นั ปรากฏข้ึนเป็นเพียงแค่ความเป็นไปไดท้ ่ีนึกฝันกนั เท่าน้นั นกั ทฤษฎีทาง การศึกษาสมยั ใหม่, ภายใตอ้ ธิพลของความรู้ความชานาญพิเศษ, น้นั จะประสบกบั ความยากลาบากในการจด จ า แ น ก ว า ่ ส า น ึ ก ข อ ง ค ว า ม บ ร ิ บ ู ร ณ ์ น ้ นั เ ป ็ น ส ิ ่ ง อ นั ม น ุ ษ ย เ ์ ส า ะ แ ส ว ง ห า ต ล อ ด ม า ค ว า ม ส น ิ ท ส น ม ก นั อ นั ข ง จ ้ ื อ และลูกศิษยข์ องท่านบรรลุร่วมกนั น้นั หาไดเ้ป็นอะไรท่ีมากเกินไปกวา่ การส่งเสริมความปรารถนาร่วมกนั ของมนุษยก์ ลายเป็นรูปธรรมข้ึนมาเท่าน้นั เอง 

เสน่ห์ดึงดูดของขงจ้ือน้นั มีมาจากอานาจดึงดูดของท่านในการดึงดูดกลุ่มผคู้ นท่ีหลากหลายเหล่าคนผเู้ปี่ยม ไปดว้ ยพลงั ใหเ้ ขา้ มาร่วมแบ่งปันวสิ ยั ทศั น์และภารกิจของท่าน ในการปรับเปลี่ยนโลกจากภายใน โดยการ ยดึ โยงเขา้ กบั ทรัพยากรทางจิตใจและทางกายภาพของแต่ละบุคคลในหมู่พวกเขา ผา่ นทางศิลปะของการบ่ม เพาะตวั เอง แนวทางการบ่มเพาะตวั เองของขงจ้ือ, ซ่ึงสลบั ซบั ซอ้ นกวา่ แนวทางการเสาะหาจิตวญิ ญาณ ภายในตวั เองมาก,น้นั เป็นแนวทางหลายมิติ มนั ไม่เพียงแต่เกี่ยวขอ้ งกบั ร่างกายและจิตใจเท่าน้นั แต่ยงั รวมถึงสภาพแวดลอ้ มโดยรวมท้งั หมดในการดารงอยขู่ องบุคคลคนหน่ึงดว้ ย คาอธิบายของขงจ้ือเองต่อการ เดินทางทางจิตวญิ ญาณของท่านน้นั เป็นตวั อยา่ งที่เด่นชดั : 

• ตอนอายไุ ดส้ ิบหา้ ปีขา้ พเจา้ มุ่งมนั่ ที่จะเรียนรู้ ตอนอายไุ ดส้ ิบหา้ ปี,ขา้ พเจา้ ต้งั หลกั

• ต อ น อ า ย ไุ ด ส้ ี ่ ส ิ บ ป ี , ข า้ พ เ จ า้ ก ็ ป ร า ศ จ า ก ค ว า ม ห ล ง ล ะ เ ม อ ต อ น อ า ย หุ า้ ส ิ บ , ข า้ พ เ จ า้ ก ็ ร ู ้ ถ ึ ง อ า ณ ตั ิ แ ห ่ ง สวรรค์

• ตอนอายไุ ดห้ กสิบ, หูของขา้ พเจา้ ก็คอยเง่ียฟัง ตอนอายไุ ดเ้ จบ็ สิบ, ขา้ พเจา้ ก็สามารถดาเนินตามความ ปรารถนาของตนเองไดโ้ ดยไม่ละเมิดกฎเกณฑใ์ ดๆ อีกต่อไป 

หมายเหตุส้นั ๆ อนั ไดใ้ จความเชิงอตั ประวตั ิอนั น้ีดลบนั ดาลใหเ้ กิดการตีความต่างๆ มากมาย ค่อนขา้ ง ชดั เจนวา่ , ขงจ้ือน้นั ดาเนินชีวติ ตามความเขา้ ใจในตนเองของท่าน ท่ีวา่ โดยหลกั แลว้ ท่านคือผเู้ รียนรู้: “ใน หมู่บา้ นขนาดสิบหลงั คาเรือน, ท่านยอ่ มจะพบผอู้ ่ืนซ่ึงทรงความซื่อสัตยแ์ ละภกั ดีเสมอดว้ ยกบั ขา้ พเจา้ , แต่ ท่านจะไม่มีวนั พบบุคคลอ่ืนผซู้ ่ึงรักการเรียนมากเท่ากบั ขา้ พเจา้ เป็นอนั ขาด” [5:28] 
　　ตลอดช่วงชีวติ ของท่าน ขงจ้ือพยายามท่ีจะพฒั นาตนเองอยา่ งไม่ลดละ ท่านตระหนกั อยา่ งเตม็ ที่วา่ ความเป็นนกัปราชญห์รือความสมบูรณ์ทางศีลธรรมน้นัยงัอยหู่่างไกลการเอ้ือมถึงนกัและท่านไดเ้รียนรู้โดย ไม่รู้เหน็ดเหนื่อยและสงั่สอนโดยไม่รู้เบื่อหน่าย[7:34] แน่นอนวา่,เขาเสาะหาทุกๆโอกาสที่จะเรียนรู้:“ให้ ขา้พเจา้ไดพ้บปะกบัคนสองคนโดยไม่เลือกที่–พวกเขาท้งัคู่ต่างจะมีเรื่องต่างๆมาสอนขา้พเจา้ได้ขา้พเจา้ สามารถนาเอาขอ้ เด่นของพวกเขามาเป็ นแบบอยา่ ง และขอ้ ดอ้ ยของพวกเขาเป็ นคาเตือน” [7:22] ท่าน ยอมรับโดยเปิ ดเผย วา่ ท่านตอ้ งสงั่ สมความรอบรู้จากยคุ อดีตเพ่ือใหต้ นเองชายฉลาด: “ขา้ พเจา้ ไม่ไดเ้ กิดมารู้ ไปทุกเรื่อง, แต่วา่ , การช่ืนชอบเรื่องราวโบราณ, ขา้ พเจา้ คล่องแคล่วนกั ในการสืบเสาะเรื่องราวเหล่าน้นั ” [7:22] ยงิ่ ไปกวา่ น้นั , ท่านยงั ไดแ้ สดงความวติ กกงั วลอยา่ งลึกซ้ึงวา่ ตวั ทานพลาดพล้งั ในการบ่มเพาะตวั เอง: “ความลม้ เหลวในการบ่มเพาะอานาจทางจริยธรรม, ความลม้ เหลวในการสารวจสิ่งที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ รียนรู้, ความ ไร้ความสามารถท่ีจะยดื หยดั ต่อสิ่งท่ีขา้ พเจา้ รู้วา่ ถูกตอ้ ง และความไร้ความสามารถท่ีจะเปล่ียนแปรสิ่งท่ีไม่ดี ได้ – น้นั คือสิ่งที่ขา้ พเจา้ วติ กกงั วล” [7:3] กล่าวโดยยอ่ , ท่านน้นั เป็ นผเู้ รียนประเภทซ่ึง “ผซู้ ่ึง, ในความ กระตือรือร้นท่ีจะเรียนรู้, ลืมท่ีจะรับประทาน, ในความเพลิดเพลิน, หลงลืมท่ีจะเป็นกงั วล, และผซู้ ่ึงเมินเฉย ต่อแนวทางของยคุ เก่า”[7:19] 

เน้ือหาของแนวทางการเรียนรู้ของขงจ้ือน้นั ท้งั เพรียมพร้อมและหลากหลาย ในคมั ภีร์หลุนอี่ว,์ วา่ กนั วา่ ศิษย์ ของขงจ้ือบางคนน้นั เป็นยอดในทางดา้นคุณความดี,สานวนโวหาร,การปกครองและวฒั นธรรม[11:3]
ดา้ นต่างๆ เหล่าน้ีหาใช่เน้ือหาหลกั ของแนวทางคาสอนของขงจ้ือ แต่วา่ เป็ นมิติต่างๆ ของความเฟ่ื องฟูของ มนุษยซ์่ึงไดร้ับการใหคุ้ณค่าเป็นพเิศษในแนวทางการศึกษาของขงจ้ือ อนุมานไดว้า่,ขงจ้ือปรารถนาให้ ศิษยท์ ุกคนของท่านเป็นผทู้ รงคุณงามความดี,คล่องวฒั นธรรม,เช่ียวชาญโวหารและอุทิศตนใหก้ บั การรัชใช้ สาธารณะ, แต่ในหมู่พวกเขาเหล่าน้นั , มีเพยี งแต่ผทู้ ี่โดดเด่นที่สุดเท่าน้นั ท่ีแสดงใหเ้ ห็นถึงการบรรลุ
ผ ล ส ั ม ฤ ท ธ ์ ิ ด า้ น ใ ด ด า้ น ห น ่ ึ ง ด งั ก ล ่ า ว ต า ม ก ฎ แ ล ว้ , ข ง จ ้ ื อ จ ะ ใ ช ส้ ิ ่ ง ต ่ า ง ๆ ส ี ่ อ ย า่ ง ใ น ก า ร ส งั ่ ส อ น ข อ ง ท ่ า น : วรรณกรรม,การกระทา,ความภกั ดีและความเชื่อมนั่ [7:25] พฤติกรรมที่ถูกตอ้ งน้นั เป็นสิ่งที่สาคญั ในแนว ทางการสอนของลทั ธิขงจ้ือ, แต่การมุ่งเนน้ น้นั อยทู่ ่ีทศั นคติและความเช่ือ ความถูกตอ้ งโดยแทท้ าง พฤติกรรมอนัปราศจากการคาจุนโดยทศันคติและความเชื่อที่ถูกตอ้งน้นั เป็นเพยีงรูปนยันิยมอนัสามารถทา ใหเ้สื่อมเสียไปไดอ้ยา่งหน่ึงเท่าน้นั แน่นอนวา่,หนทางซ่ึงคนผหู้น่ึงมองดู,รับฟัง,พูดคุยและกระทาใน ทุกๆ สถานการณ์ น้นั คือแนวทางท่ีถูกตอ้ งของการบ่มเพาะตวั เอง[16:10], แต่ก็ต่อเม่ือมนั เกิดข้ึนผา่ น “ความ แน่วแน่,ความมุ่งมนั่ ,ความเรียบง่ายและความเงียบเท่าน้นั ”[13:27]ที่เราจะสามารถวาดหวงัถึงการบรรลุซ่ึง ความเป็ นมนุษยอ์ ยา่ งสมบรู ณ์ได้ แน่นอนวา่ , “อธั ยาศยั , ความอดทน, ความเช่ือมนั่ , ความขยนั หมนั่ เพยี ร, ความเอ้ืออาทร”,หลกัปฏิบตัิหา้ประการที่สามารถผลกัดนัมนุษยชาติไปในการใหบ้ริการในการไปมาหาสู่ ทางสงั คม, น้นั เป็นประเด็นท้งั ทางดา้ นทศั นคติและทางดา้ นพฤติกรรม 
　　ในบริบทที่กวา้ งกวา่ น้นั , แนวทางการศึกษาของขงจ้ือน้นั หาไดถ้ ูกจากดั อยกู่ บั แต่เพยี งคาสัง่ สอน ทางจริยธรรมแต่เพียงอยา่งเดียวในฐานะท่ีเป็นแผนการเรียนรู้อนัสลบัซบัซอ้นและบูรณาการเพื่อการ กลายเป็นมนุษยท์ ่ีสมบรู ณ์แบบ, มนั ไดค้ รอบคลุมทุกหยอ่ มยา่ นของสิ่งท่ีเราเรียกกนั วา่ เป็นการศึกษาตาม หลกั วจิ ิตศิลป์ในปัจจุบนั น้ี งานวรรณกรรมท้งั หกของขงจ้ือเป็นเครื่องหมายแห่งวสิ ยั ทศั น์อนั นอ้ มรับทุก แง่มุมของความเป็นมนุษย,์ วิสัยทศั น์ที่ครอบคลุมทางดา้ นกวนี ิพนธ์, การดนตรี, การเมือง, สังคม,
ประวตั ิศาสตร์และอภิปรัชญาของการดารงอยขู่ องมนุษย์ ในคมั ภีร์หลุนอี่ว,์ ขงจ้ือออกคาสัง่ แก่บุตรชายและ นกั เรียนของท่าน ให้เริ่มการศึกษาจาก กวีนิพนธ์ และพิธีกรรม เพื่อที่จะเรียนรู้ภาษาพ้ืนฐานและแนวทาง ปฏิบตั ิตามหลกั ขงจ้ือ ท่านไดอ้ า้ งอิงถึงกษตั ริยน์ กั ปราชญท์ ้งั สาม – พระเจา้ เหยา, พระเจา้ ชุ่นและพระเจา้ หยู ใน เอกสาร เพื่อแสดงให้เห็นถึงความชื่นชมของท่านที่มีต่อการปกครองดว้ ยความเมตตาของพวกท่าน เหล่าน้นั ท่านยงั ไดก้ ล่าวถึงการอ่านต่อไปยงั วรรณกรรมเร่ือง การเปลี่ยนแปลง อนั สามารถปลดปล่อยตวั ท ่ า น จ า ก ก า ร ก ร ะ ท า ค ว า ม ผ ดิ พ ล า ด ค ร ้ ั ง ย งิ ่ ใ ห ญ ่ ใ น ช ี ว ิ ต ไ ด ้ ย งิ ่ ไ ป ก ว า่ น ้ นั , ป ร ะ ส บ ก า ร ณ ์ ส ่ ว น ต วั ก บั ก า ร ด น ต ร ี ของท่านและ“ความชื่นชมโดยปริยาย”ต่ออาณตั ิสวรรคน์ ้นั ทาใหท้ ่านสามารถสื่อสารซ่ึงหลกั การความ เฟื่องฟูของมนุษยอ์ นั หยงั่ รากอยใู่ นศิลปะของการรับฟังและความเคารพต่อสิ่งอนั อยเู่หนือพน้ ข้ึนไป 
　　ดงั น้นั , สิ่งที่รองรับแนวทางการศึกษาตามลทั ธิขงจ้ือ น้นั คือ ความเช่ือมนั่ อนั แรงกลา้ ท่ีวา่ สิ่งมีชีวติ เช่นมนุษยเ์ราน้นั มีคุณค่าท่ีหลากหลายและมีมิติท่ีหลากหลาย แนวคิดคตินิยมลดทอนน้นั ไม่เพยี งแต่เรียบ ง่ายเกินไปหากแต่ยงั ชวนใหเ้ขา้ ใจผดิ อีกดว้ ย เราหาไดเ้ป็นแค่สัตวท์ ี่รู้จกั ใชเ้หตุผล,ผใู้ ชเ้ครื่องมือได้หรือ สิ่งมีชีวติ ที่สื่อสารดว้ ยภาษา เพราะวา่ เราเป็นสิ่งมีชีวติ ท่ีมีความสุนทรียะ, มีสังคม, มีจริยธรรมและจิต วญิญาณเราสามารถบรรลุตวัตนท่ีแทจ้ริงไดก้็ต่อเม่ือเราใหค้วามดูแลกบัร่างกาย,หวัใจ,ความคิด,หวัใจ และจิตวญิ ญาณของเราเท่าน้นั เมื่อเราเคล่ือนห่างออกจากแก่นกลางของตวั ตนการดารงอยขู่ องเราเพ่ือพบ กบั ความสมั พนั ธ์ท่ีขยายตวั ไม่สิ้นสุดและทวคี วามสลบั ซบั ซอ้ นมากข้ึนเร่ือยๆ,เราก็ไดร้ วมตวั ข้ึนเป็น ครัวเรือน,ชุมชน,ประเทศชาติ,โลก,พิภพและสรวงสวรรคใ์ นความรู้สึกและสติสานึกของเรา นี่เป็นเหตุ วา่ ทาไมความเป็นมนุษยท์ ี่แทจ้ ริง น้นั จึงตอ้ งเป็นในทางเป็นเหตุเป็นผลและเป็นในทางการสนทนาโตต้ อบ กนั และรวมถึงเป็นในทางจิตศาสตร์และเป็นในทางจิตวญิ ญาณดว้ ย การศึกษาน้นั จะตอ้ งเป็นดงั่ จุดเริ่มตน้ ของการเป็ นคนท่ีมีตวั ตนและมีชีวติ , คนซ่ึงเป็ นส่วนหน่ึงของความสัมพนั ธ์ปฐมภมู ิ, โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ความสมั พนั ธ์ทางดา้ นอารมณ์ระหวา่ งบิดามารดาและบุตร 
　　โดยนยั สาคญั , ตามแง่มุมของคนสมยั ใหม่, ความสัมพนั ธ์ดงั กล่าว, อยา่ งเช่น เช้ือชาติ, ภาษา, เพศ, สถานะภาพ, อายแุ ละความศรัทธา, น้นั ก็มีความเก่ียวขอ้ งในท่ีน้ีดว้ ยเช่นกนั ในแนวทางหน่ึง, พวกเราแต่ละ คนต่างมีชะตากรรมท่ีจะกลายเป็นบุคคลผมู้ ีเอกลกั ษณ์ของตนเอง,ดารงตนอยใู่ นหว้ งเวลาใดหว้ งเวลาหน่ึง และบนเน้ือที่ใดเน้ือที่หน่ึง, ซ่ึงไม่เคยปรากฏข้ึนมาเลยก่อนหนา้ น้ีและจะไม่ปรากฏข้ึนมาอีกหลงั จากน้ี แน่นอนวา่ , พวกเราน้นั ต่างแตกต่างกนั ไปดงั เช่นใบหนา้ ของพวกเรา แต่กระน้นั , ขงจ้ือก็ยงั เช่ือมนั่ วา่ ความ ธรรมดาสามญั และความสามารถในการสื่อสารของหวั ใจและจิตใจของพวกเราน้นั ทาใหพ้ วกเราน้นั ตาม ธรรมชาติแลว้ , จากแก่นกลาง, เป็ นเหมือนกนั และพวกเราต่างแบ่งปันทรรศนะวสิ ัย, อารมณ์, เจตจานง, สติ สานึก, ประสาทสมั ผสั และประสบการณ์ร่วมกนั การบรรจบกนั ของความแตกต่างและความคลา้ ยคลึง เหล่าน้ีทาใหเ้ราสามารถกลายเป็นสิ่งที่เราควรจะเป็นหาใช่ดว้ ยการรองรับต่อความสมั พนั ธ์ปฐมภูมิของเรา ซ่ึงทาใหม้นัเป็นไปไดส้าหรับพวกเราท่ีจะกลายเป็นมนุษยท์่ีแทจ้ริงผมู้ีตวัตนและมีชีวติ หากแต่วา่,เรา ปรับเปล่ียนมนั ใหก้ ลายเป็นพาหนะเพื่อการบรรลุในตนเอง นี่คือเหตุผลที่วา่ ,ในฐานะผเู้รียนรู้แลว้ ,ชีวิต ของเราน้นั จึงทวคี วามสมบูรณ์ข้ึน ดว้ ยการพบปะกบั มนุษยค์ นอื่นอนั หลากหลาย ผซู้ ่ึงมีเอกลกั ษณ์ที่แตกต่าง กนั ออกไปในแต่ละคน และผซู้ ่ึงต่างร่วมแบ่งปันขอ้ มูลข่าวสาร, องคค์ วามรู้และความรอบรู้เป็นจานวนมาก หมายมหาศาลร่วมกนั ยงิ่ ไปกวา่ น้นั , ความรู้สึกของเรา, ความปรารถนาของเรา, แรงกระตุน้ ของเราและ แรงจูงใจของเราน้นั เป็นของส่วนบุคคลก็จริงแต่หาไดจ้ าเป็นท่ีจะตอ้ งเป็นของเฉพาะตวั แต่อยา่ งใดไม่ บ่อยคร้ังที่เราเปิดเผยขอ้ วติ กกงั วลอยา่ งใหญ่หลวงส่วนบุคคลใหก้ บั ญาติสนิทมิตรสหายเพื่อนร่วมงานและ แมก้ ระทงั่ คนแปลกหนา้ ความเขา้ ใจอยา่ งเห็นอกเห็นใจต่อโลกภายในของเราน้นั มีความหมายอยา่ งยงิ่ สาหรับพวกเรา 

ชีวติ มนุษยน์ ้นั มีดว้ ยกนั หลายมิติ ความพยายามใดๆ ท่ีจะลดความหลากหลายของประสบการณ์ใชช้ ีวติ ลง เหลือเพียงแค่ประสบการณ์ทางกายภาพ,ทางจิตใจหรือทางจิตวญิ ญาณน้นั จึงเป็นเรื่องไม่สร้างสรรค์ สิ่งมีชีวติ ที่เรียกวา่ มนุษยน์ ้นั โดยธรรมชาติแลว้ เป็นสตั วท์ างจิตวทิ ยา,ทางเศรษฐกิจ,ทางสังคม,ทางการเมือง , ทางประวตั ิศาสตร์, ทางสุนทรียศาสตร์, ทางภาษาพดู , ทางวฒั นธรรมและทางอภิปรัชญา การตระหนกั รู้ อยา่ งสมบรู ณ์ต่อความเป็นไปไดข้ องมนุษยน์ ้นั ไม่เคยเป็นเรื่องที่กระทาไดจ้ ากฝั่งเดียว ขงจ้ือเช่ือวา่ สภาพแวดลอ้มที่เอ้ืออานวยต่อการเฟื่องฟขูองมนุษยน์้นัคือ“ความสามคัคีปรองดองโดยปราศจากความ ความสม่าเสมอกนั ” [13:23] ความเคารพต่อความแตกต่างน้นั เป็นสิ่งที่สาคญั อยา่ งยงิ่ สาหรับการพฒั นา ชุมชนที่สมบูรณ์ข้ึนมา 
　　นยั สาคญั ของหลกั จริยธรรมของขงจ้ือในแนวคิดดงั กล่าว คือหลกั หลกั จริยธรรมในดา้ นปลายทาง ข้นั สุดทา้ ย, แรงกระตุน้ อนั บริสุทธ์ิ, ความเหมาะสมตามสถานการณ์, การเขา้ มีส่วนเก่ียวขอ้ งทางการเมือง, ความรับผดิ ชอบต่อสงั คมและความเพลิดเพลิน มนั ครอบคลุมทุกยา่ นของโลกที่เราดารงชีวติ อยู่ มนั สันนิษฐานถึงรูปแบบอนั สลบั ซบั ซอ้ นของชีวติ คุณค่าแก่นกลางของคมั ภีร์หลุนอี่วน์ ้นั คือ เร็น ซ่ึงแตกแยก ยอ่ ยออกไดเ้ป็นความเมตตากรุณา,ความดีงาม,จิตใจความเป็นมนุษยแ์ ละความรัก ขา้ พเจา้ คน้ พบวา่ การ แปลความหมายของหวงิ ชิเฉินอนั ค่อนขา้ งไม่ออ้ มคอ้ มวา่ "ความเป็นมนุษย”์ น้นั ค่อนขา้ งเขา้ ใจไดง้ ่ายและ จบั ใจกวา่ สาหรับลทั ธิขงจ้ือแลว้ ,ความเป็นมนุษยน์ ้นั เป็นคุณงามความดีช้นั สูงสุดท่ีครอบคลุมคุณงาม ความดีอื่นๆ ทุกประการ, อยา่ งเช่น ความถูกตอ้ ง, ความสุภาพ, ความภกั ดี, ความเชื่อมนั่ , ความรอบรู้, ความ เอาใจเขามาใส่ใจเราและความกตญั ญูต่อบิดามารดา ความเป็นมนุษยน์ ้นั ยงั เป็นคุณงามความดีท่ีกินความ ก ว า้ ง ข ว า ง อ นั ส า ม า ร ถ เ พ มิ ่ พ ู น ต ่ อ ไ ป ไ ด อ้ ี ก ด ว้ ย ค ุ ณ ง า ม ค ว า ม ด ี อ นั เ ป ็ น ท ี ่ ป ร ะ จ กั ษ ท์ ุ ก ๆ ด า้ น ข อ ง ม น ุ ษ ย ์ เ ป ็ น เวลานานหลายปี,นกั วชิ าการในลทั ธิขงจ้ือศึกษาไดอ้ นุมานวา่ เร็นน้นั เป็นแง่มุมทางสังคมอนั ไม่อาจ หลีกเลี่ยงได,้ จากหลกั การทางนิรุกติศาสตร์ ตวั อกั ษรดงั กล่าวเกิดจากการผสมผสานตงั กล่าวมาจาก
สญั ลกั ษณ์แทนความคิดที่ส่ือถึงมนุษยแ์ ละสญั ลกั ษณ์แทนคาวา่ สอง เป็นที่เขา้ ใจได,้ ในงานวจิ ยั ปฐมภูมิ ท้งั หลาย, นกั อารยธรรมจีนศึกษาผโู้ ด่งดงั อยา่ งปี เตอร์ บูด้ เบิร์ก, ไดโ้ ตแ้ ยง้ วา่ แนวทางที่ถูกตอ้ งของการ ตีความหมายของคาวา่ เร็น น้นั คือ “ความเป็นมนุษยร์ ่วมกนั ” 
　　ในคมัภีร์หลุนอ่ีว,์ความเป็นมนุษยน์้นับางคร้ังก็เก่ียวพนัและบางคร้ังก็แปลกแยกจากความรอบรู(ช่ี) และระเบียบพิธีกรรม (ล่ี, ความสุภาพ) มนั ดูเหมือนจะบ่งบอกวา่ คุณภาพภายในตวั ตนน้นั เป็ นตวั กาหนด ความจริงและความเป็นจริงของบุคคลผมู้ ีตวั ตนและมีชีวติ นี่อาจเป็นสาเหตุที่ทาใหข้ งจ้ือจดั คุณลกั ษณะการ เรียนรู้ท่ีถูกตอ้ งวา่ เป็น“การเรียนรู้เพอ่ื ประโยชนข์ องตนเอง”,เฉพาะเมื่อผา่ นการอาศยั พ่ึงพิงตนเอง,การบ่ม เพาะตนเองและการบรรลุตนเองเท่าน้นั ,ที่เราจะกลายเป็นมนุษยท์ ่ีสมบูรณ์ได้ เน่ืองจาก,ตามธรรมเนียม ของลทั ธิขงจ้ือแลว้ , บุคคลน้นั คือศูนยก์ ลางของความสัมพนั ธ์, ความเป็นมนุษยน์ ้นั จึงเป็นท้งั เรื่องส่วนตวั และเร่ืองทางสงั คม ในตาราไมไ้ ผท่ ่ีคน้ พบจากเมืองกเู ตียน, ตวั อกั ษรของคาวา่ เร็น (ความเป็นมนุษย)์ น้นั ถูกแสดงดว้ยอกัขระสองตวั:ร่างกาย(เช็น)อยดู่า้นบนและจิตใจและหวัใจ(ชิน)อยดู่า้นล่างขอ้ความ
ดงั กล่าวแสดงสัญลกั ษณ์อยา่ งชดั เจนถึงความเป็นมนุษย์วา่ ไม่ใช่แต่เพียงทางสังคมเท่าน้นั ,หากแต่วา่ เป็น เร่ืองส่วนตวั อยา่ งลึกซ้ึงดว้ ย 

โลกาภิวตั นท์ างเศรษฐกิจน้นั มีคุณลกั ษณะโดย ความเป็นเหตุเป็นผลเชิงเครื่องมือ, วทิ ยาศาสตร์, เทคโนโลยี (โดยเฉพาะเทคโนโลยกี ารสื่อสารและสารสนเทศ),การจดั การผเู้ชี่ยวชาญทางดา้ นเทคนิค,ความเป็นมือ อาชีพ,วตั ถุนิยม,การเปิดเสรีและการเลิกการจดั ทางกฎหมายต่อความปรารถนา,และความเลือกของปัจเจก บุคคล “มนุษยเ์ศรษฐกิจ”น้นั เป็นสิ่งมีชีวติ ที่มีสติสามญั สานึกท่ีตระหนกั ในผลประโยชนข์ องตนเอง,
ไดร้ ับการกระตุน้ โดยการเพิม่ พนู ความมงั่ คงั่ , อานาจและอิทธิพล, ทุ่มเทตวั เองใหก้ บั การเพมิ่ พนู ผลกาไรของ ตวั เองในตลาดเสรีอนั ไดถ้ ูกวนิ ิจฉยั โดยกฎหมาย เขาประกอบข้ึนจากบรรดาคุณค่าของยคุ สมยั ใหม่, อยา่งเช่นเสรีภาพ,ความเป็นเหตุเป็นผล,จิตสานึกที่ถูกตอ้ง,จริยธรรมการทางาน,องคค์วามรู้, ความสามารถทางเทคนิค, เชาวป์ ัญญา, การปฏิบตั ิตามกฎหมายและแรงกระตุน้ จูงใจ แต่กระน้นั , คุณค่าที่ สาคญั อื่นๆสาหรับความเป็นปึกแผน่ ของสังคมน้นั กลบั ถูกผลกั ใสไปอยเู่บ้ืองหลงั หรือเพิกเฉยโดยสิ้นเชิง อนั ไดแ้ ก่ ความยุติธรรม, ความเห็นอกเห็นใจ, ความรับผดิ ชอบ, ความสุภาพและความเฉลียวฉลาดทาง จริยธรรม 
　　ในโลกท่ีถูกจดั คุณลกั ษณะโดยแนวโนม้ ตามหลกั วตั ถุนิยมและความเห็นแก่ตวั , ความกระหายต่อ ความอิ่มเอมทางจิตวญิ ญาณน้นั ตามปกติแลว้ จะเกิดข้ึนในรูปของลทั ธิหวั รุนแรงหรือความเป็นเอกลกั ษณ์ เฉพาะตวั หลกั ความเป็นมนุษยข์ องลทั ธิขงจ้ือ, อนั อธิบายเอาไวใ้ นคมั ภีร์หลุนอี่ว,์ น้นั เป็นแนวทางที่สมดุล และเปิดกวา้ งต่อวตั ถุประสงคข์ องชีวติ มนั นาเสนอแนวทางการดาเนินการทางจิตวิญญาณที่จาเป็นสาหรับ ความรู้ในตนเองและมนั นบั เป็นความรอบรู้ปฐมภูมิและแหล่งกาเนิดแรงบนั ดาลใจอนั ทรงความหมาย ตลอดไปต่อการทาความเขา้ ใจในตนเองของมนุษย์